درک متقابل، توانایی گفتوگوی صحیح، صداقت در کلام، رعایت انصاف در بحث و بسیاری موارد دیگر همگی مهارتهای لازم برای زندگی در اجتماع و لوازم روابط بین فردی روزگار ماست؛ اجتماعی که از خانواده شروع میشود. همه ما آدمها بعد از حضور در خانواده، در جمع دوستان، همسالان، مدرسه، دانشگاه، محل کار و موقعیتهای مختلف اجتماعی قرار میگیریم؛ موقعیتهایی که از برخوردها و روابط اجتماعی و بین فردی کوچک و بزرگ ما در طول زندگی ناشی میشود. پس خیلی واضح است که آموزش و کسب مهارتهای بین فردی از ضروریات زندگی به شمار میرود. جالب است بدانیم در روابط بین فردی انگشت اتهام بررسیهای علمی و میدانی دقیقاً به سمت «بی مهارتی» آدمهاست. این عامل یکی از دلایل اصلی بسیاری از مشکلات و مصائب خانوادهها و خصوصاً زوجهای جوان است. شاید بشود کووید ۱۹ را مهمان ناخوانده این روزها و شریکی برای «بی مهارتی»ها دانست؛ عاملی که بیش از پیش محیط خانواده را دستخوش تنشهای فیزیکی و روانی قرار دادهاست. احتمالاً این مهمان ناخوانده فعلاً مهمان ما انسانها خواهد بود؛ پس تنها راه برای کمتر آسیب دیدن از شرایط فعلی، یادگیری برخی مهارتها در راستای کاهش تنشها است؛ اول کاهش تنش در خانواده و بعد در اجتماع!
منشأ تنش را شناسایی کنید
اولین راهحل در مورد هر مسئلهای، بررسی عمیق و دقیق علل موضوع است. وقتی علت و سرمنشأ یک تنش کشف شود، قطعاً راهحلی دقیق هم پیدا خواهد شد. کنترل هیجان هم عامل مهمی به شمار میرود. تصمیمات آنی و هیجانی ممکن است اولین واکنش باشند، ولی قطعاً بهترین واکنش نیستند.
شرایط را عوض کنید
زمانی که تنش به اوج خود میرسد، منطق و استدلال جای خود را به لجاجت و بحث بیهوده میدهد. با ترک موقعیت فعلی عامل تنش را از دید خود خارج کنید. آب خنک بنوشید و از تنفس عمیق غافل نشوید. اگر آرامش نسبی خودتان را به دست آوردید، به سراغ راهکارهای تنظیم شناختی بروید.
زاویه دیدتان را تغییر دهید
نگران نباشید! قرار نیست منطق و نگاه شما زیرسؤال برود. تنها کافی است برای لحظاتی از نگاه طرف مقابل به موضوع نگاه کنید. مثبتاندیش باشید، یعنی واقعبین باشید. در مثبتاندیشی فرد اندیشه مثبت دارد، بدی و خوبی را کنار هم میبیند؛ همزمان نیمه پر و خالی لیوان را میبیند.
به تنشها دامن نزنید
نیاز نیست دیگر اعضای خانواده در جریان تنش شما قرار بگیرند. موضوع را بین خودتان حل کنید. شما خودتان اعضای یک خانواده هستید، پس وقتی به آرامش نسبی رسیدید، به فرد مقابل محبت کنید. نفع این کار به هر دو شما خواهد رسید.
با عذرخواهی کوچک نخواهید شد
مسئولیتپذیر باشید. اگر خطا و قصور از سمت شما بودهاست، حتماً عذرخواهی کنید و خیال نکنید که خطاها فراموش میشوند. «از خودگذشتگی» را در خود تقویت کنید و این رفتار را به کودکان نیز بیاموزید.
بخندید و بخندانید
شما میتوانید محور اصلی رفتارهای مثبت در خانواده باشید. همواره به خود و دیگر اعضا یادآوری کنید که خانواده دشمن ما نیست، خانواده میدان جنگ و پیروزی نیست. خانواده یک مجموعه است، نه چند عضو جدا از هم. مهربان باشید. خانواده محیطی نیست که در آن منطق محض باشیم.
بخشی از راهحل باشید، نه مشکل!
یکی از راهکارهای اساسی کاهش تنش در ایام شیوع کرونا دوری از اخبار منفی است. خود و خانوادهتان را از این اخبار دور نگه دارید. در ایام شیوع کرونا و قرنطینههای اجباری برای ساعات خود برنامهریزی داشته باشید. برنامهریزی نکردن موجب کسالت، بیحوصلگی و تنش میشود. کنترل تلویزیون را به دست فردی دهید که انتخاب دیگری جز دیدن تلویزیون ندارد. فراموش نکنید یکی از مفیدترین راهکارها انجام برنامههای شادیآور و دستهجمعی با اعضای خانواده است.
ایام کرونا دیر یا زود تمام میشود. مهم این است که اگر چند سال دیگر با اعضای خانواده خاطرات ایام کرونا را مرور میکنیم، خاطراتی خوش و سراسر همبستگی و امیدواری در ذهنمان نقش ببندد، نه خاطراتی تلخ و پرتنش که آسیبهای فراوانی نیز به روابط ما وارد کردهاست.
یک ضربالمثل انگلیسی میگوید «خانه بهترین جایی است که میتوانید در آن باشید»؛ نهتنها به خاطر راحت بودن، بلکه به این دلیل که عشق و خانواده را میتوانید آنجا پیدا کنید. این ضربالمثل دقیقاً معادل ضربالمثل فارسی «هیچ جایی خونه خود آدم نمیشه!» است. پس این نعمت خدادادی را بیش از پیش دریابیم.