جوان آنلاین: مجلس شورای اسلامی شامل ۱۴ کمیسیون تخصصی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است که هر یک از این کمیسیون‌ها وظیفه بررسی طرح‌ها و لوایح، نظارت بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی و رسیدگی به درخواست‌های تحقیق و تفحص را بر عهده دارند.
در اجلاسیه اول مجلس دوازدهم، کمیسیون‌های تخصصی با برگزاری نشست‌های متعدد تقنینی و نظارتی، به بررسی چالش‌های مختلف کشور پرداخته‌اند. ماحصل این جلسات، طرح صد‌ها سؤال از وزرای دولت در راستای رفع مشکلات و دغدغه‌های مردم بوده‌است. این گزارش، نگاهی جامع به دستاورد‌های یک سال نخست فعالیت کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی دارد.
از معادن تا هوش مصنوعی؛ دستاورد‌ها و برنامه‌های کلان کمیسیون صنایع مجلس
کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در دوره دوازدهم با تمرکز بر حل چالش‌های حوزه صنعت، معدن، و فناوری اطلاعات، اقدامات گسترده‌ای را در قالب نشست‌های تخصصی، سفر‌های نظارتی و تصویب طرح‌های کلان انجام داده‌است. این کمیسیون با رویکرد نظارتی- حمایتی، گام‌های مؤثری در جهت رفع موانع تولید و بهره‌وری برداشته است. تمرکز بر هوش مصنوعی، ایمنی معادن، و شفاف‌سازی بازار‌های صنعتی از جمله دستاورد‌های شاخص این دوره محسوب می‌شود. این گزارش مروری بر دستاورد‌های یکساله و برنامه‌های آتی این کمیسیون دارد. مهم‌ترین طرح‌ها و لوایح مورد بررسی قرار گرفته در کمیسیون صنایع عبارت است از لایحه اصلاح تبصره یک ماده دو قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع‌دستی لایحه ارجاع اختلاف بین سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (شرکت مدیریت طرح‌های صنعتی ایران) و شرکت ساتارم به داوری لایحه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون تنپره در مورد ارائه منابع مخابراتی برای کاهش بلا و عملیات امدادی لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه همکاری‌های تأیید صلاحیت آسیا اقیانوسیه (اپک) طرح توسعه بهره‌وری و ایمنی معادن زغال سنگ و طرح توسعه هوش مصنوعی.
همچنین طی یک سال اخیر در این کمیسیون تعداد هفت فقره تحقیق و تفحص در حال بررسی است که از جمله آنها می‌توان به تحقیق و تفحص از عملکرد شرکت‌های پتروشیمی در پنج سال اخیر و تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران اشاره کرد. از سوی دیگر طی یک سال اخیر تعداد ۴۵ سؤال از وزیر صنعت، از جمله علت عدم اجرای قانون ساماندهی صنعت خودرو و علت عدم‌توجه به شهرک‌های صنعتی و طرح شش سؤال از وزیر ارتباطات، نظیر علت گران‌فروشی و کم‌فروشی اینترنت و کیفیت پایین آنتن‌دهی تلفن همراه نیز مطرح شد.
اولویت‌ها و برنامه‌های مهم این کمیسیون برای اجلاسیه دوم عبارت است از: رفع ناترازی انرژی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی. اصلاح قانون معادن برای جذب سرمایه‌گذاری و توسعه ایمنی. حل مشکلات واردات خودرو و حمایت از قطعه‌سازان. تسهیلات مالی برای بخش‌های تولیدی و معدنی.
پیشبرد سیاست‌های اقتصادی؛ اقدامات کلیدی کمیسیون اقتصادی مجلس
کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در سال گذشته برای کاهش مشکلات معیشتی و اقتصادی، اقدام به بررسی و تصویب طرح‌ها و لوایح کلیدی کرده‌است. یکی از مهم‌ترین مصوبات این کمیسیون، طرح مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی بوده که با هدف مقابله با فعالیت‌های سوداگرانه در بازار‌های طلا، مسکن، ارز، ارز دیجیتال و خودرو تصویب شده‌است.
