جوان آنلاین: بحران آب واقعیتی است که امروز پایتخت با تمام وجود آن را لمس می‌کند. ذخایر سد‌های تأمین‌کننده آب تهران در کمترین میزان ۶۰ سال اخیر قرار گرفته است و طبق اعلام مسئولان، اگر بارندگی‌ها در هفته‌های پیش‌رو آغاز نشود، جیره‌بندی آب از آذرماه قطعی است. در حالی که شرکت آب و فاضلاب از مردم خواسته است با صرفه‌جویی ۱۰درصدی، مانع ورود به «وضعیت قرمز» شوند، این پرسش مطرح است که دولت و نهاد‌های مسئول چه برنامه‌ای برای عبور پایدار از بحران و جلوگیری از تکرار خشکسالی‌های پی‌درپی دارند؟
از دو سه هفته آینده و طبق اعلام غیررسمی از مقام‌های وزارت نیرو، جیره‌بندی آب قطعی است. برای برخی مناطق ممکن است بین دو تا سه ساعت در روز در صورت استمرار وضعیت بیشتر آب نباشد، کمااینکه قطعی آب از چند ماه گذشته در برخی مناطق تهران آغاز شده است.
یکی از ساکنان محله ستارخان در این باره گفت: مدتی است که آب دو بار در هفته از ساعت ۱۰ شب تا حوالی ۵ صبح قطع است و در تماس با شرکت آب و فاضلاب علت آن مصرف زیاد در منطقه اعلام شده است، همچنین در مناطقی از شرق تهران از جمله محله نارمک، دانشگاه علم‌وصنعت و مناطق دیگری از جمله هفت تیر، یوسف‌آباد، نیاوران، جردن، گیشا و فرشته نیز قطعی آب گزارش شده است.
هشدار درباره جیره‌بندی آب تهران
رئیس‌جمهور هفته گذشته در نشست توسعه عدالت آموزشی در سنندج ضمن بیان مسائل مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور گفت: هم‌اکنون ایران با بحران‌های طبیعی همچون کمبود بارش و منابع آبی روبه‌رو است و این بحران‌ها می‌تواند پیامد‌های جدی برای تأمین منابع آب و گاز داشته باشد. مسعود پزشکیان با تأکید بر اینکه کشور نیاز به مدیریت بهتر در این حوزه‌ها دارد، تصریح کرد: اگر باران نبارد، احتمالاً از آذرماه باید در تهران آب جیره‌بندی شود و اگر باز هم نبارد، باید تهران را خالی کنید.
همزمان با این اظهارات مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز به تازگی از کاهش ذخایر سد‌های تهران خبر داد و گفت: ذخایر سد‌های تأمین‌کننده آب تهران هم‌اکنون در کمترین میزان ۶۰سال اخیر قرار دارد.
محسن اردکانی با بیان اینکه امسال ششمین خشکسالی پیاپی را تجربه می‌کنیم و با وجود گذشت ۴۵روز از سال آبی جدید، حتی یک قطره بارندگی در تهران رخ نداده است، ادامه داد: در زمان مشابه سال گذشته ۲۰میلی‌متر و در دوره مشابه درازمدت به‌طور میانگین ۳۰میلی‌متر بارش در تهران ثبت شده است. وی افزود: همه تلاش‌ها تاکنون بر این بوده است که به وضعیت بحران مطلق نرسیم و این در صورتی محقق خواهد شد که همکاری شهروندان در صرفه‌جویی مصرف آب تداوم یابد و با ۱۰درصد صرفه‌جویی بیشتر و آغاز بارندگی‌ها در یکی دو ماه آینده بتوانیم از شرایط کنونی گذر کنیم.
