سرویس اقتصادی جوان آنلاین: امروزه به دلیل استفاده‌های بی‌رویه، منابع آبی و خاکی در موقعیت بحرانی به سر می‌برند. به دلیل وجود آثار درون منطقه‌ای و برون منطقه‌ای ناشی از تخریب این منابع، حدود ۴۰ سال است که برای کنترل و مبارزه با این خطرات طرح‌های آبخیزداری در عرصه‌های منابع طبیعی به اجرا در‌می‌آیند. ولی با وجود چهار دهه کار‌های اجرایی هنوز تخریب این منابع ادامه دارد و اقدامات انجام شده در مجموع کم اثر به نظر می‌رسد. با رایزنی وزیر جهاد کشاورزی و مطالبات مردم و نمایندگان مجلس، توجه ویژه‌ای به بخش آبخیزداری و آبخوانداری در سال‌جاری صورت گرفت و با اجازه رهبری مبلغ ۲۰۰ میلیون دلار معادل ۷۰۰ میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی به این طرح‌ها اختصاص یافت. مدیر‌کل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها که مسئولیت اجرای این پروژه‌ها را بر عهده دارد، از پیشرفت ۸۵ درصدی طرح‌ها در پایان آذر خبر می‌دهد و می‌گوید: یک سوم تکلیف برنامه ششم توسعه در سال‌جاری به مرحله اجرا رسیده است. گفت‌وگوی «جوان» را با هوشنگ همتی در پی بخوانید:
با تخصیص اعتبار ۲۰۰ میلیون دلاری از صندوق توسعه ملی، چند پروژه آغاز شده و چند درصد پیشرفت داشته است؟
اجرای طرح‌های آبخیزداری در تمام استان‌های کشور مطالبه مردم و نمایندگان مجلس بود و با توجه به بحرانی بودن وضعیت آبی و خاکی کشور، اجرای این پروژه‌ها باید در سال‌جاری سرعت می‌گرفت. از این رو با توجه ویژه رهبری به ضرورت اجرای آن، امسال مبلغ ۲۰۰ میلیون دلار معادل ۷۰۰ میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری کشور با مجوز رهبری تخصیص یافت. از‌این‌رو در تیرماه در ۳۴۱ شهرستان، ۶۴۹ حوضه آبخیز مورد بررسی قرار گرفت و عملیات اجرایی در این مناطق آغاز شد. پروژه‌های آبخیزداری در قالب عملیات‌های مکانیکی، بیولوژیکی و بیومکانیکی صورت گرفت و تاپایان آذرماه بیش از ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشت.
طرح‌های آبخیزداری دومنظوره هستند، یعنی زمانی که بارندگی زیاد و شدید است از وقوع سیل جلوگیری می‌کنند و در زمان خشکسالی و کمبود آب با هدایت و مدیریت بهینه منابع آبی به سمت چاه‌ها و قنات‌ها مانع از خسارت دیدن کشاورزان می‌شوند.
در این طرح‌ها از ورود رسوب به سد‌های کشور، جلوگیری از فرسایش خاک و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی در دشت‌های بحرانی کشور مورد توجه بود.
امسال توزیع اعتبار براساس شاخص‌هایی همچون میزان سیل، خشکسالی، فرسایش خاک، رسوب، آب و دشت‌های بحرانی انجام گرفت. استان‌های کشور نسبت به امتیازاتی که براساس این شاخص‌ها کسب می‌کنند، اعتبار دریافت کردند و استان‌هایی مانند گلستان و مازندران به دلیل سیل زیاد و فارس، کرمان و سیستان و بلوچستان که دچار بحران خشکسالی هستند، بیشترین اعتبار را برای اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری دریافت کردند.