مهم‌ترین طرح‌ها و لوایح بررسی‌شده در این کمیسیون طی یک سال اخیر عبارت بود از: لایحه توسعه محدوده منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی، طرح مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی، طرح اصلاح قانون نظام صنفی کشور، لوایح افزایش سرمایه ایران در بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، لایحه عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا، موافقت‌نامه‌های تجارت خارجی و گمرکی. همچنین باید از بررسی عملکرد بانک مرکزی در حوزه ارزی.
این کمیسیون همچنین در راستای عملکرد نظارتی خود تعداد سه فقره سؤال از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و ۲۱ سؤال از وزیر امور اقتصادی و دارایی مطرح کرد که در نهایت منجر به طرح استیضاح وزیر اقتصاد وقت شد.
شفاف‌سازی مالی و پاسخ‌خواهی از دولت؛ نقش کمیسیون برنامه و بودجه در مجلس دوازدهم
کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس دوازدهم در نخستین سال فعالیت خود، با تمرکز بر اصلاح ساختار مالی کشور، نظارت بر اجرای بودجه ۱۴۰۴ و پیگیری برنامه هفتم توسعه، اقدامات گسترده‌ای را در حوزه تقنین و نظارت انجام داده‌است. این کمیسیون با برگزاری ۱۰۵ جلسه رسمی، ۴۵ نشست کمیته‌های تخصصی، شش نشست با وزرای دولت، شش بازدید میدانی از دستگاه‌های اجرایی و سه سفر نظارتی استانی نقش فعالی در بررسی قوانین بودجه‌ای و اصلاح روند‌های اقتصادی ایفا کرده‌است.
یکی از مهم‌ترین محور‌های فعالیت کمیسیون، بررسی لوایح و طرح‌های مرتبط با بودجه و برنامه‌ریزی کلان کشور بوده‌است. در این راستا، بررسی دو مرحله‌ای لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور به عنوان مهم‌ترین سند مالی سالانه در دستور کار قرار گرفت. همچنین لایحه تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۳) و لایحه اصلاح جزو (۱) بند (ذ) تبصره (۱) قانون بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور نیز با دقت در این کمیسیون مورد رسیدگی قرار گرفت. از دیگر لوایح بررسی‌شده می‌توان به لایحه اصلاح قانون استفاده متوازن از امکانات کشور برای ارتقای سطح مناطق کمتر توسعه‌یافته اشاره کرد.
در راستای ایفای نقش نظارتی، این کمیسیون اقدام به تحقیق و تفحص از عملکرد صندوق توسعه ملی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت نیرو کرده‌است. این بررسی‌ها با هدف شفاف‌سازی، ارزیابی عملکرد، و اصلاح روند‌ها در دستگاه‌های اجرایی انجام شده‌است.
در سال نخست فعالیت، کمیسیون برنامه و بودجه ۹ سؤال نظارتی از وزرای اقتصادی و اجرایی مطرح کرده‌است. برخی از مهم‌ترین سؤالات عبارت‌اند از: سؤال از وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی درباره علت عدم اختصاص ردیف اعتباری به شهر‌های گردشگری مانند شیراز و همدان. سؤال از وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره عدم وصول بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان حقوق دولتی مربوط به بند (ث) تبصره (۹) قانون بودجه ۱۴۰۴. سؤال از وزیر اقتصاد درباره نحوه اجرای پرداخت‌های خانوار و واریز مبالغ برداشت‌شده از حساب شهرداری‌ها به حساب نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور. سؤال از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره عدم اجرای احکام بازمانده مندرج در برنامه هفتم توسعه در مهلت مقرر. سؤال از وزیر راه و شهرسازی در خصوص اعلام نبود نقدینگی در نشست با استانداران، سؤال از وزیر نفت درباره نحوه اجرای احکام مرتبط با تسهیلات تجدیدپذیر در تبصره (۲) بودجه و عدم اجرای کامل تعهدات وزارتخانه طبق تبصره قانون هدفمندی یارانه‌ها.
