به تازگی موسیقی بخشی‌های شمالی خراسان همراه با چهار اثر دیگر در آخرین نشست کمیته جهانی یونسکو که در نایروبی برگزار شد در فهرست میراث معنوی این سازمان به ثبت رسید و شمار میراث معنوی جهانی کشورمان با محاسبه نوروز و موسیقی ردیف دستگاهی به هفت رسید. این اتفاق مهم ما را بر آن داشت تا درباره موسیقی ایرانی و به خصوص موسیقی بخشی‌های شمال خراسان با هوشنگ جاوید گفتوگو کنیم. وی بنیانگذار پژوهش در عرصه فرهنگ موسیقی سنتی، محلی و مذهبی است. جاوید تألیفات متعددی در این حوزه منتشر کرده و از جمله افرادی است که نقش مهمی‌در تهیه منابع و تشکیل پرونده ثبت جهانی موسیقی بخشی خراسانی داشته است.
آقای جاوید، درباره ویژگی موسیقی بخشی‌های شمال خراسان توضیح می‌دهید؟
این سبک از موسیقی درون‌مایه‌های فراوانی دارد: موسیقی حماسی، دینی مذهبی، تغزلی، اشعار پندآمیز، حکمت‌آموز و اشعار عارفانه در موسیقی بخشی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد. این نقش در سایر موسیقی‌های شمال خراسان کمتر است. علاوه بر این ما شاهد نقش ذکر، نعت و مناقب در موسیقی بخشی‌ها هستیم. از نظر سازبندی نیز بخشی‌ها تنها یک ساز دارند؛ در واقع موسیقی بخشی‌های خراسان ترکیبی از دوتار و آواز است.
چه عواملی باعث شد تا این موسیقی در فهرست جهانی یونسکو ثبت شود؟
به طور کلی موسیقی بخشی‌های خراسان دچار زوال شده بود. جلوگیری از زوال و نیز ملزم کردن دولت و دستگاه‌های فرهنگی کشور به ایجاد مکتب‌های ویژه این هنر و توجه بیشتر به آن از عمده دلایل ثبت این موسیقی در فهرست جهانی است که در حقیقت انتقال‌دهنده میراث فرهنگی معنوی از نسلی به نسل دیگر بوده است.
در حال حاضر چه تعداد هنرمند در کشور موسیقی بخشی‌های خراسانی را اجرا می‌کنند؟
در ایران و در کل شمال خراسان چه در میان اقوام ترک و چه در بین اقوام کرد تنها پنج نفر هستند که موسیقی بخشی را به صورت حرفهای می‌نوازند. یوسف آی‌محمدی، سهراب محمدی، روشن گل‌افروز، علی غلامرضایی عالم‌جوقی و حداد از جمله این افراد هستند. در واقع می‌توان گفت که حدود 10 الی 20 دوتار نواز خواننده داریم که البته بخشی نیستند.
قدمت این موسیقی چقدر است؟
سابقه دوتار نوازی در خراسان خیلی بالاست و به پیش از اسلام بازمی‌گردد ولی موسیقی بخشی‌های خراسان میراث‌دار هنری بیش از سه هزار ساله است و در عین حال شکل نوینی از موسیقی پس از اسلام را هم دربرمی‌گیرد که قدمتش تقریباً 1200 سال است.
به عنوان پرسش پایانی، آیا به جز موسیقی بخشی‌های خراسان، موسیقی دیگری در ایران شانس ثبت در فهرست جهانی را دارد؟
موسیقی محلی بیت‌خوانی و حیران‌خوانی کردهای ایران، موسیقی داستان‌خوانی‌های روایی سیستان و بلوچستان و موسیقی روایی در منطقه آذربایجان یا موسیقی عاشیق‌های ایران از دیگر موسیقی‌های محلی ایرانی است که به شدت در معرض خطر بوده و قابلیت ثبت در میراث جهانی را دارد.
