جوان آنلاین: مهم‌ترین نتیجه استقرار کامل صورتحساب الکترونیک، اثرگذاری بر اخذ مالیات از فعالان بخش‌های زیرزمینی و غیرشفاف است. اهمیت صورتحساب الکترونیک در این است که مبتنی بر داده در سامانه مؤدیان تمامی خرید و فروش‌ها ثبت می‌شوند و با اتصال به خدمات بانکی و بیمه‌ای، زمینه شناسایی بخش‌های زیرزمینی و فراریان مالیاتی در بخش مالیات بر ارزش افزوده فراهم می‌شود.
تحولات اخیر در نظام مالیاتی کشور، به‌ویژه در زمینه استقرار کامل صورتحساب الکترونیک در سامانه مؤدیان، نشانه‌ای روشن از حرکت اقتصاد ایران به سمت حکمرانی داده‌محور و شفاف است. پس از سال‌ها تجربه ممیزمحوری، اختلافات مالیاتی، فاکتور‌های جعلی و بی‌اعتمادی میان فعالان اقتصادی و سازمان امور مالیاتی، اکنون با تصمیم قاطع دولت و پشتیبانی فنی سازمان امور مالیاتی، مقرر شده است تا یکم دی ۱۴۰۴، تمامی صورتحساب‌های کشور به‌صورت الکترونیکی صادر شوند و هیچ فاکتور کاغذی و فیزیکی اعتباری نداشته باشد. این اقدام، نقطه عطفی در تاریخ مالیاتی کشور است زیرا برای نخستین بار، تمامی تراکنش‌های اقتصادی در بستری واحد و هوشمند ثبت می‌شوند. با استقرار کامل صورتحساب الکترونیکی، مشکلاتی همچون رد اعتبار فاکتور‌های مالیاتی به‌دلیل حضور در لیست سیاه، نامشخص‌بودن نرخ مالیات یا حتی جعل فاکتور‌ها برای فرار مالیاتی از میان برداشته خواهد شد. افزون بر این، یکی از گام‌های مهم در تسهیل امور مؤدیان، امکان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده برای معاملات نسیه و اعتباری پس از تسویه نهایی معامله است؛ تغییری بنیادین که فشار نقدینگی را از دوش بنگاه‌های شفاف در شرایط فعلی اقتصاد برمی‌دارد و انضباط مالی را با انعطاف هوشمندانه تلفیق می‌کند. در واقع، استقرار کامل صورتحساب الکترونیک نه فقط یک اصلاح جزئی بلکه نقطه شروع اقتصاد شفاف و عادلانه‌ای است که بر مبنای داده، نه تشخیص فردی، اداره می‌شود.
یکی از مهم‌ترین آثار و دستاورد‌های استقرار کامل صورتحساب الکترونیک، کشف و کنترل فعالیت‌های اقتصادی در بخش‌های زیرزمینی و غیرشفاف است. در سال‌های گذشته، بخش قابل توجهی از گردش مالی کشور در سایه اقتصاد غیررسمی و بدون ثبت مالیاتی انجام می‌گرفت. این وضعیت نه‌تنها موجب فرار مالیاتی گسترده و کاهش درآمد‌های عمومی می‌شد، بلکه ناعادلانه‌بودن رقابت میان بنگاه‌های شفاف و غیرشفاف را نیز تشدید می‌کرد. صورتحساب الکترونیک، این معادله را به‌کلی تغییر داده است. با اتصال سامانه مؤدیان به داده‌های بانکی، بیمه‌ای، گمرکی و حتی سامانه جامع تجارت، تمامی خرید و فروش‌ها در سطح ملی به‌صورت خودکار ثبت و رهگیری می‌شوند. در نتیجه، امکان پنهان‌کردن درآمد‌ها یا صدور فاکتور‌های صوری از میان می‌رود. به بیان ساده‌تر، فاکتور الکترونیکی نورافکنی است بر تاریکخانه اقتصاد زیرزمینی. فعالان غیرشفاف که تاکنون با استفاده از فاکتور‌های جعلی یا تراکنش‌های غیررسمی از پرداخت مالیات طفره می‌رفتند، دیگر امکان فعالیت پنهانی نخواهند داشت. این تحول، به برقراری عدالت میان مؤدیان شفاف و فراریان مالیاتی منجر می‌شود و نشان می‌دهد، نظام مالیاتی هوشمند، نه‌فقط ابزاری برای وصول درآمد دولت، بلکه ابزار عدالت اقتصادی و انضباط مالی در سطح کلان است.
