جوان آنلاین: آبان بی‌آب! خشک‌ترین آبان شصت سال اخیر. آنچه ما را از «بی‌آبان» آبان نجات می‌دهد، پذیرش مسئولیت فردی و مسئولیت اجتماعی است، نه مزخرفات بافتن و عقده سیاسی گشادن. برخی بی‌آبی را از گناه رئیس‌جمهور می‌دانند! و برخی از گناه مردم! اینها همه عقده‌گشایی سیاسی است. آب شرب در ایران فقط ۶ درصد کل آب استحصال‌شده در کشور است. باقی آن در کشاورزی، مصرف که نه هدر می‌رود. صنعت نیز تقریباً برابر آب شرب مصرف دارد. هرچند آبی که برای شرب آماده می‌شود متفاوت است، اما اگر فقط در کشاورزی ۱۰ درصد صرفه‌جویی داشتیم دو برابر آب شرب اضافه‌تر می‌داشتیم. این یعنی مدیریت آب نداریم. اکنون گفته می‌شود اگر در آب شرب مصرفی ۱۰ درصد صرفه‌جویی کنیم، از بحران عبور خواهیم کرد. این یعنی هر کس بپذیرد که مسئولیت دارد. نیازی به خالی‌کردن تهران نیست که باقی شهر‌ها نیز سد‌های خالی دارند! وزیر نیرو گفته است آب را شب‌ها قطع می‌کنیم، چون لوله‌های صدساله فرسوده داریم و نشت می‌کند و هدر می‌رود. چرا زودتر به فکر لوله‌ها نبودید؟ و چرا زودتر به آموزش مردم و تمامی کار‌هایی که می‌توان برای استانداردسازی مصرف آب انجام داد، اقدام نکردید؟ مقصر کم‌آبی نه آسمان است و نه کلیت مردم، مقصر مدیران آبکی‌اند که توان پیش‌بینی و پیشگیری ندارند.
بر اساس آمار منتشره، حدود ۲۰ تا ۳۰درصد آب توزیع‌شده در شبکه هدر می‌رود که بخشی از آن ناشی از شکستگی‌ها و فرسودگی شبکه و بخشی دیگر مربوط به انشعاب‌های غیرمجاز و مصارف به حساب نیامده است. به‌عنوان مثال، تنها ۱۰درصد از این هدررفت شبکه رقمی معادل ۲۰۰هزارمترمکعب آب در شبانه‌روز است که از مجموع ۲ /۴ میلیون‌مترمکعب آب توزیع‌شده، خارج می‌شود. سال‌هاست کنشگران نسبت به هدررفت حجم بالای آب در شبکه توزیع هشدار می‌دهند، اما اقدامی از سوی وزارت نیرو صورت نگرفته است، صرفاً با مسکن‌های کوتاه‌مدت مانند کاهش فشار آب در شبکه تلاش کرده‌اند از بحران عبور کنند. اخیراً با بحرانی شدن وضعیت سد‌های اطراف تهران، وزارت نیرو فشار شبکه را از ساعت۱۲ شب تا ۶ صبح به صفر می‌رساند تا مانع هدررفت آب در شبکه و پر شدن مخازن شود. وزیر نیرو با اعلام این خبر، اذعان دارد لوله‌کشی در کشور ما بیش از ۱۰۰سال سابقه دارد، این لوله‌ها فرسوده شده‌اند و برخی از آنها نیز در جنگ ۱۲روزه آسیب دیدند. عباس علی‌آبادی می‌گوید: ما از مدت‌ها پیش برای کنترل هدررفت آب، با کاهش فشار شبکه مدیریت کردیم و توانستیم حدود ۱۵مترمکعب برثانیه یعنی بیش از پنج برابر ظرفیتی که قرار است از سد طالقان به تهران برسد، آب ذخیره کنیم.
