جوان آنلاین: در آستانه ماه محرم به سراغ سفرنامه‌ای با حال و هوای محرم رفته‌ایم که کمی متفاوت است. این کتاب فقط روایت سفر به کربلا یا پیاده‌روی اربعین نیست. کتاب «پنجره‌های تشنه»، روایت همراهی مهدی قزلی روزنامه‌نگار و نویسنده مشهور با ضریح امام‌حسین (ع) است. این سفرنامه را می‌توان نوعی «سفرنامه معنوی» دانست که ضریح را نه فقط جسم، بلکه مرکز اتحاد قلبی مردم نمایش داده است؛ سفری که هرکسی در آن بخشی از روح خویش را پیدا می‌کند.
«پنجره‌های تشنه» نوعی سفرنامه و روزنوشت است که مهدی قزلی در طول مسیر انتقال ضریح جدید امام حسین (ع) از قم به کربلا نوشت. این حرکت در سال ۱۳۹۱ شمسی (۲۰۱۲–۲۰۱۳ میلادی) انجام شد و قزلی به‌عنوان راوی، ۱۸ روز همراه کاروان بود تا روایت صادقانه و بی‌واسطه‌ای از این سفر معنوی ارائه دهد.
این کتاب در سال ۱۳۹۳ منتشر شد و در همان سال به‌سرعت به یکی از پرفروش‌ترین آثار سوره مهر تبدیل شد. چندی بعد، چاپ تازه آن با تقریظ رهبر انقلاب منتشر شد که در آن با لحنی ادبی و تأثیرگذار به تحسین این اثر پرداختند. کتاب، ساختاری خطی دارد؛ از مقدمات حرکت در قم آغاز می‌کند و تا ورود ضریح به نجف و سپس کربلا ادامه می‌یابد. نویسنده روزانه مشاهداتش را یادداشت کرده است: شوق و شور مردم، دست‌هایی که برای تبرک به ضریح بلند می‌شود، لحظه‌های ماندگار و پرمعنا. این روزنوشت‌ها به‌صورت خلاصه و مؤثر به خواننده منتقل می‌شود، بی‌آنکه گرفتار حاشیه شده یا از احساس و معنا غافل بماند.
قزلی تلاش می‌کند هم لحظات روحانی و معنوی را ثبت کند و هم نگاه جامعه‌شناسانه‌و دقیقش به رفتار‌های مردمی را نشان دهد. برای مثال یادداشتی دارد درباره پیرمرد بسیجی‌ای از اهالی سیاه منصور که با مرور نقل قول مسئولان محلی ضمن روایت تأثیر رسانه‌های ماهواره‌ای آن را تحلیل می‌کند.
نویسنده بنا بر توصیفات منابع، زبانی ساده، صمیمی و بی‌واسطه‌دارد. برخی آن را «ادبیات ساده و بی‌غل‌و‌غش» توصیف کرده‌اند، اما این سادگی پوششی دارد برای روایت عمیق و دقیق از احوال و احساسات مردم. در صفحات کتاب، شخصیت‌هایی واقعی از میان تعمیرکاران، کشاورزان، رزمنده‌های جوان و پیرمردان دیده می‌شوند که هر کدام عملکرد جامعه در برابر این رویداد را نمایان می‌سازند. یکی از نقاط قوت اثر، انعکاس رفتار‌های جمعی مختلف در مسیر انتقال ضریح است. قزلی بدون موعظه یا ارزش‌گذاری مستقیم، این رفتار‌ها را ثبت می‌کند: مانند تعمیرکاری که حتی با دست‌های روغنی نمی‌گذارد کسی به ضریح نزدیک شود و در نهایت با اشک به ضریح تبرک می‌جوید. یا روایت پیرمردی که از مسئولان شنیده بود ۲۶ هزار تماس از شبکه‌های ماهواره‌ای وهابی ثبت شده، اما آمدن ضریح گوی سبقت را از آنها گرفته است. این نگرش عینی و ثبت چندصدایی، اثر را از یک سفرنامه صرف، فراتر برده و آن را به گزارشی کم‌نظیر از پویایی اجتماعی و فرهنگی تبدیل کرده است.