در مجموع باید گفت که کمیسیون مذکور در نخستین سال فعالیت خود با تمرکز بر دو رکن قانونگذاری و نظارت، سعی کرده با بهره‌گیری از ظرفیت کارشناسی اعضای خود، نقشی مؤثر در جهت اصلاحات ساختاری، شفاف‌سازی مالی، پاسخ‌گو کردن دولت و تحقق عدالت اقتصادی ایفا کند. اولویت‌های ترسیم‌شده برای اجلاسیه دوم نیز نشان از استمرار همین رویکرد در مسیر ارتقای کارآمدی نظام بودجه‌ریزی کشور دارد.
تحقق سرمایه‌گذاری برای تولید؛ عملکرد کمیسیون ویژه حمایت از تولید در مسیر اصلاحات اقتصادی
کمیسیون ویژه حمایت از تولید و نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، در اجلاسیه اول دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی، با برگزاری ده‌ها نشست تخصصی، جلسات مشترک با وزرا و فعالان اقتصادی، بررسی طرح‌ها و لوایح مهم و انجام بازدید‌های میدانی تلاش کرده‌است نقش مؤثری در تحقق اهداف اقتصادی کشور و شعار سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» ایفا کند.
این کمیسیون در یک سال اخیر آغاز به کار خود ۵۵ جلسه رسمی، ۵۹ جلسه کمیته‌های تخصصی برای بررسی موضوعات مرتبط با تولید، شش جلسه مشترک با وزرای دولت، ۱۱ بازدید نظارتی از دستگاه‌های اجرایی و پنج سفر نظارتی استانی برای ارزیابی میدانی برگزار کرده‌است.
از جمله مهم‌ترین طرح‌ها و لوایح مهم این کمیسیون می‌توان به طرح الحاق موادی به قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت‌ها، طرح تأسیس نهاد مستقل تنظیم‌گر بخش برق، طرح اصلاح قانون اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، طرح اصلاح موادی از قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی، بررسی مواد ۵ و ۶ طرح توسعه صنعت هسته‌ای کشور و گزارش مشترک با کمیسیون اقتصادی درباره اجرای قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت‌ها اشاره کرد.
همچنین بررسی مشکلات شرکت‌های تعاونی توسعه و عمران شهرستانی، بررسی چالش‌های صنعت خودرو، قانون جهش تولید دانش‌بنیان، مشکلات ارزی و ناترازی انرژی، آسیب‌شناسی مناطق ویژه اقتصادی انرژی‌محور (عسلویه، لامرد، پارسیان) و ارزیابی وضعیت کارخانجات فولاد القایی و صنعت پوشاک کشور می‌توان از جمله مهم‌ترین اقدامات نظارتی کمیسیون ویژه حمایت از تولید نام برد.
کمیسیون عمران؛ پیشگام در توسعه زیرساخت‌های کشور
کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه اول دوره دوازدهم با برگزاری نزدیک به ۱۵۰ نشست رسمی، پیگیری ده‌ها طرح و لایحه مهم، بررسی درخواست‌های تحقیق و تفحص در حوزه‌های کلیدی و انجام سفر‌های نظارتی به نقاط مختلف کشور، تلاش کرد با رویکردی میدانی و تقنینی، نقش مؤثری در ارتقاء سیاست‌های عمرانی، بهبود نظام حمل‌ونقل، اصلاح فرآیند‌های ساختوساز و توسعه زیرساخت‌های کشور ایفا کند.