مدیرعامل آبفای استان تهران خاطرنشان کرد: تاکنون همه اقدام‌های لازم در زمینه تأمین آب انجام شده است که اجرای خط دوم انتقال آب سد طالقان به تهران، آخرین اقدام در این زمینه محسوب می‌شود. اردکانی گفت: این خط به میزان پنج مترمکعب بر ثانیه بخشی از آب مورد نیاز تهران را تأمین می‌کند، ضمن آنکه ۱۶مترمکعب بر ثانیه نیز از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود، اما نیاز آبی تهران ۴۰مترمکعب بر ثانیه است و با وجود بهره‌برداری از منابع یادشده و ظرفیت سایر سدها، هم‌اکنون حدود چهار تا پنج مترمکعب بر ثانیه ناترازی بین منابع و مصارف وجود دارد که تاکنون مدیریت شده است.
ضرورت ۱۰درصد صرفه‌جویی بیشتر از سوی مردم
مدیرعامل آبفای استان تهران صرفه‌جویی ۱۰ تا ۱۲درصدی شهروندان در هفت ماهه ابتدایی امسال را در مدیریت این ناترازی بسیار مؤثر خواند و ضمن قدردانی از مشترکان، از آنان درخواست کرد با ۱۰درصد صرفه‌جویی بیشتر همراهی کنند، چراکه چاره‌ای جز سازگاری با شرایط اقلیمی وجود ندارد و این سازگاری با مصرف بهینه و رعایت الگوی مصرف حاصل خواهد شد. مدیرعامل آبفای استان تهران تأکید کرد: هم‌اکنون در یک مقطع حساس و پرریسک هستیم و همکاری همه‌جانبه شهروندان برای گذر از این مقطع کارساز و مؤثر خواهد بود، بنابراین از همگان انتظار می‌رود کمتر، کمتر و کمتر مصرف و به عبارتی بیشتر، بیشتر و بیشتر صرفه‌جویی کنیم تا از وضعیت قرمز بی‌آبی دور شویم.
اردکانی افزود: فراموش نکنیم که در یک رخداد بی‌سابقه، پنج خشکسالی متوالی را پشت سر گذاشته‌ایم و سال آبی گذشته نیز کم‌بارش‌ترین سال یک قرن اخیر محسوب می‌شد، ضمن آنکه از ابتدای پاییز امسال تاکنون نیز یک قطره باران در تهران دریافت نکرده‌ایم و چاره‌ای جز سازگاری با این شرایط از طریق رعایت الگوی مصرف آب نداریم. وی اضافه کرد: آب سدها کفاف مصرف را نخواهد داد، ضمن آنکه تدابیری نظیر انتقال خط دوم آب سد طالقان و پروژه در حال اجرای علاج‌بخشی سد لار نیز از سوی مجموعه وزارت نیرو صورت گرفته یا در حال انجام است که می‌تواند با همکاری شهروندان در مدیریت مصرف، شرایط موجود را به یک وضعیت اطمینان‌بخش و متعادل برساند.
دولت برای مدیریت آب برنامه‌ای دارد؟
صرفه‌جویی ۲۰درصد آب از سوی مردم اگرچه برای عبور از شرایط فعلی ضروری است، اما سؤال این است که در نهایت دولت چه برنامه‌ای برای عبور از شرایط فعلی دارد. بر اساس گزارش‌ها ۹۰درصد آب ایران در کشاورزی مصرف می‌شود که ۶۰درصد آن هدر می‌رود. در شهر تهران ۲۲درصد آب شرب در لوله‌های فرسوده هدر می‌رود.
دولت‌های قبل و تمام مسئولان مرتبط باید پاسخگوی این بحران باشند و بگویند که چرا در طول این چند دهه حداقل ۳۰درصد از بودجه آب به نوسازی لوله‌های فرسوده اختصاص نیافت که امروز عامل هدررفت یک‌چهارم آب تهران شود. باید پاسخ داده شود چرا هیچ دولتی صنایع آب‌بر در مناطق خشک را ممنوع و سیستم آبیاری نوین را برای کشاورزی اجبار نکرد؟ ترویج کشت محصولات کم‌آب چه میزان در دستور کار قرار گرفت؟
نماینده مردم مهریز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه باید برای کاهش بارندگی در کشور و همچنین تأمین آب شرب مردم در شرایط بحران چاره‌اندیشی کرد، گفت: نباید مدیریت این وضعیت به نحوی پیش رود تا ما به جایی برسیم که بن‌بست مسائل باشد.