این اعتبار چه ماهی از سال تخصیص یافت و پیشرفت ۸۵ درصدی این طرح‌ها چه مزایایی برای مردم این شهرستان‌ها داشته است؟
پرداخت این اعتبار در تیرماه ابلاغ به استان‌های کشور اعلام شد، پیمانکاران بیشتری در سال‌جاری با این سازمان همکاری کردند تا پروژه‌ها به سرعت عملیاتی شود تا اینکه در آذرماه ۸۵ درصد برنامه‌های پیش‌بینی شده به محقق شد و برخی از پروژه‌ها نیز در مراحل پایانی قرار گرفت. برخی دیگر که در مناطق سردخیز کشور هستند به دلیل بارش برف به فروردین ماه موکول شد.
با اجرای این عملیات در هر هکتار حدود ۵۳۰ متر مکعب آب در مناطق کوهستانی استحصال و بین دو تا ۹ تن در هر هکتار کنترل فرسایش خاک خواهیم داشت.
افزایش تولید علوفه، ۴۲ تن ترسیب کربن (روند ذخیره کربن موجود در هوا در خاک و گیاهان) در هر هکتار و کاهش سیل از مزیت‌های اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است. سیل به طور متوسط ۴۰۰ میلیارد تومان خسارت وارد می‌کند؛ ضمن آنکه سالانه ۲۵۰ میلیون متر‌مکعب رسوب در نتیجه فرسایش خاک و سیل وارد سد‌های کشور می‌شود، از این رو اجرای این پروژه‌ها بسیار سودمند است.
به عنوان مثال در سال‌جاری در فیروزکوه دو بار بارندگی داشتیم. در بار اول سیل شش خانه روستایی را کاملاً از بین برد، اما صدمات جانی نداشت. با پیگیری مردم منطقه و همکاری با پیمانکاران سازمان منابع طبیعی اجرای عملیات کنترل سیل در این منطقه در مدت پنج ماه اجرا شد و در بارش دوم هیچ مشکلی برای این منطقه به وجود نیامد. به گفته کارشناسان منابع طبیعی، اگر این طرح اجرا نمی‌شد بسیاری از روستا‌ها در بارش دوم براثر وقوع سیل از بین می‌رفتند.
تکلیف برنامه ششم برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری چیست و در سال‌های گذشته سالانه چند درصد اراضی تحت‌پوشش این طرح قرار گرفت؟
براساس برنامه ششم توسعه، در طول پنج سال باید ۱۰میلیون هکتار از اراضی ملی و طبیعی تحت‌پوشش این طرح‌ها قرار گیرد که نیازمند ۱۰ هزار میلیارد تومان اعتبار است. به عبارت دیگر در سال‌جاری با تخصیص ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار، یک سوم بودجه مورد‌نیاز برنامه ششم تخصیص یافته است. تاکنون حدود ۶۰۰میلیارد تومان مطالبات از مردم و نمایندگان برای اجرای این پروژه‌ها جمع‌اوری کرده‌ایم و به منظور رفع مشکلات در نقاط بحرانی کشور به توجه ویژه دولت و مجلس برای تخصیص اعتبارات بیشتر نیازمندیم.
هزینه فایده پروژه‌های آبخیزداری چقدر است؟
اجرای عملیات آبخیزداری نسبت فایده به هزینه‌اش ۷ /۴ برابر است، طرح‌ها در مقیاس کوچک‌تر اجرا می‌شود، اما تأثیر‌گذاری زیادی بر اراضی منطقه و بهبود وضعیت کشاورزان منطقه دارد.
اجرای پروژه‌ها در سال‌های گذشته به چه صورت بوده است؟
در سال های گذشته به دلیل کم بودن اعتبارات، پروژه‌ها با کندی اجرا می‌شد. به‌عنوان مثال سال گذشته از محل اعتبارات ملی ۱۷۰ میلیارد تومان اسناد خزانه در اختیار ما قرار گرفت و امسال ۱۴۲ میلیارد تومان سازمان به پیمانکاران بدهکار است. از‌این‌رو ضروری است اعتبارات بیشتری در اختیار این طرح‌ها قرار گیرد تا مشکلات مرتفع شود.