مدیریت منابع آب در کشور عمدتاً به جای داشتن افقی ۲۰ تا ۳۰ساله، بر بحران‌های مقطعی متمرکز شده است. بر اساس آمار منتشره، ۳۰درصد آب در شبکه‌های فرسوده هدر می‌رود و مصرف خانگی آب به گفته مدیرعامل شرکت آبفا کمتر از ۹درصد آب مصرفی کل کشور است. با این حال وزارت نیرو مدام بر کاهش مصرف خانگی و صرفه‌جویی مردم اصرار دارد و مردم را به جیره‌بندی آب در آذر ماه تهدید می‌کند. رئیس‌جمهور نیز در جلسات متعدد از جیره‌بندی آب در پایتخت و شهر‌های دیگر خبر می‌دهد و در جدید‌ترین اظهاراتش از خالی کردن پایتخت در ماه‌های آتی خبر داده است.
کنشگران با انتقاد به روش حکمرانی آب در کشور معتقدند اگر فقط ۳/ ۱ لوله‌های شبکه توزیع تعمیر شوند، نیازی به قطعی آب نیست. در حال حاضر، ما شرکت دانش‌بنیانی را داریم که شبکه توزیع آب چند شهر را به صورت کامل هوشمندسازی کرده است.
سخت‌افزار‌هایی از جمله سطح‌سنج‌ها، جریان‌سنج‌ها و شیر‌های قابل تنظیم در کنار مدل‌های نرم‌افزاری شبیه‌سازی، فشار آب را به صورت یکنواخت در کل شبکه توزیع می‌کنند، همچنین با کمک هوش مصنوعی میزان آب مورد نیاز هر مخزن پیش‌بینی شده و زمان پر شدن آنها به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شود که حداقل انرژی و هزینه مصرف شود.
شبکه سنسورگذاری‌شده می‌تواند نشتی‌ها را شناسایی و مسیر‌های جایگزین را فعال کند. این نشت‌ها را می‌توان با روش‌های فناورانه و اقتصادی مدیریت کرد. شرکت‌های دانش‌بنیان با فناوری‌های نوین نشت‌یابی قادر به کاهش هدررفت و ایجاد منفعت اقتصادی هستند، اما از ظرفیت‌های این شرکت‌ها برای کاهش هدررفت آب در شبکه توزیع چقدر استفاده شده است؟
متأسفانه امید به بارش نزولات آسمانی و عدم‌برنامه‌ریزی برای اصلاح شبکه توزیع آب، باعث بروز بحران آب در پایتخت و ۱۵ استان دیگر شده است. اکنون دورنمای شرایط اقلیمی کشور الزام می‌کند که مدیریت قوی و دقیقی را برای مصارف آب در حوزه‌های شرب، صنعت و کشاورزی اعمال کنیم تا ناترازی تحمیل‌شده بر منابع آبی را جبران و خود را برای دهه‌های آتی آماده کنیم، در غیر این صورت شرایط خوبی در انتظار ما نخواهد بود.
برای اولین بار ۱۵ استان بارندگی صفر مطلق داشته‌اند
پیش‌بینی‌های هواشناسی حاکی از این است که فعلاً بارندگی نداریم، به طوری که هم اکنون ۶۷درصد ظرفیت سد‌های کشور خالی است. علی سیدزاده، مدیر کل دفتر مدیریت آبفای کشور در برنامه روی خط خبر می‌گوید: ما در فصل گرما اگرچه مشکل آب را داشتیم ولی از ذخایر سال‌های گذشته استفاده می‌کردیم. از ابتدای سال آبی جدید که از مهرماه آغاز شده تا ۹ آبان در کل کشور ۲/۲ میلیمتر بارندگی به ثبت رسیده است. به گزارش صداوسیما، وی می‌افزاید: در میان ۳۱ استان کشور برای اولین بار ۱۵استان بارندگی صفر مطلق داشته‌اند و این بسیار نگران‌کننده است. در سال گذشته در این تاریخ در کلان کشور حدود ۱۳میلیمتر بارندگی ثبت شده است که اگر با بلندمدت بارندگی کل کشور مقایسه کنیم، ۷۷درصد با میانگین بلندمدت کاهش بارندگی داشته‌ایم و اگر عدد امسال را با سال گذشته مقایسه کنیم، کاهش بارندگی منفی۸۳درصد بوده است.