کمیسیون عمران طی اجلاسیه اول ۱۴۷ جلسه رسمی و ۶۵ جلسه در قالب کمیته‌های تخصصی با هدف بررسی دقیق‌تر موضوعات تخصصی برگزار کرده‌است. ثمره این جلسات، ۱۲ مصوبه مهم تقنینی و پیگیری مستمر طرح‌ها و لوایح کلیدی در حوزه عمرانی کشور بوده است. کمیسیون همچنین در راستای ارتباط مؤثر با دولت و هماهنگی با نهاد‌های مسئول، ۳۲ نشست مشترک با وزرا برای بررسی مسائل مربوط به حمل‌ونقل، ساختوساز، آب و فاضلاب، و توسعه شهری، دیپلماسی اقتصادی و فرهنگی و بهبود وضعیت شهرداری‌ها برگزار کرده است.
در بعد نظارتی، اعضای کمیسیون با انجام هفت بازدید میدانی از دستگاه‌های اجرایی و ۹ سفر نظارتی کوشیدهاند تا از نزدیک در جریان وضعیت پروژه‌های عمرانی، چالش‌های اجرایی و نیاز‌های واقعی مناطق مختلف کشور قرار گیرند. این حضور میدانی نقش مهمی در اولویت‌بندی تقنینی و ارائه پیشنهاد‌های عملیاتی به همراه داشته است. در حوزه تقنینی، بررسی و پیگیری چند طرح محوری در دستور کار کمیسیون قرار گرفته که از جمله آن می‌توان طرح استفساریه قانون منع فروش و واگذاری اراضی فاقد کاربری مسکونی به شرکت‌های تعاونی و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی، طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه حمل‌ونقل و طرح استفساریه در خصوص شمول معافیت مالیاتی مربوط به کارمزد صدور بارنامه شرکت‌ها و مؤسسات حمل‌ونقل، طرح تفکیک وزارت راه و شهرسازی اشاره کرد.
در مجموع، عملکرد کمیسیون عمران مجلس در اجلاسیه اول دوره دوازدهم، گویای رویکردی فعال، چندلایه و هدفمند در مواجهه با چالش‌های زیرساختی کشور است. این کمیسیون با اتکا به تعامل نزدیک با بخش‌های اجرایی، پیگیری مستمر در حوزه قانونگذاری و نظارت دقیق و میدانی، تلاش کرده است زمینه اصلاح ساختاری و عملیاتی در حوزه‌های حیاتی عمرانی را فراهم سازد.
کمیسیون آموزش و تحقیقات؛ گامی مؤثر در اصلاح نظام تعلیم و تربیت
کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه نخست دوره دوازدهم با برگزاری ۷۱جلسه تخصصی، ۴۳ نشست ویژه کمیته‌ها و ۴۳ جلسه با وزرا، به بررسی مسائل کلیدی آموزشی و پژوهشی کشور پرداخته است.
از جمله مهم‌ترین اقدامات تقنینی و نظارتی این کمیسیون می‌توان به تحقیق و تفحص از هیئت مرکزی گزینش وزارت آموزش و پرورش به دنبال اعتراضات داوطلبان آزمون استخدامی، بررسی مصوبه تأثیر قطعی معدل در کنکور و تلاش برای کاهش تبعات آن، بررسی و تصویب طرح‌های کلیدی از جمله تقویت نظام آموزش و پرورش، ساماندهی نظارت بر دانشگاه آزاد و تدریس زبان‌های محلی، تحقیق و تفحص از سازمان نوسازی مدارس و عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی و طرح سؤالات اساسی از وزرای آموزش و پرورش و علوم درباره مشکلات آموزشی کشور اشاره کرد.
برنامه‌های اجلاسیه دوم عبارت است از نظارت بر اجرای دقیق احکام قانون برنامه هفتم پیشرفت در حوزه آموزش و پژوهش، پیگیری ارتقای جایگاه ایران در حوزه‌های فناورانه، به‌ویژه هوش مصنوع، اصلاح ساختار آموزش و پرورش و ساماندهی نیرو‌های آموزشی با تمرکز بر معلمان و مربیان
کمیسیون آموزش و تحقیقات با تمرکز بر اصلاح قوانین آموزشی و نظارت بر اجرای سیاست‌ها، در مسیر ارتقای نظام تعلیم و تربیت کشور گام برمی‌دارد.
