جوان آنلاین: اوایل امسال بود که معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با بیان اینکه حدود ٧٠ هزار پروژه نیمه‌تمام در کشور وجود دارد، گفته بود: «در حال حاضر یکی از مسائل مهمی که با آن مواجه هستیم، پروژه‌های ناتمامی است که در سطح کشور وجود دارد و اگر بخواهیم این پروژه‌ها را به لحاظ ارزش اقتصادی موردتوجه قرار دهیم، می‌بینیم که سرمایه عظیمی معطل مانده است. در هر دوره مجلس و دولت به‌جای اینکه اهتمام روی اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام صورت گیرد، پروژه‌های جدیدی تعریف و آغاز شده است و همین امر باعث شده که میانگین سن اتمام یک پروژه به عدد‌هایی رسیده که اصلاً قابل درک و قابل قبول نیست.» حالا با گذشت بیش از هفت ماه از سال، گزارش‌ها نشان می‌دهند هیچ اقدامی در جهت تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام صورت نگرفته است و دولت چهاردهم هم حرف زدن در مورد این زخم‌های قدیمی را به درمانش ترجیح داده است.
همه استان‌های ایران با معضلی به نام پروژه‌های نیمه تمام مواجه هستند که برخی آنها دیگر ارزش و اهمیت خود را از دست داده و با گذشت چند دهه دیگر توجیهی برای تکمیل ندارند. آمار متفاوتی از تعداد این پروژه‌ها ارائه می‌شود از ۵۰ تا ۸۰ هزار مورد، اما آنطور که دولتی‌ها عنوان می‌کنند رقم بین ۷۰ تا ۸۰ هزار پروژه است که اعتبار گرفته‌اند و در میانه راه رها شده‌اند.
وقتی در اولین ماه سال جاری محمد مجابی، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور با اشاره به حدود ۷۰ هزار پروژه نیمه تمام در کشور گفت: «باید از مشارکت‌های مردمی در سال جاری که مقام معظم رهبری آن را به‌عنوان سال سرمایه‌گذاری برای تولید نامگذاری کرده، استفاده کنیم و قطعاً یکی از راهکار‌هایی که بتوان بحران پروژه‌های نیمه‌تمام را حل کرد، ورود مردم است و به نظر می‌توان خیلی سریع برای اجرایی‌شدن این شعار عمل کرد و در اینجا فقط نیاز است که دولت روی پروژه‌های نیمه‌تمام برنامه‌ریزی کرده و مجلس با قانونی که وضع می‌کند بتواند مشکلات را برطرف کند و اگر این اتفاق بیفتد به‌راحتی می‌توان شعار سال را به مرحله اجرا رساند.» معلوم شد این کلی‌گویی‌ها نتیجه‌ای نخواهد داشت و باز هم اراده‌ای برای مدیریت پروژه‌های نیمه تمام و به نتیجه رساندن آنها وجود ندارد و دولت چهاردهم هم رسماً برنامه‌ای برای آنها ندارد.
بار مالی بر دوش دولت و مردم
طبق اعلام سازمان برنامه و بودجه، مجموع طرح‌های عمرانی نیمه‌تمام ملی در کشور هزار و ۸۸۰ طرح است که برای اتمام آنها حدود ۴ هزار هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. همچنین تعداد طرح‌های نیمه‌تمام استانی بیش از ۵ هزار و ۵۰۰ طرح برآورد شده که اتمام آنها به حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. این سازمان هشدار داده است که با توجه به افزایش قیمت کالا و خدمات مورد استفاده در تکمیل طرح‌های عمرانی، رقم مورد نیاز برای تکمیل پروژه‌ها در سال‌های آینده بیش از میزان فعلی خواهد بود. کارشناسان معتقدند تعیین تکلیف طرح‌های عمرانی نیمه‌تمام باید به‌عنوان یک اولویت ملی مورد توجه قرار گیرد، چراکه تداوم وضعیت فعلی نه‌تنها موجب هدررفت منابع و سرمایه‌های کشور می‌شود، بلکه امکان بهره‌برداری به‌موقع از ظرفیت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی را نیز از بین می‌برد. بسیاری از این پروژه‌ها سال‌هاست با صرف بودجه‌های سنگین آغاز شده، اما به دلیل کمبود اعتبار یا تغییر اولویت‌ها به مرحله بهره‌برداری نرسیده‌اند و همین امر باعث اتلاف منابع و کاهش بازده سرمایه‌گذاری عمومی شده است.
از سوی دیگر، برنامه‌ریزی برای مدیریت آغاز طرح‌های جدید ضرورت دارد تا کشور وارد چرخه تولید پروژه‌های بی‌حساب و کتاب نشود. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که بدون اولویت‌بندی دقیق و توجه به ظرفیت‌های منطقه‌ای، آغاز پروژه‌های تازه صرفاً بر حجم نیمه‌تمام‌ها می‌افزاید و بار مالی مضاعفی بر دوش دولت و مردم تحمیل می‌کند. از این رو، کارشناسان توصیه می‌کنند علاوه بر تخصیص هدفمند منابع برای تکمیل پروژه‌های حیاتی، سازوکاری شفاف برای بررسی و تصویب طرح‌های جدید تدوین تا مانع از تکرار این چرخه معیوب در آینده شود.
