سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: چند تن از کارشناسان مسائل بینالمللی و پژوهشگران حوزه زبان فارسی در وبینار «زبان فارسی؛ قدرت نرم دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران»، به بحث و تبادلنظر درباره جایگاهی که زبان فارسی میتواند در مناسبات بینالمللی داشتهباشد و ظرفیتهای بالقوه این زبان برای تبدیل شدن به یک زبان علمی بینالمللی به بحث و تبادل نظر پرداختند.
قدرت نرم فرهنگی
علیرضا دلخوش، معاون وزارت امورخارجه در ابتدای جلسه وبینار با اشاره به اینکه زبان فارسی اصل هویتی در ایران فرهنگی است، درباره عرضه بینالمللی فارسی گفت: از نظر کلی دو راهکار اصلی وجود دارد که بتوانیم زبان فارسی را به عنوان یک کالای تجاری مرغوب به دیگران عرضه کنیم؛ اول اینکه این زبان باید یک زبان علمی باشد؛ یعنی زبان فارسی باید مقدمهای برای ورود سایر زبانها باشد. وی ادامه داد: مقام معظم رهبری در صحبتهای خود در ۱۵ مرداد ۹۳ فرمود: یکی از راههای گسترش زبان فارسی تلقی این زبان بهعنوان یک زبان علمی است. همچنین رهبری میفرماید افتخاری نیست، اگر بگوییم زبان علمی یک کشور خارجی است، چون ظریفترین علوم میتواند با زبان فارسی بیان شود و زبان فارسی این ظرفیت را دارد که برای سایر علوم استفاده شود. دلخوش افزود: رئیسجمهور در سخنرانی خود در سازمان ملل اقتدار ایران را ناشی از اندیشههای بزرگ حافظ، سعدی و مولوی و هزاران فیلسوف و اندیشمند این سرزمین دانست و یادآور شد لازم نیست ارزشهای این سرزمین را با سلاح صادر کنیم.
معاون مرکز دیپلماسی عمومی و رسانهای وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه دومین راه و روش برای صادرات زبان فارسی توجه بیشتر به مفهوم ایران فرهنگی است، تشریح کرد: ایران دو معنای جغرافیای سیاسی و جغرافیای فرهنگی دارد و اولین ویژگی جغرافیای فرهنگی انسانگرایی است. وی افزود: دومین ویژگی جغرافیای فرهنگی ایران عدل و دادگری است و در جای جای ایران فرهنگی مبارزه با ظلم و ظالم از نمونههای ایران فرهنگی است. ما شاهنامه را به نام خداوند جان و خرد آغاز میکنیم و امروز بسیاری از پارادایمهای فرهنگی به دنبال اثبات خردورزی در ریشههای خود هستند.
دلخوش با بیان اینکه از نظر تکنیکی و فنی هم گسترش زبان فارسی نیازمند تمهیدات و مقدماتی است که با همیاری بنیاد سعدی این موضوعات فنی در حال انجام است، گفت: گسترش آموزش از راه دور به کمک بنیاد سعدی در روزهای کرونا یک ضرورت و هنر است. وی با اشاره به اینکه اقدامات تشویقی برای آموزش زبان فارسی و زبان آموزان هم یکی از کارهای تکنیکی است، توضیح داد: در حوزه وزارت خارجه ما سفرای فارسیگو و فارسی فهم بسیاری در کشورمان داریم و باید کاری کنیم که بین سایر دیپلماتها، مشخص شود که سفیران ما زبان و شعر فارسی میتوانند بخوانند.
نگاه فردوسی به قدرت نرم
عبدالمهدی مستکین، مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران گفت: هر آنچه در قدرت نرم از آن یاد میکنیم، چیزی جز سخن نغز و کردار نیک نیست. سخن در اقیانوس فرهنگ غوطهور است و اگر قدرت سخت اقتصاد و سیاست است، قدرت نرم در دیدگاه فردوسی فرهنگ است. وی با بیان اینکه حکیم توس در ابیاتی فرهنگ را آرایش جان دانسته، اظهار کرد: مدیران و مسئولان کشوری همواره باید آراسته به خوی فرهنگ باشند. یک دیپلمات ورزیده باید بتواند هم نیمکره چپ و هم راست را با محوریت فرهنگ و ادب مدیریت کند؛ یعنی بعد اقناع در نیمکره چپ باید توسط بعد دلبری در نیمکره راست مدیریت شود.