کمیسیون فرهنگی مجلس؛ نظارت، قانونگذاری و توسعه دیپلماسی فرهنگی
کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه نخست دوره دوازدهم با برگزاری ۵۳ جلسه رسمی، ۹ جلسه مشترک با وزرا، چهار بازدید نظارتی، سه سفر استانی و اعزام یک هیئت دیپلماتیک به پاکستان، اقدامات تقنینی و نظارتی مهمی را در حوزه فرهنگ، رسانه و ورزش دنبال کرده است.
«طرح فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» و «لایحه نظام جامع باشگاه‌داری» و «لایحه موافقتنامه بین جمهوری اسلامی ایران و پرتغال در حوزه‌های فرهنگی» از جمله مصوبات مهم کمیسیون فرهنگی در یک سال ابتدایی مجلس دوازدهم است. اصلاح قانون نحوه اداره سازمان صداوسیما»، «طرح اصلاح انقلابی ساختار فرهنگی»، «بررسی عملکرد نمایندگان منتخب در دستگاه‌های اجرایی»، «طرح کارآمدسازی و اثربخشی مساجد»، «لایحه حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی و فرهنگی»، «دیپلماسی فرهنگی و راهبرد‌های آن» و «فضای مجازی و هوش مصنوعی» نیز از جمله لوایح مهم در دستور کار جاری و آتی کمیسیون فرهنگی مجلس دوازدهم است
این کمیسیون در یک سال اخیر، سؤال از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را نیز در دستور کار خود قرار داد و بخشی از مطالبات نمایندگان مردم از این دو وزارتخانه مهم فرهنگی را از این طریق پیگیری کرد. در بخش تحقیق و تفحص هم بررسی تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد اداره‌کل ورزش و جوانان استان خوزستان از جمله تحقیق و تفحص‌های مهم کمیسیون فرهنگی مجلس در سال اول فعالیت خود بود.
بررسی عملکرد کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دوازدهم
کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه نخست دوره دوازدهم، با برگزاری نشست‌های مشترک و نظارتی با وزرای خارجه، اطلاعات، دفاع و کشور، همچنین مسئولان ارشد نظامی و امنیتی کشور، به بررسی موضوعات راهبردی و امنیتی پرداخته است. این کمیسیون در حوزه امنیت داخلی و خارجی، مسائل مهمی مانند جزایر سه‌گانه، انسداد مرزها، حادثه تروریستی شهرستان راسک، حادثه بندر شهید رجایی، ترور قضات دیوان عالی کشور، حقوق بشر و ناترازی انرژی را پیگیری کرده است.
رصد مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا در جلسات مستمر با وزیر خارجه و معاونان وی، برگزاری نشست‌های نظارتی و مشترک با سفرای کشورهای اسلامی به‌ویژه در ارتباط با تحولات غزه، تصویب ۲۲ مصوبه در حوزه امنیت ملی و سیاست خارجی از جمله مهم‌ترین اقدامات این کمیسیون طی یک سال اخیر است.
همچنین از طرح ممنوعیت انتخاب یا انتصاب مقامات و مدیران دارای تابعیت مضاعف، لایحه ساماندهی پهپاد‌های غیرنظامی، لایحه اصلاح قانون به‌کارگیری سلاح توسط مأمورین نیرو‌های مسلح، لایحه حمایت از ایرانیان خارج از کشور، لایحه معاهده مشارکت جامع راهبردی ایران و روسیه می‌توان به عنوان مهم‌ترین مصوبات این کمیسیون نام برد.