محور اصلی کتاب شکوه و عظمت امام‌حسین (ع) و تبرک مردم به ضریح را با تمام وجود نمایش می‌دهد. تصاویر زنده حضور مردم در کنار ضریح، ناله‌های یا حسین‌گویی و عشق آنان به امام از ویژگی‌های برجسته کتاب هستند.
رهبر انقلاب نیز با تقطیع بخشی از تقریظ‌شان تأکید کرده‌اند که قزلی با نگاه هنرمندانه و با ذوق و سلیقه، این عشق و شور را بازنمایی کرده است
«پنجره‌های تشنه» نه‌فقط یک کتاب سفرنامه مذهبی، بلکه منشور حسینی و بازتابی از روح جمعی مردم ایران امروز است: ثبت شور و تعظیم عمومی در طی مسیر قم تا کربلا؛ تلاقی تاریخ (انتقال ضریح) و حال مردم و بیان عشق و علاقه‌ای که میلیارد‌ها انسان را سالانه در اربعین هدایت می‌کند.
این ویژگی‌ها به کتاب اهمیت و جایگاهی فراملی بخشیده‌اند و آن را در زمره آثار راهگشا درباره شناخت جریان‌های معنوی مردمی قرار داده‌اند.
در میان آثار منتشر شده درباره رویداد‌های مذهبی و سفر‌های زیارتی، «پنجره‌های تشنه» جایگاهی خاص دارد، چراکه علاوه بر ثبت لحظه‌ای از مسیر انتقال ضریح، تصویری همه‌جانبه از احساس، اجتماع و تحلیل فرهنگی برای نسل امروز ارائه می‌دهد.
در نتیجه، کتاب «پنجره‌های تشنه» نوشته مهدی قزلی، اثری منحصر‌به‌فرد در میان آثار ادبی و مستند مذهبی به‌شمار می‌رود که با روایتی صمیمی، زنده و عاری از تکلف، یکی از مهم‌ترین وقایع معنوی معاصر - یعنی انتقال ضریح امام‌حسین (ع) از قم به کربلا - را به تصویر می‌کشد. این کتاب تنها یک سفرنامه نیست، بلکه تابلویی از عشق و دلدادگی مردم ایران به ساحت اهل‌بیت (ع) است؛ تابلویی که در آن دست‌های پینه‌بسته، نگاه‌های مشتاق، گریه‌های بی‌صدا و لبخند‌های از سر شوق، در کنار هم تصویر کاملی از یک حرکت عظیم مردمی و دینی را شکل می‌دهند.
نثر ساده، اما عمیق نویسنده، توانسته است از روزمره‌ترین صحنه‌ها، معنا‌هایی عمیق و انسانی استخراج کند و در کنار آن، نگاهی جامعه‌شناسانه به رفتار مردم، تأثیر رسانه‌ها و واکنش‌های اجتماعی داشته باشد. قزلی موفق شده با نگاهی بی‌طرف و روایت‌محور، هم شکوه و معنویت این سفر را منتقل کند و هم بدون اغراق، واقعیت‌های تلخ و شیرین جامعه را به مخاطب نشان دهد.
«پنجره‌های تشنه» از نظر سبک، محتوا و تأثیرگذاری، کتابی است که هم خواننده علاقه‌مند به ادبیات مستند را جذب می‌کند، هم مخاطب مذهبی را و هم پژوهشگر اجتماعی را. این اثر نه‌تنها تجربه‌ای روحانی و حسی برای خواننده فراهم می‌کند، بلکه تصویری واقعی و باورپذیر از بخشی از فرهنگ شیعه و زیست دینی مردم ایران ارائه می‌دهد. به همین دلایل، می‌توان این کتاب را یکی از موفق‌ترین نمونه‌های تلفیق ادبیات، دین، مردم‌نگاری و واقع‌گرایی در سال‌های اخیر دانست. اگر به آثاری با «تأثیر اجتماعی – روانی – معنوی» علاقه دارید، یا می‌خواهید حس و حال مسیر معنوی اربعین، عشق و اشک مردم ایران را از نزدیک درک کنید، این کتاب را به‌شدت توصیه می‌کنم. زبان ساده، اما قدرتمندش شما را از لحظه‌لحظه همراه جلو خواهد برد و ترکیب آن با تحلیل‌های اجتماعی و ثبت دقیق وقایع آن را تبدیل به تجربه‌ای فراموش‌نشدنی می‌کند.
