جوان آنلاین: امسال درحالی به استقبال هفته ملی جمعیت می‌رویم که تعداد موالید در کشورمان روی سراشیبی سقوط حرکت می‌کند و بعد از یک دوره کوتاه تجربه کاهش شیب کاهشی موالید، این‌بار با کاهش منفی ۷ درصدی موالید در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ مواجهیم. زنان ۳۵ تا ۴۹ ساله که متولدین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۸ هستند، ۶۰ درصد ساختار سنی زنان متأهل کشور را تشکیل می‌دهند، یعنی دهه شصتی‌ها آخرین فرصت باروری جمعیت کشور هستند.
بر این اساس با وجود رشد آمار زنان متأهل کشورمان با کاهش تعداد موالید روبه‌رو بوده‌ایم، به گونه‌ای که سال ۱۳۶۵ میزان ۲ میلیون موالید از ۱۰ میلیون زن متأهل گزارش شده و این در حالی است که تعداد موالید کشور از جمعیت ۱۶ میلیون نفری زنان متأهل در سال ۱۴۰۳، یک میلیون گزارش شده‌است. شیب کاهشی جمعیت در حالی روز به روز تندتر می‌شود که انگار دست اندرکاران امر حواسشان نیست «جمعیت» یک مبحث فرهنگی، اقتصادی و حتی امنیتی است. از همه مهم‌تر اینکه به تعبیر معاون وزیر بهداشت افزایش جمعیت به سختی انجام می‌شود، اما باید بدانیم که سقوط جمعیت به راحتی اتفاق می‌افتد!
۳۰ اردیبهشت ماه در تقویم کشورمان به عنوان روز ملی جمعیت نامگذاری شده‌است. روزی که حدود سال قبل رهبر معظم انقلاب در آن سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ فرمودند. البته هشدار‌های کارشناسان درباره وضعیت جمعیت کشورمان و از دست رفتن سیمای جوانی جمعیت امری است که از سال‌ها قبل اتفاق افتاد به خصوص اینکه سیاست‌های تحدید جمعیت کشور در دهه ۷۰ در همان سال‌های نخست به بار نشست و بعد از آن با کاهش تاریخی آمار رشد جمعیت مواجه شدیم. در چنین شرایطی، اما با وجود ابلاغ اسناد بالا دستی همچون سیاست‌های ۱۴ بندی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری و همچنین سیاست‌های کلی خانواده که بخشی از آن به مسئله جمعیت و حمایت از خانواده‌ها برای فرزندآوری باز می‌گردد و همچنین به رغم تدوین و ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، شاهد آن هستیم فقدان عزمی جدی برای اجرای این اسناد و سیاست‌ها موجب‌شده تا امروز در شرایط سخت جمعیتی قرار بگیریم و مسئله جمعیت به یکی از چالش برانگیزترین مسائل نظام جمهوری اسلام ایران تبدیل شود، چراکه با روند کنونی نمی‌توان آینده روشنی را برای سیمای جمعیتی کشورمان ترسیم کرد.
ادامه روند کاهش موالید
علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در نشست خبری «هفته ملی جمعیت» در خصوص سیمای جمعیتی کشورمان اینگونه توضیح داد: «تعداد موالید کشور در سال گذشته حدود ۷ درصد نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش یافت و بیشترین کاهش تعداد موالید با نسبت ۴۷/۱۲ درصدی برای سال ۱۳۹۸ بوده‌است. بنابراین با توجه به آمار ارائه شده برای پنجره باز جمعیتی حدود کمتر از ۱۵ سال فرصت داریم.»
به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت گروه سنی ۲۵ تا ۳۹ سال، بیشترین سهم را در موالید دارد. طبق توضیحات رئیسی همچنین اگرچه سن فیزیولوژیک بارداری از ۱۵ تا ۴۹ سال علام می‌شود، اما سن مطلوب بارداری با سن فیزیولوژیک متفاوت است، به طوری که سن مطلوب بارداری زیر ۳۰ سال است.