محمدرضا صباغیان افزود: پیشنهاد می‌کنم هیئت رئیسه مجلس به کسانی که دست‌اندرکاران این امر محسوب می‌شوند و به نوعی متولی تأمین آب در کشور هستند، تذکر دهد تا آنها نیز تدابیری را در این زمینه بیندیشند. اگر این مسئولان قادر به رفع این مشکلات نیستند، حداقل باید این موضوع را با مردم در میان بگذارند تا آنها دعای باران بخوانند!
سیدمحسن موسوی‌زاده، نماینده مردم اهواز، کارون، باوی و حمیدیه در مجلس شورای اسلامی نیز با انتقاد از نبود برنامه‌ریزی مؤثر در مدیریت منابع آبی کشور گفت: در سال گذشته بسیاری از مناطق خوزستان با بحران جدی کم‌آبی و تنش‌های گسترده در تأمین آب شرب و کشاورزی مواجه بودند، این در حالی است که وزارت نیرو می‌توانست با پیش‌بینی دقیق‌تر از بروز چنین وضعیتی جلوگیری کند. انتظار می‌رود این وزارتخانه با درس گرفتن از تجربه تلخ گذشته، از هم‌اکنون برای مدیریت اصولی منابع آب و پیشگیری از تکرار بحران اقدام عملی انجام دهد نه اینکه دوباره مردم را در فصل گرما غافلگیر کند.
وی با اشاره به اینکه مدیریت آب نباید صرفاً به اقدامات مقطعی محدود شود، افزود: موضوع بارورسازی ابر‌ها و استفاده از روش‌های علمی افزایش بارندگی باید از شعار خارج و به برنامه‌ای پایدار تبدیل شود. وزارت نیرو باید از ظرفیت دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان برای اجرای طرح‌های واقعی افزایش بارش و احیای منابع آبی استفاده کند. متأسفانه بسیاری از تصمیمات این وزارتخانه تاکنون واکنشی بوده و کمتر بر مبنای تحلیل داده‌ها و برنامه‌ریزی آینده‌نگر است. وی با تأکید بر لزوم پاسخگویی مسئولان وزارت نیرو گفت: مجلس انتظار دارد وزارت نیرو با ارائه برنامه‌های مشخص، زمانبندی‌شده و قابل ارزیابی برای مدیریت آب در استان‌های کم‌بارش به‌ویژه خوزستان، نشان دهد بحران آب را جدی گرفته است. وقت آن رسیده است که نگاه به آب از سطح شعار به سطح اقدام برسد.
نماینده مردم اهواز در پایان خاطر نشان کرد: اگر امروز برای بازنگری در سیاست‌های آبی کشور چاره‌اندیشی نشود، سال آینده با بحران شدیدتری مواجه خواهیم شد. وزارت نیرو باید با نگاه عدالت‌محور، تصمیمات خود را بر اساس نیاز واقعی استان‌ها اتخاذ کند تا خوزستان که سال‌ها بار توسعه کشور را بر دوش کشیده است، قربانی بی‌برنامگی مدیریتی نشود.
زمان اقدام است، نه توصیه
بحران آب امروز دیگر مسئله‌ای مقطعی یا محدود به تهران نیست، بلکه نشانه‌ای از نیاز فوری کشور به اصلاح الگوی مدیریت منابع آبی است. اگرچه صرفه‌جویی شهروندان می‌تواند از تشدید وضعیت فعلی جلوگیری کند، اما حل ریشه‌ای این بحران نیازمند تصمیم‌های شجاعانه در سطح حاکمیت است؛ از نوسازی شبکه‌های فرسوده انتقال آب گرفته تا اصلاح نظام کشت و جلوگیری از هدررفت منابع در بخش کشاورزی. اکنون زمان اقدام است، نه توصیه. اگر امروز تصمیم‌های درست گرفته نشود، فردا حتی صرفه‌جویی مردم هم دیگر کافی نخواهد بود.
