نشست بازنگری انپیتی شب گذشته در فضایی پرتنش در نیویورک شروع به کار کرد. با توجه به بحثهایی که درباره این نشست مطرح شده با دکتر مهدی دواتگری، کارشناس مسائل استراتژیک و هستهای گفتوگویی انجام دادهایم.
به عقیده شما آمریکا در نشست بازنگری معاهده منع گسترش تسلیحات هستهای (انپیتی) که دیروز شروع به کار کرده است، چه اهدافی را دنبال میکند؟
نکته حائز اهمیت در نشست اخیر این است که آمریکا و رژیم صهیونیستی به دنبال ایجاد محدودیت برای فعالیتهای هستهای کشورهای خاورمیانه و همچنین ایجاد مصونیت برای اسراییل هستند.اینها خواهان خاورمیانه محروم از غنیسازی اورانیوم هستند.همچنین آمریکا درصدد است تا بحث الزامآور بودن بازرسی از مراکز غنیسازی اورانیوم را به اساسنامه انپیتی بیفزاید.البته بحث لغو قانون خروج از انپیتی نیز مورد توجه آمریکا قرار گرفته است.
یعنی آمریکا به دنبال این است تا با ارائه طرحی از خروج کشورها از انپیتی جلوگیری کند، مثل همان کاری که کرهشمالی انجام داد؟
بله، آمریکا خواهان این مسأله است.
آیا کشورهای شرکتکننده موافق این طرح هستند؟
یکی از نکات مثبت در این نشست این است که برخی از کشورها با اظهاراتی که انجام دادهاند
حرفهای دیگری را مطرح کردهاند؟
مثلاً؟
نماینده مصر در نشست انپیتی گفته است که آژانس بینالمللی انرژی اتمی باید بر فعالیتهای هستهای اسراییل نظارت داشته باشد.
حتی وزیر امور خارجه مصر گفته است که این بحث در اولویت کاری آنها در نشست انپیتی قرار دارد، به نظر شما این فشارها به قدری هست که اسراییل را مجبور کند به انپیتی بپیوندد؟ واکنش آمریکا نسبت به این مسأله چیست؟
البته من معتقد هستم که این تغییر موضع دولت مصر میتواند به مسائل سیاسی و بحث انتخابات آتی آنها مرتبط باشد.اما در مجموع به نظر میآید اظهارات وزیر خارجه و نماینده مصر در نشست اخیر یک تحول جدی است که در برابر رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده است. حتی جالب است که نماینده مصر حل موضوع هستهای ایران را مشروط به حل موضوع هستهای رژیم صهیونیستی قرار داده است.این مسأله برای تلآویو یک تهدید محسوب میشود.
آیا چنین اظهاراتی که از سوی مصر و دیگر کشورها مطرح شده است، میتواند به اهرم فشاری بر ضد اسراییل تبدیل شود تا آن را مجبور کند به معاهده انپیتی بپیوندد؟
باید به این مسأله دقت کرد که سیاست آقای اوباما به سمت انحصار هستهای در حال پیشروی است. ما در هفتههای اخیر شاهدیم که دولت روسیه با آمریکا همگام و همراه شده است. این مسأله میتواند برای جهان تهدید محسوب شود چون یک یا دو دولت به دنبال انحصار هستهای برآمدهاند تا کشورهای در حال توسعه را از این دانش و تکنولوژی محروم کنند. اما بحث این است که مگر اسراییل، هند و پاکستان دارای زرادخانه هستهای نیستند پس چرا غرب و جامعه بینالملل نسبت به بحث زرادخانه هستهای آنها بیتفاوت است؟
شاید به این خاطر که پیمان انپیتی را مطرح نکردهاند و به همین خاطر است که در نشست انپیتی شرکت نکرده اند.
در واقع ایرادی که حقوق بینالملل دارد این است که فاقد ضمانت اجرایی است به همین دلیل هم طرح مسکو و واشنگتن برای تغییرات انپیتی به سمت منافع رژیم صهیونیستی در حال حرکت است.
آیا موضعگیریهای کشورهای دیگر مثل ایران، مصر و...نمیتواند بر این روند تأثیر بگذارد؟
ایران مدام ندای مظلومیت خود را به گوش جهانیان رسانده و در این راه بیشترین فشار را تحمل کرده است. مصر نیز حرکت مثبتی انجام داده است بنابراین همسویی سیاستهای هستهای ایران و مصر میتواند در پیشبرد اهداف صلحجویانه استفاده از انرژی هستهای و به عبارت دیگر خاورمیانه عاری از سلاح هستهای را رقم بزند.
به هر جهت رژیم صهیونیستی نیز در منطقه خاورمیانه قرار دارد، حال بحث خاورمیانه عاری از سلاح هستهای این رژیم را دربر نمیگیرد؟ آیا نادیده گرفتن این مسئله تصمیمهای کشورهای قدرتمند و همچنین معاهدههای بینالمللی را نزد افکار عمومی بیاعتبار نمیکند؟
دقیقاً همینطور است. آمریکا در حال حاضر برای رژیم صهیونیستی حریم امنی را ایجاد کرده است.این مسأله حکایت از تناقض در گفتار، رفتار و تصمیمات غرب دارد.
با توجه به اینکه ایران در این نشست پیشنهادهای خاص و تأثیرگذاری دارد، آمریکا برای کم کردن این تأثیر به دنبال آن است تا بحث خلع سلاح هستهای را مطرح کند تا اخبار مربوط به سخنان رئیس جمهور ایران را تحت پوشش قرار دهد.آیا اساساً این امکان وجود دارد؟
آمریکا کشوری است که با نقض آشکار معاهده انپیتی فناوریهای هستهای را در اختیار اسراییل گذاشته و برای کشورهایی که از این دانش در مسیر صلحآمیز استفاده میکنند، مانعتراشی کرده است. این سیاست کلی آمریکا است. اما پیشنهاد ایران مبتنی بر خلع سلاح عمومی است. به یقین نگاه ملتها جدا از نگاه دولتها است. برخی از کشورها به این خاطر که منافع خود را از دست ندهند در این زمینه با آمریکا همسو میشوند، بنابراین ممکن است کاری با استفاده از آنها تأثیراتی را بگذارد اما یقیناً مواضع ایران میتواند به عنوان یک سند در تاریخ این نهاد بینالمللی قرار بگیرد. البته از فعالیتهای دیپلماتیک گذشت بنابراین برای تأثیرگذاری ایران باید به فعالیتهای وزارت امور خارجه نگریست که تا چه اندازه میتواند اعضای شرکتکننده در اجلاس جاری را ترقیب کند تا در راستای پیشنهادات و راهکارهای عملی ایران قدم بردارند.
نوع رفتار کشورهای در حال توسعه، نشست قبلی انپیتی را با شکست مواجه کرد آیا به نظر شما نشست جاری با همان چالش مواجه میشود و آمریکا از اهداف خود دور میماند؟
آمریکا و غرب نمیتوانند از این مسأله چشمپوشی کنند که بسیاری از کشورها به دنبال انجام فعالیتهای هستهای هستند. بنابراین این اجلاس نمیتواند به یک اجماع عمومی دست برسد. بنابراین اصلاح اساسنامهای که غرب به دنبال آن است اتفاق نخواهد افتاد.