تحولات و اقدامات کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در سال گذشته
کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها، به‌عنوان یکی از کمیسیون‌های تخصصی مجلس در حوزه سیاسی، طی یک سال گذشته بر موضوعات سیاست داخلی تمرکز داشته و اقدامات مهمی را در دستور کار قرار داده است. از جمله این اقدامات می‌توان به اصلاح برخی مواد قانون انتخابات شورای اسلامی کشور، بررسی لایحه تشکیل سازمان ملی مهاجرت، تنظیم طرح نحوه برگزاری تجمعات و راهپیمایی‌ها، ساماندهی حوزه‌های انتخابیه و تعیین تعداد نمایندگان مجلس، و تدوین طرح جامع مدیریت شهری و روستایی اشاره کرد. اعضای این کمیسیون در مدت اخیر بازدید‌های میدانی محدودی، اما مهم از مراکز مختلف کشور انجام دادند و جلسات نظارتی متعددی را با مسئولان ارشد دستگاه‌ها، بخش‌های مختلف و وزارتخانه‌ها برگزار کردند. از جمله تحقیق و تفحص‌های انجام‌شده می‌توان به بررسی دلایل عدم موفقیت در ساماندهی پسماند کشور و افزایش آلودگی محیط‌زیست در مناطق مختلف، ارزیابی عملکرد پنج‌ساله گذشته استانداری زنجان، و تحلیل قرارداد‌های خرید اتوبوس و خودروی برقی توسط شهرداری تهران از چین اشاره کرد.
علاوه بر این، اصلاح قانون انتخابات شوراها، تمدید دوره ششم شوراها به مدت ۱۰ ماه، و تعویق انتخابات دوره هفتم شورا‌های اسلامی شهر و روستا، به‌دلیل تغییرات در شرایط انتخاباتی کشور و برگزاری زودهنگام دولت چهاردهم، از مهم‌ترین اقدامات این کمیسیون در اجلاسیه اول دور دوازدهم محسوب می‌شود.
نقش کمیسیون اصل نود در شفاف‌سازی و پیگیری مسائل کلان کشور
کمیسیون اصل نود مجلس به‌عنوان یکی از کمیسیون‌های خاص قوه مقننه، مسئولیت تحقق اصل نود قانون اساسی و ماده ۴۴ آیین‌نامه داخلی مجلس را بر عهده دارد. این کمیسیون طی بازه زمانی اخیر، ۱۶۰۹ شکایت را دریافت کرده که در پی آن، ۱۱۰۵۰ مکاتبه با مراجع ذی‌ربط انجام شده و ۴۰۴۸ پاسخ واسطه‌ای یا قطعی به ثبت رسیده است. همچنین ۶۵۷ پاسخ واصله از دستگاه‌ها برای شکات پرونده‌ها ارسال شده است.
از دیگر اقدامات مهم این کمیسیون می‌توان به پیگیری برنامه عملیاتی ارتقای ایمنی راه‌ها، بررسی مسئله ناترازی برق و گاز، تکمیل سامانه جامع املاک و اسکان، و آسیب‌شناسی بحران آب کشور اشاره کرد. همچنین، طبق ماده ۱۰۱ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس، گزارش نهایی کمیسیون در نخستین اجلاسیه دور دوازدهم مجلس درباره موضوعاتی نظیر رمزارزها، زمین‌خواری، عملکرد شبکه بانکی، و وضعیت صندوق‌های بازنشستگی در صحن مجلس قرائت شده است.
نقش کمیسیون آیین‌نامه داخلی در اصلاح ساختار و نظارت بر رفتار نمایندگان
کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس، یکی از کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی است که با ساختاری متفاوت از سایر کمیسیون‌های تخصصی تشکیل و از جمله کمیسیون‌های خاص مجلس محسوب می‌شود. این کمیسیون مسئول رسیدگی به مسائل داخلی مجلس، اصلاح آیین‌نامه داخلی، و بهبود ساختار مجلس است.