در کنار این موضوع، استقرار کامل صورتحساب الکترونیک از ابتدای دی ۱۴۰۴، بسیاری از مشکلات قبلی مؤدیان در زمان صورتحساب‌های کاغذی و فیزیکی را حل خواهد کرد؛ مشکلاتی نظیر لیست سیاه شرکت‌های صوری، فاکتورسازی‌های جعلی، رد اعتبار فاکتور‌های کاغذی صادر شده و تحمیل هزینه مضاعف به مؤدیان همگی با استقرار کامل صورتحساب الکترونیک به نفع مؤدیان قانون‌مدار و شفاف و به ضرر مؤدیان غیرشفاف و زیرزمینی حل خواهد شد.
استقرار کامل صورتحساب الکترونیکی، آثار گسترده‌ای فراتر از نظام مالیاتی دارد و در واقع، به اصلاح ساختار اقتصادی کشور نیز کمک می‌کند. نخست آنکه با استقرار صورتحساب الکترونیک، هزینه مبادله و زمان رسیدگی مالیاتی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. مؤدیان دیگر نیازی به حضور فیزیکی در ادارات مالیاتی یا ارائه اسناد کاغذی ندارند و همه امور از طریق سامانه انجام می‌شود. دومین کمک استقرار صورتحساب الکترونیک این است که با وجود اطلاعات دقیق از وضعیت فروش و خرید، امکان تصمیم‌گیری هدفمند برای سیاستگذاران فراهم می‌شود؛ مثلاً دولت می‌تواند با تحلیل داده‌های ثبت‌شده، وضعیت واقعی تولید، توزیع و مصرف کالا یا خدمتی خاص را رصد کرده و سیاست‌های مالی و حمایتی خود را بر آن اساس تنظیم کند.
سومین کمک این اصلاح مالیاتی شفافیت حاصل از این طرح، به افزایش اعتماد عمومی نسبت به نحوه مصرف مالیات‌ها منجر می‌شود؛ چراکه مردم درمی‌یابند نظام مالیاتی بر اساس داده‌های واقعی و عادلانه عمل می‌کند. از منظر کلان، کاهش فرار مالیاتی موجب افزایش درآمد‌های پایدار دولت می‌شود و این درآمد‌ها می‌تواند در جهت کاهش کسری بودجه، توسعه زیرساخت‌ها و حمایت از تولید به کار رود.
بنابراین مهم‌ترین نتیجه استقرار کامل صورتحساب الکترونیک، اثرگذاری بر اخذ مالیات از فعالان بخش‌های زیرزمینی و غیرشفاف است. اهمیت صورتحساب الکترونیک در این است که مبتنی بر داده و بدون تأیید صورتحساب‌های کاغذی و فیزیکی، در سامانه مؤدیان تمامی خرید و فروش‌ها ثبت می‌شوند و با اتصال به خدمات بانکی و بیمه‌ای، زمینه شناسایی بخش‌های زیرزمینی و فراریان مالیاتی در بخش مالیات بر ارزش افزوده فراهم می‌شود؛ به این ترتیب، فعالان اقتصادی شفاف و قانون‌مدار با مؤدیانی که در بخش غیرشفاف و زیرزمینی فعالیت می‌کنند؛ در برابر پرداخت مالیات بر ارزش افزوده یکسان خواهند بود و از همگی مالیات بر ارزش فروش کالا و خدمات آنها اخذ خواهد شد؛ به این ترتیب زمین بازی برابر برای تمامی مؤدیان فراهم خواهد شد و این جلوگیری از فرار مالیاتی منجر به تقویت رقابت‌پذیری تولید و بهبود محیط کسب‌وکار خواهد شد و در نهایت استقرار کامل صورتحساب الکترونیک؛ گامی نهایی در مقابله با اقتصاد زیرزمینی و غیرشفاف خواهد بود.
تحقق عدالت مالیاتی با استقرار کامل صورتحساب الکترونیک
مسعود گلشیرازی، رئیس اتاق بازرگانی اصفهان در ارتباط با اقدام سازمان امور مالیاتی مبنی بر رتبه‌بندی و اعتبارسنجی شرکت‌ها به منظور جلوگیری از صدور فاکتور‌های جعلی در کشور تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین گام‌ها در زمینه تحقق نظام مالیاتی هوشمند و داده‌محور، حرکت به سمت استقرار کامل صورتحساب الکترونیک است که این گام مهم و کلیدی منجر به تحقق حل مشکلات مؤدیان در زمینه فرایند اخذ مالیات بر ارزش افزوده است. یکی از مشکلاتی که استقرار کامل صورتحساب الکترونیک و حذف صورتحساب کاغذی و فیزیکی برای مؤدیان حل کرده است؛ مسئله رد اعتبار فاکتور‌های خرید برای مؤدیان است که به وسیله شرکت‌های صوری یا فاکتورسازی‌های جعلی برای مؤدیان شفاف منجر به تحمیل هزینه مضاعف می‌شد. با استقرار صورتحساب الکترونیک این مشکل حل شده است. وقتی شرکت‌ها اعتبارسنجی می‌شوند، در محدوده سقفی که برایشان تعیین می‌شود، حق صدور فاکتور دارند. این امر به افزایش کنترل صدور فاکتور‌ها و حل مشکلات مربوط به فاکتورسازی در کشور کمک می‌کند و این روش در مقابله با فاکتورسازی‌ها و جعل اسناد بسیار مؤثر خواهد بود.