مستکین با تأکید بر اینکه اساساً قدرت نرم و دیپلماسی را قدرت اقناع و دلبری میبینم و این در ادب فارسی غرق شدهاست، افزود: در ساختار مغز نیمکره چپ بهعنوان محل جدل و قیاس و منطق شناخته میشود و آدمیان از این راه وارد ارتباطات گسترده میشوند. نیمکره راست مغز نیز محل عشق، مهر، عواطف و احساسات است.
مستکین با تأکید بر اینکه افراد باید تمام خزانه ذهنشان پر از بلاغت و تمثیل باشد تا به عنوان رایزن فرهنگی انتخاب شوند، افزود: هرآنچه درباره قدرت نرم زبان فارسی میگوییم، پیشینهای دارد و ما بر بنیاد بزرگی سعدی، حافظ، رودکی، فارابی و ابوریحان نشستیم.
وی عنوان کرد: یکی از معیارهای قدرت نرم در دیپلماسی این است که فرد بتواند دلآرا سخن بگوید و وسواسانهترین کار انتخاب رایزنان فرهنگی است. مستکین با بیان اینکه قدرت نرم بر دو ساحت اقناع و دلبرانگی است، گفت: اقناع و دلبرانگی یعنی شوری در خاطر و باطن انگیختن و شخصی است که ظرفیت تام در شناخت کشور مقصد داشته و به زبان آن کاملاً آشنا باشد و ظرفیتها را بداند. مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران گفت: برای اینکه بتوانیم قدرت نرم درست را تقویت کنیم، نیازمند کادری هستیم که در ذات خود غرق در دریای حکمت فارسی باشد و انتخاب رایزنی که حافظ و سعدی را نشناسد، بسیار اشتباه است.
زبان فارسی گام اول شناخت ایران است
شهروز فلاحتپیشه درباره دیپلماسی عمومی و قدرت نرم گفت: مخاطبان خارجی ما خاستگاههای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دنیاهای ارزشی متفاوتی دارند و زبان فارسی در اینجا ابزاری است که به واسطه آن بتوانیم مخاطب خارجی را وارد جهان ایرانی کنیم. ما به واسطه زبان فارسی قصد داریم در گام اول دیگران را با ایران آشنا کنیم. معاون بینالملل بنیاد سعدی یادآوری کرد: باید چیستی و مزیتهای نسبی کشور و چگونگی عرضه آن را در فضای بینالمللی پیدا کنیم که به واسطه این موضوع، شناخت و علاقه حاصل شود و ما تبدیل به بخشی از علاقه مردم شویم و در ذهنشان بمانیم. این کارها باید به موازات انجام شود؛ یعنی با همیاری دستگاههای دیگر، دیگران آن سوی مرزهای ایران را به کمک بستر زبان وارد جهان ایرانی کنیم.
فلاحتپیشه ادامه داد: عمق ادبیات فارسی و داشتههای ارزشمند نهفته در آن سرشار از دنیایی از ارزشهای فرهنگی است؛ یعنی این زبان این قابلیت را دارد که حین آموزش بهخاطر ریشههای آن در یک بستر فرهنگی قوی، دیگران در گام اول با ایران فرهنگی و در ادامه با داشتههای بخشهای مختلف این جامعه و فرهنگ آشنا میشوند و اینک به واسطه یادگیری زبان حالا امکان ارتباط با دیگر اجزای موجود در مزیتهای نسبی کشور در همه بخشها (دانشگاهی، صنعت، اقتصاد و پزشکی) میتوانند داشته باشند و از آن بهره ببرند. وبینار «زبان فارسی؛ قدرت نرم دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران» با همکاری بنیاد سعدی، دانشگاه شهید بهشتی و انجمن علمی برنامهریزی روابط فرهنگی و اجتماعی برگزار شد.