حوريه ملکي
سالهاست که در مورد وضعيت آبي استانهاي ايران اخبار متفاوت و نگران کننده اي منتشر مي شود. هر چند با اولين بارش ها و بخصوص بارش هاي ابتداي امسال، بسياري از مسئولان دست روي دست گذاشته و با خيال راحت به صندلي هايشان تکيه دادند که ديگر همه چيز رفع و بي آبي ها رخت بربسته است، اما باز هم مي شنويم هنوز مشکل کم آبي و خشکسالي ها از بين نرفته است و اين مسئله وقتي بغرنج مي شود که استانهاي پر آب هم ناله کم آبي سر مي دهند. درست مثل چهار محال و بختياري که اعلام کرده سطح آب های زیر زمینی اش ۲۰ متر افت کرده. اما اين تمام ماجرا نيست و چهارمحالي ها مي ترسند، همين کم آبي ها به خشکسالي و توليد گرد و غبار و در نهايت، هميشه آلوده ماندن هواي محل سکونتشان منتهي شود.
***
درست 2 سال پيش بود که اعلام شد چهارمحال و بختياري هم در ليست استانهايي قرار گرفته که وضعيت آب آنها به مرحله بحراني رسيده است. در آن زمان استاندار هشدار داد و بر ضرورت رعایت حقابه استانی، خواستار واگذاری مدیریت تأسیسات آبی و نیروگاهی زاینده رود به چهارمحال و بختیاری شد.
* بحران زير سايه بي توجهي به هشدارها
هر چند در ايران نه کسي از کلمه بحران مي ترسد و نه به هشدارها توجه مي کند، اما بايد بپذيريم همين بي توجهي ها بدتر از هر عامل ديگري به محيط زيست و وضعيت زندگي مردم ضربه مي زند.
سالهاست کارشناسان نسبت به برداشت بي رويه آب از دشت هاي مختلف هشدار مي دهند. دشت شهرکرد هم جزو همين هاست. جايي که حالا با خشک شدن و به مرحله بحراني رسيدن ثابت کرده بايد به هشدارها توجه مي شد.
منابع آبي دشت شهرکرد به پايين سطح خود رسيده اند و اگر امروز مي شنويم سطح سفره های زیر زمینی در این منطقه بیش از ۲۰ متر افت کرده است، همه به دليل برداشت هاي بي رويه است.
ولي چيزي که بيش از خشکسالي ها نگراني ها را افزايش مي دهد اين است که بدانيم براي جبران اين کاهش ها بايد سالها صبر کنيم. آن هم سال هاي پر باراني که آسمان به داد مردم و مسئولان بي برنامه و ناشکر رسيده باشد.
چقدر سخت است حرف هاي مسئولي را گوش کنيد که مي دانيد سال هاست فقط حرف مي زند و دستور مي دهد و در بهترين حالت وعده مي دهد. بر همين اساس طي سال هاي اخير از چهار محال و بختياري هم مي شنويم که مي گويند، مسائل مربوط به کمبود منابع آبی در اين منطقه باید به صورت جدی مورد رسیدگی قرار گیرد چرا که شهرستان هاي اين استان از لحاظ تأمین آب شرب با مشکل جدی روبرو است، همچنین باید به طرح آبرسانی روستاها هم توجه جدی شود.
جالب اينکه همه اين "بايد بشود"ها را مسئولان مي گويند و معلوم نيست چه کسي بايد اين حرف ها را عملي کند. مسئولي که حقوق از بيت المال مي گيرد و پشت ميز مي نشيند تا با برنامه ريزي درست، مشکلات مردم را بکاهد چرا بايد فقط حرف بزند؟ چرا بازخواست نمي شود؟ چرا گزارشي از عملکردش به مقامات بالاتر ارايه نمي دهد؟
چهار محالي ها معتقدند صدور بی رویه مجوز های حفر چاه آب کشاورزی و برداشت بی رویه منابع در برخی مناطق استان بيانگر اين است که مديران نمي دانند بايد چه کار کنند. به طور خلاصه تر بايد گفت همه مشکلات محصول عدم مدیریت مناسب است که مجموعا زمینه ساز خشک شدن بسیاري از دشت ها و ایجاد کانون های گرد و غبار شده است.
امروز ديگر استان زيبا و سرسبز ايران از بي آبي نمي ترسد بلکه از نتايج تحقيقي مي ترسد که نشان داده سه کانون تولید گرد و غبار آن را تهديد مي کند.
دشت شهرکرد، دشت بروجن و دشت خانمیرزا جزو اين کانون ها هستند و مرغزار شهرکرد با بیش از ۵۰۰ هکتار وسعت يکي از وحشتناک ترين اين کانون هاست. ناگفته نماند که این مرغزار در سال هاي گذشته به خاطر داشتن آب محلی برای زندگی پرندگان مهاجر بود.
