سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: زنان فیلمساز امریکا سال‌هاست از دستیابی به جوایز اسکار نیز دور مانده‌اند. منتقدان سینما می‌گویند در غرب نگاه جنسیتی به فیلمسازان باعث موفق نبودن زنان فیلمساز شده است. اینکه نگاه مردانه در فستیوال‌های جهانی فیلم زنان را از حقی که مستحق آن هستند دور کرده حتی باعث ایجاد اعتراضاتی در جشنواره‌هایی مانند «ونیز» و «کن» شده است.
«جوان» با توجه به اینکه در سینمای ایران نگاه شایسته‌سالار بر فضای سینما وجود دارد و برخلاف القائات برخی جریان‌ها، زنان سینماگر هرگز مطالبات سهم‌خواهانه و جنسیتی ندارند و اتفاقاً به دور از این نگاه‌ها همواره صاحب جوایز سینمایی معتبر هم شده‌اند در گفتگو با «محمد اطبایی» پخش‌کننده بین‌المللی فیلم و «سعید مستغاثی» منتقد و کارشناس سینما به بررسی وضعیت فیلمسازان زن در خارج از ایران پرداخته است. در تاریخ بیش از ۹۰ ساله اسکار فیلمسازان زن کمترین سهم از جوایز را داشته‌اند، یکی از دلایل این اتفاق این است که زنان فیلمساز در دیگر فستیوال‌های منتهی به اسکار موفق نبوده‌اند.
فستیوال‌های خارجی به نگاه جنسیتی دامن می‌زنند
اطبایی پخش‌کننده فیلم در گفتگو با «جوان» می‌گوید: «به عنوان شخصی که همیشه دغدغه حقوق زنان را داشته، همیشه در بحث‌ها با دوستان سینمایی و مسئولان فرهنگی این نکته را گفته‌ام که همواره شرایط فعالیت زنان در سینمای ایران مهیا بوده است، اما این نگاه به معنای نگاه جنسیتی به فیلمساز نیست بلکه در حضور‌های جشنواره‌ای و گرفتن جوایز باید معیار ارزشیابی کیفی مدنظر قرار بگیرد. اینکه فیلمی توسط کارگردان زن ساخته شده، بدون در نظر گرفتن کیفیت نمی‌تواند دلیلی برای موفقیت فیلم باشد.»
وی با اشاره به روش انتخاب نامزد‌های دریافت جوایز گلدن گلوب، می‌افزاید: «نامزد‌های جوایز بر اساس نظر ۱۰۰ منتقد و روزنامه‌نگار مقیم هالیوود انتخاب می‌شوند. امسال من هم از اینکه «رابرت دنیرو» با وجود بازی درخشانش در «مرد ایرلندی» نامزد دریافت جایزه نشد، حیرت‌زده شدم. ولی نمی‌توان گفت که منتقدان سینما برای نامزد‌های گلدن‌گلوب، چون یک فیلمساز زن بوده فیلم او را انتخاب نکرده‌اند.»
اطیابی با بیان اینکه در سینمای هالیوود نسبت به حقوق و دستمزد بازیگران زن و مرد، احجاف وجود دارد، می‌گوید: «تبعیض حقوق، نوعی تبعیض است که در از بین رفتن آن هیچ جای شکی نیست و در یک نگاه شایسته‌سالار چه در سیاست و چه در هنر نباید فرقی میان زن و مرد باشد، اما در فیلمسازی، تعداد زنان فیلمساز کمتر از فیلمسازان مرد است و به تبع آن فیلم خوبی که کارگردان زن ساخته باشد، کمتر از فیلم خوبی است که کارگردانان مرد ساخته باشند.»
پخش‌کننده فیلم‌های ایرانی در خارج از کشور در ادامه می‌گوید: «نگاه جنسیتی به فیلمسازان مرد و زن، از طریق فستیوال‌های فیلم دامن زده می‌شود و شاهد هستیم که هر ساله این فستیوال‌ها آمار می‌دهند که چه تعداد فیلمساز زن و چه تعداد فیلمساز مرد در جشنواره حاضر بوده‌اند. این آمار دادن‌ها خودش به نگاه جنسیتی دامن می‌زند.»
فضای سینمای غرب برای زنان ناامن است
مستغاثی، منتقد و کارگردان سینما در پاسخ به سؤال «جوان» که چرا با وجود تبلیغات زیاد غرب درباره حقوق مساوی زن و مرد، فیلمسازان زن به ندرت موفق به کسب جوایز معتبر سینمایی می‌شوند، می‌گوید: «فضای فعالیت سینمایی در غرب برای زنان نامناسب و ناامن است و همین موضوع باعث شده تا تعداد فیلمسازان زن در غرب کمتر باشد و تعداد فیلم‌های خوبی که کارگردانان زن می‌سازند، کمتر باشد. شرایط سینمای غرب تقریباً شبیه دوران فیلمفارسی است که به خاطر شدت مسائل غیراخلاقی زنان امکان فعالیت زیادی نداشتند.»
وی ادامه می‌دهد: «چند سال پیش میزگردی با حضور «مریل استریپ» برگزار شد و در آن این بازیگر از اینکه دستمزد بازیگران زن از همکاران مردشان کمتر است انتقاد کرد. سال پیش نیز در میزگرد دیگری که «نیکول کیدمن» در آن حاضر بود، مسئله تبعیض جنسیتی علیه زنان مورد بررسی قرار گرفت.»
مستغاثی با اشاره به راه‌اندازی هشتگ «من هم»، می‌گوید: «فساد جنسی بزرگ علیه زنان در سینمای غرب، باعث راه‌اندازی کمپینی برای اعتراض به این موضوع شد ولی به مناسبت دومین سالگرد راه‌اندازی این کمپین برخی از فیلمسازان مرد هالیوودی مصاحبه کردند و گفتند حاضر نیستند در محافلی که زنان در آن‌ها هستند حاضر شوند و همکاری‌شان با زنان را بسیار محدود می‌کنند.»
این کارشناس سینما با بیان اینکه در فلسفه سیاسی غرب، موضوع تبعیض نژادی علیه سیاهپوستان و تبعیض جنسیتی علیه زنان نهادینه شده است، تأکید می‌کند: «می‌بینیم در هیچ کدام از فیلم‌های پرفروش سینما، زنان یا سیاهپوست‌ها نقش محوری نیستند. در آثاری مانند «سریع و خشن» که پرفروش شدند، زنان در بهترین حالت صحنه پرکن هستند.»
مستغاثی می‌گوید: «ما در پیش از انقلاب نیز شاهد چنین فضایی بودیم، اما انقلاب اسلامی باعث شد تا زنان چه در فیلمسازی و چه مشاغل فنی و هنری سینما فعالیت گسترده‌ای داشته باشند و نگاه سینما به فیلمسازان عدالت‌محور و غیرجنسیتی است.»
