سرانجام پس از هفتهها مقدمهچینی و مانور رسانهای امریکا در رابطه با سفر رئیسجمهور این کشور به عربستانسعودی، در روزهای اخیر این سفر پرحاشیه به وقوع پیوست. دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالاتمتحده امریکا در سفر مهمی که نقطه عطف روابط خارجی دولت او در خاورمیانه محسوب میشود، با استقبالی پرزرق و برق از سوی حکام سعودی مواجه شد.
این سفر که با قراردادهای میلیارد دلاری تسلیحاتی و تجاری میان سعودیها و امریکا همراه بود، نه تنها یک مراوده صرف سیاسی بلکه مانوری از تجمل و تظاهر به توسعهیافتگی برای بازنمایی چهره ریاض به عنوان الگوی «مدرنیته اسلامی» در منطقه و خصوصاً در مقابل ایران بود. ترامپ در سخنان خود توسعه عمرانی و اقتصادی عربستان را ستود و آن را الگویی برای خاورمیانه «بدون تروریسم» و «مملو از تجارت» معرفی کرد. او با لجنپراکنی و سیاهنمایی از وضعیت داخلی ایران، به مقایسه شرایط اقتصادی و عمرانی ایران و عربستان پرداخت و سعودیها را حاکمانی نامید که بیابانها را تبدیل به شهرهای باشکوه میکنند؛ مانوری که برق تیز آن چشم برخی فعالان و تحلیلگران خودباخته داخلی ایران را گرفت که با استقبال از این نمایش زرق و برق، به ستایش توسعه ظاهری سعودی و تحقیر وضعیت داخلی ایران بپردازند؛ واکنشهای ذلیلانه و محقرانهای که یادآور نظریه مهم «خود شرقیسازی» ادوارد سعید هستند.
خودشرقیسازی به معنی درونیسازی کلیشههای شرقشناسانه غرب است که شرق را به عنوان فضایی عقبمانده و غرب یا وابستگانش را به عنوان نماد پیشرفت و توسعهیافتگی معرفی میکند و افرادی از دل خود جوامع شرقی با پذیرش این کلیشههای برساخته، به تثبیت و ترویج این گفتمان استعماری میپردازند. در خودشرقیسازی فرد از هویت جمعی و تاریخی ملت خود جدا میافتد و به ستایش مدلهای بیگانه میپردازد. این واکنشها با پذیرش روایت غربی درباره توسعه به تضعیف اعتمادبهنفس ملی و مشروعیتزدایی از گفتمان مقاومت کمک میکند.
ظاهراً تماشای آسمانخراشهای بلند سعودی و مرمرهای سفید به کار رفته در کاخهای بزرگ عربی، طوری چشمهای این فعالان خودباخته را گرفته که دیکتاتوری و سرکوبها و خفقان سیاسی سعودی، از جنایت علیه خاشقجی تا کشتارهای شهر قطیف را فراموش کردهاند. بسیاری از شاهزادگان سعودی، در نتیجه توهم توطئه حاکمان سعودی سالهاست در حبسهای طولانیمدت به سر میبرند. غالب گروهکهای تروریستی منطقه در دهه اخیر با تکیه بر پشتیبانی مالی و تسلیحاتی سعودی به قتلعام و جنایت علیه ملتها پرداختهاند. باید یادآور شد که چند طراحی گرافیکی و رؤیاپردازیهای خام روی کاغذ درباره تأسیس شهرهای سبز مدرن در صحراهای حجاز، هیچگاه باعث مغفول ماندن توسعهنیافتگی سیاسی و دیکتاتوریهای سرکوبگرایانه سعودی علیه ملتها نخواهد بود. برای مقابله با این خودشرقیسازی، رسانهها و نخبگان ایرانی باید به بازسازی گفتمان ملی مبتنی بر عزت و خودباوری بپردازند. این مهم، با تکیه بر کلام علوی و تأکید بر شناخت حقیقت ممکن است. رسانهها میتوانند با تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی نظیر پیشرفتهای علمی در شرایط تحریم، به اصلاح این نگاه کمک کنند. در نهایت، به قول امیرالمؤمنین (ع): «مَنْ عَظَّمَ صَغِیرَ الْمَصِیبَةِ ابْتَلَاهُ اللَّهُ بِکبِیرِهَا» (هرکس مصیبت کوچک را بزرگ شمارد، خدا او را به مصیبت بزرگتر گرفتار کند). تحقیر وطن و بزرگنمایی قدرت دشمن، مصیبتی فکری است که میتواند به ضعفهای بزرگتر منجر شود.