دکتر مهدی ذوالفقاری - مدیرعامل کانون زبان ایران
زمانی که سخن از ارتباط عمیق زبان آموزی و دیپلماسی آموزشی به میان می آید، با مولفه ها و گزاره هایی مواجه می شویم که ما را به سوی درک نقش کلیدی زبان در پیشبرد اهداف نرم یک کشور در حوزه سیاست خارجی سوق می دهد. کافیست اشاره کنیم که آموزش و استفاده از زبان نقش بسیار حیاتی و چندوجهی در دیپلماسی آموزشی ایفا می‌کند. برخی از این موارد به صورت خلاصه عبارتند از :
۱. تسهیل ارتباط و درک متقابل:
زبان، اولین و اساسی‌ترین ابزار برای برقراری ارتباط بین افراد، موسسات و دولت‌هاست. در دیپلماسی آموزشی، زبان مشترک (یا توانایی ترجمه و تفسیر دقیق) امکان تبادل نظر، ایده‌ها و تجربیات را در مورد مسائل آموزشی فراهم می‌کند.همچنین تفاوت‌های زبانی می‌تواند منجر به سوءتفاهم شود. استفاده از زبان‌های رسمی در مذاکرات، تهیه اسناد و توافق‌نامه‌های آموزشی، یا حتی در سطح ارتباطات روزمره، به کاهش این خطرات کمک می‌کند.
۲. ابزار قدرت نرم:
آموزش زبانی یک کشور، به همراه خود فرهنگ، ارزش‌ها، ادبیات و شیوه تفکر آن ملت را نیز منتقل می‌کند. وقتی کشوری زبان خود را در نظام آموزشی کشورهای دیگر ترویج می‌دهد (مثلاً از طریق مدارس بین‌المللی، بورسیه‌ها، یا برنامه‌های تبادل دانشجو)، به طور غیرمستقیم بر نگرش‌ها و برداشت‌ها نسبت به آن کشور تأثیر می‌گذارد.همچنین کشورهایی که زبانشان به طور گسترده در سطح بین‌المللی شناخته شده و مورد نیاز است (مانند انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، یا چینی)، جذابیت بیشتری برای دانشجویان بین‌المللی دارند. این امر به نوبه خود، منبع مهمی برای دیپلماسی آموزشی محسوب می‌شود.
۳. کانالی برای همکاری و تبادل:
زبان مشترک یا آموزش زبان، زیربنای اصلی موفقیت برنامه‌های تبادل دانشجو، استاد، و پژوهشگر است. این تبادلات، پایه‌های همکاری‌های علمی و تحقیقاتی را تقویت می‌کنند.از سوی دیگر، در تلاش برای تدوین استانداردهای آموزشی بین‌المللی، زبان مشترک برای بحث و توافق بر سر مفاهیم و تعاریف کلیدی ضروری است.
۴. بازتاب دهنده روابط بین‌المللی:
انتخاب زبان یا زبان‌های آموزشی در یک کشور یا منطقه، گاهی می‌تواند بازتابی از روابط تاریخی، سیاسی و اقتصادی آن با کشورهای دیگر باشد. امروزه، بسیاری از کشورها به اهمیت چندزبانه بودن در دیپلماسی آموزشی پی برده‌اند و تلاش می‌کنند تا هم زبان ملی خود را ترویج دهند و هم از زبان‌های دیگر برای تسهیل همکاری‌ها بهره ببرند.
۵. ابزار حل منازعه و تفاهم:
زبان ابزاری است که با آن می‌توان در مورد مسائل پیچیده آموزشی، مانند ارزشیابی، کیفیت، دسترسی، و تأمین مالی، گفتگو کرد و به راه‌حل‌های مشترک رسید. بدیهی است که از طریق آموزش زبان و ادبیات یک کشور ، می‌توان به درک عمیق‌تری از دیدگاه‌ها و تجربیات فرهنگی دیگران دست یافت که این امر به نوبه خود، زمینه را برای تفاهم و همکاری بیشتر در حوزه آموزش فراهم می‌آورد.به طور خلاصه، زبان در دیپلماسی آموزشی صرفاً یک ابزار ارتباطی نیست، بلکه یک عنصر استراتژیک است که بر قدرت نرم، همکاری‌های بین‌المللی، و ایجاد درک متقابل تأثیر می‌گذارد.بنابراین باید جایگاه زبان آموزی را در بطن دیپلماسی آموزشی و عمومی کشور به خوبی درک کرد.