سوء مدیریت‌ها بیداد می‌کند
گذری به برخی استان‌ها مهر تأییدی بر وجود بنا‌هایی است که نیمه کاره مانده‌اند و حالا به خطری برای شهروندان تبدیل شده‌اند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که کلانشهر شیراز با معضل جدی پروژه‌های بزرگ نیمه کاره و بنا‌های نا ایمن مواجه است. آنطور که رئیس سازمان آتش‌نشانی شیراز عنوان کرده ۸۵۴ ساختمان ناایمن در این شهر شناسایی شده که علاوه بر هدررفت سرمایه‌های ملی در پروژه‌های نیمه‌کاره، ناایمن‌ها هم مشکلات عمده‌ای برای شهروندان و توسعه شهری به وجود آورده‌اند.
معضل پروژه‌های نیمه کاره در استان فارس و به صورت خاص در شهر شیراز باعث شده تا حالا فهرست بلند بالایی از آنها ارائه شود. پروژه‌هایی که در گام اول به خاطر سوء‌مدیریت‌ها بخش اعظمی از زندگی مردم را به چالش کشیده‌اند.
این ساختمان‌های نیمه‌کاره، علاوه بر هدردادن سرمایه ملی، تبعات منفی مستقیمی برای شهر و مردم دارند که محمدحسین مرادچایی، کارشناس شهرسازی معتقد است: «این پروژه‌ها اغلب به ساختمان‌های ناایمن تبدیل شده و آرامش شهر را بر هم می‌زنند. گودبرداری‌های بزرگ و طولانی‌مدت این پروژه‌ها مانند برج‌های سه‌قلو فرهنگ شهر، خود به عاملی تهدیدکننده در دل شهر بدل شده‌اند.» وی گفت: «سودجویی برخی از سازندگان غیرمجاز و دلالان در جوار این پروژه‌های بزرگ رخ می‌دهد. گزارش‌ها حاکی از ساخت‌وساز‌های غیرمجاز و شبانه در برخی مناطق شیراز، به‌ویژه در مناطق جنوبی و حاشیه‌ای است که با استاندارد‌های فنی و مقررات ملی ساختمان مطابقت ندارند و جان مردم را به خطر می‌اندازند.»
به گفته مرادچایی، راکد ماندن این پروژه‌های کلان، باعث شده است تا خدمات و زیرساخت‌های شهری به‌صورت نامتوازن در مناطق مختلف شیراز توزیع شود. مهم‌ترین آنها هم این است که برخی مناطق از کمبود‌های شدید زیرساختی مانند فاضلاب و روشنایی معابر رنج می‌برند.»
دشواری کنترل به خاطر حجم تخلفات
رئیس سازمان آتش‌نشانی شیراز با بیان اینکه ۸۵۴ ساختمان ناایمن در شیراز شناسایی شده است، می‌گوید: «برای تمامی این ساختمان‌ها اخطار از طریق دادستانی ارسال شده است.»
هادی عیدی‌پور با بیان اینکه مهم‌ترین ساختمان‌های ناایمن شیراز مجتمع‌های تجاری مسعود، ولیعصر (عج) در قصردشت، کوروش، بحرین، شهر شب، فرجادیان، ولیعصر (عج) در میدان ولیعصر و پاساژ‌های پوشش و دشتی هستند، ادامه داد: «ساختمان ناایمن شیراز شامل واحد‌های مسکونی، تجاری، هتل‌ها و آموزشگاه‌هاست.» به گفته یکی از اعضای شورای شهر شیراز، به دلیل کمبود نیروی انسانی و نبود تجهیزات کارآمد، نظارت بر ساخت‌وساز‌ها کمرنگ شده و حجم تخلفات به حدی است که کنترل آنها دشوار شده است.
در برخی موارد مانند هتل خلیج‌فارس، مالک پروژه بدون عمل به توافقات اولیه مانند ساخت شهربازی، بخش سودآور یعنی مجتمع تجاری را تکمیل و بخش دیگر را رها کرده و پاسخگویی و پیگیری مؤثری از سوی نهاد‌های ناظر صورت نگرفته است. در منطقه ۱۰ شیراز هم دلالان و سوداگران شهری با سوء‌استفاده از خلأ‌های قانونی و حتی همکاری برخی مسئولان سابق، ریشه دوانده‌اند که این امر به اعتماد عمومی آسیب شدیدی وارد کرده است.
به هر حال پروژه‌های نیمه‌کاره در شیراز، نماد آشکاری از چالش‌های مدیریت شهری، ضعف نظارت و نبود برنامه‌ریزی پایدار هستند. این معضل، تنها یک مشکل کالبدی نیست، بلکه بلای جان مردم و مانعی برای توسعه متوازن کلانشهر شیراز است. راه‌حل این بحران، تنها در عزم جدی مدیریت شهری، شفافیت در تصمیم‌گیری، برخورد قاطع با متخلفان و دلالان و همچنین اولویت‌بندی منطقی برای تکمیل یا تعیین تکلیف نهایی این پروژه‌ها نهفته است. تا زمانی که این اراده جمعی به وجود نداشته باشد، شیراز همچنان شاهد خالی ماندن جای این پروژه‌ها در چرخه توسعه خود و تحمیل هزینه‌های آن به شهروندان خواهد بود.
