جوان آنلاین: کوهرنگ را باید یکی از پرآب‌ترین مناطق ایران در نظر داشت. جایی که که تا همین چند سال پیش عنوان می‌شد؛ ۱۰درصد از کل آب کشور را تأمین می‌کند. اما طی روز‌های اخیر انتشار ویدئویی در فضای مجازی نشان می‌دهد؛ چشمه کوهرنگ زردکوه بختیاری که روزگاری پر آب‌ترین چشمه ایران بود، خشک شده است؛ لذا باید منتظر اتفاقات ناگواری در حوزه آب چندین استان باشیم.
خبر خشک‌شدن چشمه کوهرنگ زردکوه بختیاری خیلی سخت است به‌خصوص با در نظر داشتن شهرت این چشمه و حجم آبی که از آن خارج می‌شد. با این حال اداره کل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال‌و‌بختیاری هم خبر خشکی کامل چشمه کوهرنگ را تأیید کرده است.
این یک حقیقت است که چشمه کوهرنگ در استان چهارمحال‌و‌بختیاری، تنها یک جاذبه طبیعی نبود، بلکه یک شریان حیاتی ملی محسوب می‌شد. یکی از پرآب‌ترین و حیاتی‌ترین چشمه‌های ایران که در زردکوه بختیاری قرار دارد و حالا خبر خشک شدن این چشمه را باید آغاز بحرانی جدی برای منابع آبی چندین استان کشور در نظر داشته باشیم.
این چشمه، مهم‌ترین و پرآب‌ترین منبع تغذیه رودخانه کارون، بزرگ‌ترین رودخانه ایران بود و آب آن از طریق یک خط لوله ۹۶کیلومتری، مسئولیت تأمین آب شرب پنج شهر شامل شهرکرد، فارسان، باباحیدر، سورشجان و پردنگان و ۳۴روستا را بر عهده داشت که بیش از ۳۰۰هزارنفر را سیراب می‌کرد.
چشمه کوهرنگ را باید منبع حیات چند استان بدانیم. به خصوص وقتی که بخشی از آب آن از طریق تونل‌های اول و دوم کوهرنگ به زاینده‌رود منتقل می‌شد و به این ترتیب، در تأمین آب استان‌های اصفهان و یزد نیز نقش کلیدی داشت.
زنجیره‌ای از مشکلات زیست‌محیطی
به گفته سید ضیا هاشمی، کارشناس محیط‌زیست، خشک شدن چشمه کوهرنگ، تنها از بین رفتن یک چشمه و چشم‌انداز زیبا و دل‌انگیز نیست، بلکه زنگ خطری برای کل نظام آبی منطقه است.
او با بیان اینکه تبعات این اتفاق، در گام اول، بحران آب شربی است که گریبان چهارمحال و بختیاری را خواهد چسبید، ادامه می‌دهد: «تأمین آب شرب صد‌ها هزار نفر در شهر‌ها و روستا‌های این استان به طور مستقیم در معرض تهدید قرار گرفته است. در کنار این اتفاق، استان‌های اصفهان، یزد و خوزستان که به نحوی از آب این چشمه بهره می‌بردند هم با چالش‌های آبی جدی روبه رو می‌شوند.»
هاشمی با اشاره به تشدید بحران‌های زیست‌محیطی توضیح می‌دهد: «این اتفاق می‌تواند زنجیره‌ای از مشکلات زیست‌محیطی مانند تشدید پدیده ریزگرد‌ها و فرونشست زمین را در پی داشته باشد. ایران هم اکنون با فرونشست حدود ۵۰۰ دشت از ۶۰۹ دشت کشور مواجه است.»
او ادامه می‌دهد: «اکوسیستم از چهارمحال و بختیاری تا خوزستان تحت‌تأثیر قرار گرفته و صدمات جبران ناپذیری به طبیعت و محیط‌زیست وارد می‌شود. خشک شدن چشمه کوهرنگ، حیات رودخانه کوهرنگ و در نهایت رودخانه کارون را به مخاطره می‌اندازد و بر کل اکوسیستم منطقه تأثیر منفی می‌گذارد.»
به گفته این کارشناس، می‌توان امید داشت که چشمه کوهرنگ دوباره به گذشته خود بازگردد، اما این امر منوط به تغییرات اساسی است. در گام نخست، بازیابی چشمه به افزایش قابل توجه بارندگی‌ها و احیای ذخایر برفی زردکوه بختیاری بستگی دارد و بدون این اتفاق، امید چندانی به بازگشت دائمی آب وجود ندارد.
هاشمی تأکید می‌کند: «مسئله مهم‌تر، تغییر مدیریت آب است. راه نجات، تمرکز بر بازچرخانی آب و مدیریت بهره‌وری است، نه جست‌و‌جو برای یافتن منابع آبی جدید. باید فاضلاب و پساب‌ها به عنوان منبعی جدید دیده شده و بازیافت شوند.»
سوء‌مدیریت هم راستا با خشکسالی
خشک شدن چشمه کوهرنگ، یک هشدار جدی و ملی درباره وضعیت بحرانی آب در ایران است. این اتفاق نشان می‌دهد مدل‌های مدیریت آب کنونی ناپایدار هستند و ادامه این روند، پیامد‌های غیرقابل جبرانی خواهد داشت. نجات کوهرنگ و میراث آبی کشور، نیازمند عزمی ملی برای اصلاح روش‌های برداشت، سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های بازچرخانی آب و در پیش گرفتن رویکردی مبتنی بر توسعه پایدار است.
در صحبت‌هایی که از طرف کارشناسان و مقامات محلی منتشر شده است، آنها، عوامل متعددی را در خشک‌شدن چشمه کوهرنگ و بروز این فاجعه زیست‌محیطی عنوان کرده‌اند.
شاید تأثیرات تغییر اقلیم بر شرایط کوهرنگ مهم باشد و همزمانی کاهش بارش ها، خشکسالی‌های متعدد و بارش اندک برف، ذخایر طبیعی منطقه را به شدت تحت‌تأثیر قرار داده باشد، اما از مدیریت نادرست و برداشت بی‌رویه هم نباید غافل شد. اتفاقی که تأثیرات آن کمتر از خشکسالی‌ها نیست.
کارشناسان تأکید می‌کنند کاهش شدید نزولات آسمانی در سال‌های اخیر به عنوان متهم اصلی خشک شدن چشمه کوهرنگ معرفی می‌شود. این کاهش به حدی بوده که به مرور موجب از بین رفتن ذخایر برفی زردکوه بختیاری که چشمه را تغذیه می‌کرد، شده است. ولی در کنار آن، برداشت‌های انجام شده از حوضه آبریز، چهار برابر بیش از میزان آبی بوده که وارد دشت می‌شود.
در همین راستا، مدیرکل مدیریت بحران چهارمحال و بختیاری نیزبار‌ها به صراحت اعلام کرده بود که «برداشت آب و میزان بارندگی‌ها با هم تناسب ندارند.»
زمانی‌که اعلام می‌شد؛ حفر تونل‌های انتقال آب، ضربه مهلکی بر پیکر چهارمحال‌و‌بختیاری وارد خواهد کرد، کسی به آن حرف‌ها توجه نمی‌کرد. حالا تونل‌های متعدد که مسئولیت انتقال آب از حوزه آبریز کوهرنگ به دیگر استان‌ها را داشتند نه تنها بی‌آب مانده‌اند بلکه به عنوان یکی از دلایل اصلی در خشکی این چشمه مطرح هستند.