در نخستین اجلاسیه مجلس دوازدهم، این کمیسیون اصلاحاتی را در تبصره یک ماده ۳۸ درباره ترکیب کمیسیون‌های تخصصی و الحاق یک تبصره به ماده ۶۲ پیرامون روند عضویت هیئت‌رئیسه در کمیسیون‌ها، در چارچوب قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی به انجام رساند. بااین‌حال، مهم‌ترین اقدام این کمیسیون را می‌توان اصلاح قانون نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان برشمرد.
بر اساس این اصلاحات که در صحن مجلس نیز به تصویب رسید، علاوه بر تغییر در ترکیب و نحوه انتخاب اعضای هیئت نظارت، سازوکار اعمال مجازات برای تخلفات احتمالی نمایندگان نیز مورد بازنگری قرار گرفت و تغییرات جدیدی در این زمینه اعمال شد.
کمیسیون بهداشت؛ گام‌های مؤثر در نظارت و اصلاح نظام سلامت
کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه نخست دوره دوازدهم با برگزاری ۵۷ جلسه رسمی (۱۴۰ ساعت) و ۵۵ جلسه کمیته‌های تخصصی (۱۱۹ ساعت)، اقدامات تقنینی و نظارتی مهمی را در حوزه سلامت کشور انجام داده است. بررسی طرح تدوین قانون جامع سلامت، تمرکز سیاست‌گذاری پارک‌های علم و فناوری، عضویت ایران در آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان، تحلیل اعتبارات سازمان‌های حوزه سلامت، نرخ ارز تخصیصی برای دارو و احکام مرتبط با سلامت در بودجه ۱۴۰۴ از جمله مهم‌ترین اقدامات تقنینی این کمیسیون طی یک سال اخیر بود.
کمیسیون کشاورزی؛ گام‌های عملی در حمایت از تولید و توسعه روستایی
کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه اول دوره دوازدهم با برگزاری ۷۰ جلسه رسمی، ۶۸ نشست تخصصی و ۲۸جلسه مشترک با وزرا، به بررسی طرح‌ها و لوایح کلیدی، نظارت بر اجرای قوانین و پیگیری مشکلات بخش کشاورزی و روستایی پرداخته است.
در طول یک‌سال گذشته، کمیسیون کشاورزی بررسی پنج طرح و لایحه مهم را در دستور کار داشته است که از جمله آن می‌توان به طرح پشتیبانی و رفع موانع تولید کشاورزی، طرح جامع توسعه روستایی، طرح کنترل فرونشست زمین و کاهش اثرات آن در کشور، لایحه حفاظت از رودخانه‌ها و کاهش خطرات سیل و بررسی طرح جهش تولید در شهرک‌های کشاورزی اشاره کرد.
از جمله اقدامات نظارتی و تحقیق و تفحص می‌توان به ۱۷سفر استانی و چهار بازدید نظارتی از دستگاه‌های اجرایی، تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان شیلات، سازمان محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی، بررسی عدم پرداخت مطالبات گندم‌کاران، اجرای الگوی کشت، تخصیص حقابه کشاورزی و مشکلات برق چاه‌های کشاورزی اشاره کرد.
کمیسیون انرژی؛ گام‌های عملی در اصلاح سیاست‌های انرژی کشور
کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه اول دوره دوازدهم طی ۶۷ نشست خود با حضور وزرا، مسئولان دولتی، نمایندگان بخش خصوصی، کارشناسان و ذی‌نفعان به بررسی طرح‌ها و لوایح مرتبط، مسائل و مشکلات و ارائه راهکار‌ها پرداخته است و از سوی دیگر نیز برخی مسائل برای حصول نتیجه تخصصی‌تر به کمیته‌های ذیل کمیسیون ارجاع داده شده تا نتیجه آن در صحن کمیسیون ارائه و مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. کمیته‌های تخصصی این کمیسیون ۱۷ جلسه با مسئولان ذی‌ربط برگزار کرده‌اند.
