سرویس اقتصادی جوان آنلاین: وزیر نفت تعهد داده است در دولت جدید، بیش از یک میلیون بشکه به ظرفیت پالایشی اضافه شود که همین رقم، تردیدها را درباره توانایی دولت برای اجرای این مهم بیشتر کرده است.
ظرفیت فعلی صنعت پالایش کشور با ۱۰ پالایشگاه نفتی حدود ۲/۲ میلیون بشکه است که نشان میدهد بیش از ۵۰ درصد تولید نفت کشور- در شرایط بدون تحریم- در پالایشگاههای داخلی مصرف میشود. متأسفانه طی ۲۴ سال اخیر، فقط پالایشگاه ستاره خلیج فارس ساخته شده که ۱۶ سال وزارت آن، برعهده بیژن زنگنه بوده است.
او در سال ۷۶ وقتی که وزیر نفت شد اذعان کرد هیچ آدم عاقلی به سمت پالایشگاهسازی نمیرود، زیرا سودی ندارد؛ این در حالی است که در همان دوران، همه کشورهای جهان به سمت ساخت واحدهای پالایشی حرکت کرده و بین ۱۰ تا ۳۰ درصد به ظرفیت پالایشی خود اضافه کردند. هماکنون حدود ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در بیش از ۷۰۰ پالایشگاه جهان تبدیل به فرآورده میشود و در اختیار مصرفکنندگان قرار میگیرد. بررسیها نشان میدهد از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ میلادی بیشتر کشورهای جهان به سمت افزایش ظرفیت پالایشی خود به منظور ایجاد ارزش افزوده و حداکثرسازی سود خود حرکت کردهاند.
بر اساس آمار رسمی، میزان مصرف نفت در جهان از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ میلادی ۱۰ میلیون بشکه افزایش یافته است که نشان میدهد همچنان نفت در صدر توجهات بینالمللی قرار دارد و به همین منظور، کشورهای تولیدکننده و مصرفکننده در احداث پالایشگاههای جدید به رقابت با یکدیگر میپردازند.
اما در ایران، هیچ خبری از افزایش ظرفیت پالایشی کشور نبود تا همین دو سال پیش واردکننده بنزین و برخی فرآوردههای نفتی باشد. تکیه صرف بر تولید پروژهای مانند پالایشگاه ستاره خلیج فارس که البته آنهم در دولت نهم آغاز و با پیشرفت ۷۰ درصدی تحویل دولت یازدهم شد، این توهم را در دولت پیشین ایجاد کرده بود که پالایشگاهسازی تا همین جا کافی است و میتواند هاله خوشبختی را بر پیکره صنعت پالایش نفت ایران و در مقیاسی بزرگتر اقتصاد کشور چیره کند. حال آنکه اگر دستاندرکاران صنعت پالایش نفت در دولت گذشته، به تأسی از تفکرات وزیر پیشین نفت به روند رو به رشد مصرف داخلی و نیاز بازار خارجی به فرآوردههای نفتی کمی بیشتر میاندیشیدند، اقتصاد ناسور شده و ضربه خورده از سوءمدیریتها و کمکاریها و اهمالها، حال مجبور نبود به تعبیر عوام، از جیب بخورد.
این تفکر باعث شد از همه فرصتهای موجود غفلت شود و طرح و ایده احداث واحدهای جدید پالایشگاهی حتی طرح پالایشی سیراف به محاق برود و کشور با خامفروشی رو به تزاید روبهرو شود. در حالی که اجرای طرحهای پالایشی با هدف صادراتی در شرایط تحریمی میتوانست عضلات اقتصادی ایران را ورزیدهتر کند. در داخل بدنه شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی دولت گذشته هم بسیاری از فعالان و کارشناسان، نه جسته و گریخته، بلکه بهطور مداوم سعی میکردند عدم توسعه بخش پالایشگاهی کشور و ضرر و زیان ناشی از آن را به یاد متولیان بیاورند، اما هر بار گویی به در بسته میکوبیدند.
هماکنون سهم ایران در صنعت پالایش جهان کمتر از ۵/۲ درصد است در حالی که کشور ما در مجموع ذخایر نفت و گاز در رتبه نخست جهان قرار دارد، اما عدم توجه به بخشهای پاییندست و ارزش افزوده، موجب شده تا اتفاق مهمی در صنعت نفت کشور رخ ندهد.
بخش اعظم این اتفاقات، به ذهنیت مسئولان اجرایی- نفتی کشور برمیگردد بهویژه در ۱۶ سالی که طبقه لیبرال، وزارت نفت را در دست داشت و اجازه نداد حتی یک پالایشگاه ساخته شود؛ آنها اعتقاد داشتند نفت میفروشیم و پولش را برای واردات بنزین هزینه میکنیم و در رد ساخت واحدهای پالایشی، اظهارات شاذی را راهی رسانهها میکردند مانند وزیر سابق نفت که گفت پالایشگاهسازی کثافتکاری است!
حالا دولت جدید روی ساخت واحدهای پالایشی جدید دست گذاشته است؛ قرار است حداقل یک میلیون بشکه به ظرفیت پالایشی کشور افزوده شود، اما چنین هدفی نیازمند حداقل ۲۵ میلیارد دلار سرمایهگذاری است. رقمی که بسیار بعید است محقق شود و حتی در صورت لغو تحریمها، تأمین آن کار بسیار پیچیدهای است.
با این وجود، قرار شده بخشی از این سرمایهگذاری با تمرکز روی واحدهای کوچک پالایشی انجام شده و با ارائه امتیازاتی مانند تنفس خوراک به سرمایهگذاران، شرایط برای ورود بخش خصوصی به ساخت پالایشگاهها تسهیل شود.
حالا باید منتظر ماند و دید برنامه دقیق وزارت نفت برای این موضوع چیست و قرار است چه راهکاری برای جذب منابع مالی در نظر گرفته شود؛ هر چه که هست، این هدف بسیار بزرگ است و حتی اگر نیمی از آن محقق یابد، دستاورد بزرگی به شمار میرود.