* مرغزاري تشنه و فراموش شده
اوايل سال گذشته بود که مسؤول مهندسی مطالعات اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اعلام کرد: به دلیل خشکسالی‌های ممتدي، مرغزار شهرکرد آنقدر تشنه است که نیاز به ساماندهی روان‌آب‌ها در آن دیده نمی‌شود.
فرزاد رضازاده با بيان اينکه به‌دنبال ساماندهی روان‌آب‌های حاصل از بارش در شهرکرد هستیم، به فارس گفته بود: دشت شهرکرد 140 هزار هکتار وسعت دارد و شامل محدوده بین شهرک صنعتی شهرستان سامان، منطقه ارجنک، پیربلوط، ارتفاعات شاه‌منظر، ارتفاعات دوتو و کوه‌های شمالی شهرکرد می‌شود.
وي با بیان اینکه شهرکرد، بهرام‌آباد و طاغانک سه منطقه‌ای هستند که اصطلاح مرغزار شهرکرد به آنها اطلاق می‌شود، ادامه داد: این سه منطقه پایین‌ترین نقاط دشت شهرکرد هستند که خودبه‌خود روان‌آب در آن جمع می‌شود.
رضازاده با تاکید بر اینکه در گذشته که چهارمحال و بختیاری دچار خشکسالی نبود آب در مرغزار شهرکرد باقی می‌ماند، عنوان کرد: این یعنی خروجی آنچنانی آب از مرغزار شهرکرد وجود نداشته و این محل همچون یک کاسه عمل می‌کرده که آب در آن حالت ماندآبی داشته است. ایجاد زهکش برای احداث فرودگاه شهرکرد و برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی در این منطقه باعث شد سطح آب زیرزمینی مرغزار شهرکرد پایین برود لذا روان‌آبی که بعد از بارش باران وارد دشت شهرکرد می‌شود هیچ خروجی ندارد و کاملا جذب زمین می‌شود بنابراین در زمان خشکسالی احتیاجی به کنترل روان‌آب‌ها در این منطقه دیده نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه اگر دوباره وضعیت اقلیم ترسالی شود ممکن است ایجاد استخر جهت جمع‌آوری روان‌آب‌ها دوباره در دستور کار قرار گیرد، افزود: در سال 94-95 مطالعه‌ای به‌منظور احیا مرغزار شهرکرد صورت گرفت تا با جمع‌آوری روان‌آب‌ها سطح آب در این منطقه بالا بیاید و کانون گرد و خاک که در این منطقه ایجاد شده است خنثی شود.
کارشناس مسؤول مهندسی مطالعات اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: نیمی از این طرح در حال اجرا است ولی همه پروژه که شامل انتقال بخشی از تصفیه‌خانه فاضلاب بهرام‌آباد به بالای مرغزار شهرکرد است به‌طور کامل اجرا نشده است.
* مسئولان در انتظار ترسالي!
امروز حال مرغزار شهرکرد خوب نيست و اگر مسئولان با اي کاش اي کاش منتظر باران و ترسالي مانده اند بايد بدانند روزي اينجا مامن پرندگاني بوده که آثار به جای مانده از لانه آنها در نقاط مختلف آن نشان مي دهد روزي اين منطقه زنده و مملو از پرندگان مهاجر بوده است.
چند روز پيش مدیر کل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری نيز در مورد وضعيت اين مرغزار به مهر گفته بود: طی مطالعات انجام شده در استان چهارمحال و بختیاری سه کانون تولید گرد و غبار محلی شامل دشت شهرکرد، دشت بروجن و دشت خانمیرزا شناسایی شده است.
شهرام احمدی ادامه داد: مرغزار شهرکرد که جزو دشت شهرکرد به شمار می رود نیز یکی از کانون های تولید گرد و غبار محلی در سطح استان است.
وی وقوع خشکسالی و کاهش بارش ها طی ۱۰ سال گذشته در این استان، بهره برداری ناپایدار طی دهه های گذشته، برداشت های بی رویه آب از منابع زیر زمینی را از دلایل اصلی خشک شدن این منطقه بر شمرد و بیان کرد: احیای مرغزار شهرکرد نیازمند مدیریت بهره‌برداری و ایجاد تعادل منابع و مصارف در این منطقه است.
اين مسئول در خصوص آلودگی هوا ادامه داد: در دشت شهرکرد برای مدیریت گرد و غبار برنامه‌های متعددی از جمله تعادل بخشی، ایجاد ضریب تعدیل، کاشت و تغییر در الگوی کشت گیاهان و بهینه سازی مصرف آب کشاورزی توسط دستگاه‌های متولی پیگیری می‌شود. اقدامات لازم برای مدیریت آلودگی هوا در شهرکرد باید سال ها به صورت منظم اجرا شوند تا شاهد نتایج مطلوب باشیم.