در سال اول فعالیت، این کمیسیون در مجلس دوازدهم، ۱۲ طرح و لایحه را در دستور کار خود داشته است که طرح اساسنامه‌های شرکت‌های ملی گاز، پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و صنایع ملی پتروشیمی ایران، لایحه عضویت دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه بین‌المللی انرژی خورشیدی، طرح تشکیل وزارتخانه‌های «انرژی» و «آب و محیط زیست» و طرح توسعه صنعت هسته‌ای از مهم‌ترین طرح و لوایح مورد بررسی در کمیسیون انرژی مجلس است.
در مجموع ۱۵۵ سؤال به این کمیسیون ارجاع شد که سهم وزرای نیرو و نفت به ترتیب ۷۶ و ۷۳ سؤال و سهم سایر وزرا شش سؤال بوده است. از این تعداد، ۶۰ سؤال منتج به انصراف یا اقناع نمایندگان شد و در شش مورد نمایندگان سؤال کننده از پاسخ وزرا، قانع نشدند که موارد مذکور به هیئت رئیسه مجلس ارجاع شد. همچنین تعداد ۲۸ سؤال برای بررسی بیشتر و ارائه گزارش دستگاه‌ها به نمایندگان تا حصول نتیجه در وضعیت مرعی قرار دارد و نهایتاً ۶۱ سؤال نیز در دستور رسیدگی کمیسیون قرار دارد.
اعمال ماده ۲۳۴ آیین نامه داخلی مجلس و ارجاع گزارش تخلف به قوه قضائیه در صورت تصویب مجلس، از دیگر ابزار‌های نظارتی نمایندگان مردم در خانه ملت است؛ در همین راستا چندین پرونده تقاضای اعمال ماده (۲۳۴) مبنی بر استنکاف یا اجرای ناقص قانون توسط نمایندگان محترم با موضوعات مختلف به کمیسیون انرژی ارجاع و توسط آن کمیسیون مورد رسیدگی قرار گرفت؛ اهم پرونده‌های بررسی شده در این کمیسیون در اجلاسیه نخست شامل موضوع «استنکاف دستگاه‌های اجرایی متولی از اجرای قوانین مرتبط با ناترازی سوخت زمستانی و برق» و «استنکاف وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه کشور از اجرای قانون پتروپالایشگاه‌ها یا اجرای ناقص آن پس از پنج سال»، و «استنکاف وزارت نیرو از اجرای حکم تبصره ماده سه قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق یا اجرای ناقص آن» بوده است.
با عنایت به ظرفیت تبصره (۱) ماده (۱۰۷) قانون آیین‌نامه داخلی مبنی بر رسیدگی به موضوعات مهم و اساسی کشور، در اجلاسیه نخست دوره دوازدهم، با توجه به اهمیت موضوع ناترازی انرژی در کشور، کمیسیون انرژی ضمن طرح موضوع و دعوت از وزرای نفت و نیرو به صحن علنی مجلس، گزارش ماده (۱۰۷) قانون آیین نامه داخلی با موضوع «قطعی برق در فصل سرد و تأمین سوخت نیروگاه‌های حرارتی کشور» را به مجلس ارائه کرد.
کمیسیون انرژی مجلس دوازدهم تنها در سال اول فعالیت خود از چهار استان کشور در قالب مأموریت، نظارت میدانی به عمل آورده است و می‌توان گفت حضور اعضای کمیسیون منجر به احصای بخش زیادی از مشکلات شده است. در این نظارت‌های میدانی که عمدتا به درخواست نمایندگان این حوزه‌های انتخابیه‌ها بوده با هدف رفع مشکلات و موانع بوده و پس از هر نظارت میدانی بعد از دو هفته در کمیسیون انرژی با حضور استانداران، معاونین وزرای مربوطه و مسئولان استانی نشستی تشکیل و مسائل پیگیری می‌شود.