مدیر کل دفتر مدیریت آبفای کشور تأکید می‌کند: در حال حاضر در استان‌های اصفهان ایلام، بوشهر، تهران، چهارمحال‌وبختیاری، خراسان‌جنوبی، خوزستان، قم، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه‌وبویراحمد، مرکزی، لرستان، هرمزگان، همدان و یزد بارندگی صفر گزارش شده است، متأسفانه شرایط خاص و حادی داریم.
سیدزاده تصریح می‌کند: در انتهای شهریور امسال در شهر تهران خوشبختانه مردم با هشدار‌های لازم و تمهیدات ویژه‌ای که رعایت کردند، حدود ۴۰۰هزارمترمکعب کاهش مصرف گزارش شد ولی خیلی امید به بارندگی در مهر و آبان داشتیم که متأسفانه این امر محقق نشد.
مدیر کل دفتر مدیریت آبفای کشور می‌گوید: چیزی حدود ۲۲۳میلیمترمکعب نسبت به سال گذشته کاهش آب سد‌ها گزارش شده و میانگین بلندمدت ۳۴۸میلیون‌مترمکعب است، به طوری که درصد پرشدگی سد امیرکبیر ۸درصد، ماملو ۷درصد، لتیان ۱۱درصد و پرشدگی سد لار یک درصد گزارش شده، ولی وضعیت سد طالقان نسبت به بقیه سد‌ها بهتر است که ۳۶درصد حجم پرشدگی دارد.
اعمال محدودیت آبی شبانه در تهران برای پر شدن مخازن
به گزارش صداوسیما، عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در برنامه گزارش هفتگی تلویزیونی سخنگوی دولت با بیان اینکه ایران در اقلیم خشک قرار دارد، می‌گوید: غیر از کشور ما، کشور‌های دیگر در منطقه هم درگیر مشکلات آبی هستند و برخی کشور‌ها نیز ممکن است دچار نوع دیگری از چالش‌های تغییر اقلیم شوند. علی‌آبادی به افتتاح طرح انتقال آب از سد طالقان به تهران در هفته گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: این کار بسیار مهمی برای شرایط اضطراری بود تا به استان‌های البرز و تهران در مدیریت منابع آبی کمک کند. وزیر نیرو با بیان اینکه این طرح سه ساله بود، اما توانستیم در کمتر از هشت ماه اجرایی کنیم، آن را نشانگر ظرفیت مهندسی کشور می‌داند و می‌افزاید: بیش از ۱۰۰ سال است آب لوله‌کشی در شهری مثل تهران وجود دارد که این قدمت سبب فرسودگی لوله‌ها شده است.
قطع آب برای کاهش هدررفت شبکه
وی با اشاره به اینکه صدماتی که در جنگ ۱۲روزه تحمیلی به این لوله‌ها وارد شد، فرسودگی آن را بیشتر نمایان کرد، اظهار می‌دارد: از مدت‌ها پیش برای کنترل هدررفت آب با کاهش فشار شبکه مدیریت کردیم و توانستیم حدود ۱۵مترمکعب برثانیه یعنی بیش از پنج برابر ظرفیتی که قرار است از سد طالقان به تهران برسد، آب ذخیره کنیم.
علی‌آبادی می‌گوید: این ذخیر‌سازی با کمک مردم صورت گرفت، هرچند در این زمینه دچار زحمت شدند، اما با نصب مخزن اندکی شرایط بهتر شد.
وزیر نیرو با بیان اینکه این برنامه (کاهش فشار آب) کماکان در دستور کار قرار دارد، می‌افزاید: حتی ممکن است مجبور شویم بعضی از شب‌ها که مردم در خواب هستند، فشار آب را تا حد صفر برسانیم، این کار گرچه زحمت دارد، اما کمک می‌کند هدررفت آب نداشته باشیم. وی از مردم خواست نسبت به نصب مخزن، پمپ و ذخیره‌ساز اقدام کنند، این کار کمک می‌کند متوجه کم‌آبی نشوند. وزیر نیرو به افتتاحی که هفته گذشته از سوی رئیس‌جمهوری انجام شد، اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از طرح‌ها افتتاح تصفیه‌خانه رباط‌کریم با هدف افزایش ظرفیت بازچرخانی آب در کشور می‌شود.