وی ادامه داد: شفافیت یکی از مهم‌ترین نتایج اقداماتی مانند هوشمندسازی روند دریافت مالیات، صدور صورتحساب الکترونیک و اعتبارسنجی شرکت‌هاست. اینگونه اقدامات اثرات مثبتی در افزایش کنترل امور مالیاتی کشور دارد. مهم این است که این روند‌ها به درستی پیش بروند و در اجرا مراقبت لازم به عمل بیاید تا به نتایج موردنظر دست پیدا کنیم.
رئیس اتاق بازرگانی اصفهان خاطرنشان کرد: فاکتور‌های جعلی مشکل بزرگی در اقتصاد کشور به شمار می‌روند. این طور اقدامات، قدرت رقابت را در بازار به نفع بخش‌های مخرب از بین می‌برند. در این فضا، کسانی که فعالیت سالم و قانونی دارند، متضرر می‌شوند و برایشان دردسر به وجود می‌آید. گلشیرازی گفت: در شرایطی که کنترل روی صدور فاکتور‌ها وجود ندارد، یکسری از افراد با فرار مالیاتی برای خودشان مزیت‌هایی ایجاد می‌کنند و در طرف مقابل، کسانی که فعالیت قانونی و سالم دارند، با پرداخت مالیات قدرت رقابت را از دست می‌دهند. وی ادامه داد: اعتبارسنجی و رتبه‌بندی شرکت‌ها به منظور مقابله با فاکتورسازی اقدام درستی است. موضوع مهم این است که طرح طوری پیش برود که برای فعالان اقتصادی قانونی که فعالیت شفافی دارند، ایجاد محدودیت نشود و دست آنها باز باشد.
تغییر نظام مالیات‌ستانی به نفع مؤدیان شفاف
ابوالفضل خاکی، رئیس اتاق بازرگانی قم با اشاره به ضرورت استقرار صورتحساب الکترونیک از دی ۱۴۰۴ تصریح کرد: صدور صورتحساب الکترونیک اقدام مؤثری از سوی سازمان امور مالیاتی در راستای هوشمندسازی روند‌های دریافت مالیات در کشور است. از ابتدای دی ۱۴۰۴ شاهد حذف کامل صورت حساب‌های کاغذی و جایگزینی کامل آن با صورتحساب الکترونیک هستیم که به نفع مؤدیان قانون‌مدار و شفاف و به ضرر بخش زیرزمینی و غیرشفاف اقتصاد است. در حال حاضر، بنگاه‌های اقتصادی در حال استفاده از سازوکار‌های هوشمند در راستای پرداخت مالیات هستند و این روند‌ها به نفع مؤدیان قانونمند و واحد‌های اقتصادی شناسنامه‌دار است.
رئیس اتاق بازرگانی قم خاطرنشان کرد: دریافت مالیات بر ارزش افزوده پس از تسویه حساب نهایی اقدام درستی به شمار می‌رود که سازمان امور مالیاتی در دستور کار قرار داده است. سالیان سال فعالان اقتصادی نسبت به دریافت مالیات در زمان انعقاد معامله و به صورت زودهنگام گلایه داشتند. زیرا نقدینگی بنگاه اقتصادی را کاهش می‌داد و زمینه سرمایه‌گذاری مجدد را از بین می‌برد.
خاکی گفت: بسیاری از فعالان اقتصادی طرف حساب شرکت‌های دولتی هستند و به صورت پیمانی کار می‌کنند. عمدتاً این شرکت‌ها در یک بازه زمانی طولانی اقدام به تسویه حساب نهایی می‌کنند. بنابراین، مؤدی که در ابتدا مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کرده بود، متضرر می‌شد. وی ادامه داد: دریافت مالیات بر ارزش افزوده پس از تسویه نهایی در وصول درآمد‌های مالیاتی دولت تأخیر ایجاد می‌کند، اما در نهایت به نفع اقتصاد ملی است و زمینه ایجاد تحرک اقتصادی را در کشور ایجاد می‌کند.
خاکی در پایان تأکید کرد: اقدامات سازمان امور مالیاتی در راستای هوشمندسازی روند دریافت مالیات و صدور صورتحساب الکترونیک مثبت ارزیابی می‌شود. این اقدامات کشور را از مشکلات روند‌های دستی و ممیزمحور مالیات‌ستانی و مشکلاتی که ایجاد می‌کرد، خلاص می‌کند.