با وجود این، رئیسی درباره ساختار سنی زنان متأهل تصریح کرد: «زنان ۳۵ تا ۴۹ ساله که متولدین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۸ هستند، ۶۰ درصد ساختار سنی زنان متأهل کشور را تشکیل می‌دهند و باید تدابیر ویژه‌ای برای تسهیل فرزندآوری این افراد در نظر گرفته شود.»
معاون بهداشتی وزارت بهداشت با اشاره به ساختار سنی زنان متأهل تأکید کرد: «میزان ۲ میلیون موالید از ۱۰ میلیون زن متأهل در سال ۱۳۶۵ گزارش شده و این در حالی است که تعداد موالید کشور از جمعیت ۱۶ میلیون نفری زنان متأهل در سال ۱۴۰۳، یک میلیون گزارش شده‌است. بنابراین تعداد زنان متأهل کشور کاهش نیافته، اما تعداد موالید کاهش یافته‌است.»
مبحث فرهنگی، اقتصادی و حتی امنیتی
جوانی جمعیت نیازمند توجه و هزینه است و به این راحتی‌ها میسر نمی‌شود. همچنانکه در دوران اجرای سیاست‌های تحدید جمعیت هم در کنار سیاست‌های تنبیهی مانند عدم صدور دفترچه بیمه درمانی برای فرزند چهارم، کار فرهنگی گسترده‌ای انجام شد. حالا هم باید با همین نگاه کار را پیش برد و برای مقابله با پیری جمعیت هزینه کرد. این در حالی است که به گفته معاون بهداشت وزارت بهداشت، سهم سلامت از تولید خالص ملی حدود ۴درصد است، اما این در حالی است که سهم حوزه جوانی جمعیت کشور مجارستان از تولید ناخالص ملی این کشور حدود ۵ درصد است.
رئیسی با بیان اینکه موضوع جوانی جمعیت از اهمیت فراوانی برخوردار است، گفت: «نکته مهم و اساسی این است که «جمعیت» یک مبحث فرهنگی، اقتصادی و حتی امنیتی است. نگاه به موضوع جمعیت نباید به صورت خطی باشد و نگاه به این موضوع سیستمی است. باید بدانیم اقدامات در حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی می‌تواند بر جمعیت اثرگذار باشد.»
رئیسی با بیان اینکه معافیت مالیاتی از سیاست‌های افزایش جمعیت به حساب می‌آید، توضیح داد: «کشور مجارستان برای مادران دارای بیش از سه فرزند معافیت مالیاتی در نظر گرفته است و معافیت مالیاتی برای مادران دارای بیش از سه فرزند از سال گذشته در کشور ما نیز مصوب شده و اجرا می‌شود.»
معاون بهداشت وزارت بهداشت با بیان اینکه وضعیت جمعیتی در کشور‌هایی نظیر ژاپن و کره‌جنوبی نیز مساعد نیست، توضیح داد: «افزایش جمعیت به سختی انجام می‌شود، اما باید بدانیم که سقوط جمعیت به راحتی اتفاق می‌افتد. کره جنوبی تا سال ۲۰۲۳ با سقوط جمعیت مواجه بوده، اما با اقداماتی توانسته تا حدودی از این موضوع جلوگیری کند. روند کاهش جمعیت در تمام دنیا وجود دارد.»
کاهش سرعت کاهش موالید با اجرای قانون جوانی جمعیت
آیا قانون جوانی جمعیت و اسناد بالادستی این حوزه اجرایی شده‌است؟ این سؤالی است که در مواجهه با آمار و اطلاعات جمعیتی با آن مواجه می‌شویم.
اما معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره تأثیر اجرای قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده معتقد است: «با اجرای این قانون، سرعت کاهش موالید کمتر شده است.» وی برای اثبات حرفش به آمار استناد کرد و افزود: «بر اساس اطلاعات سازمان ثبت احوال، تعداد موالید سال گذشته ۹۷۹هزار و ۹۳۰ نفر است که حدود ۷ درصد نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش یافته‌است.»
رئیسی درباره افزایش تولد فرزندان سوم و بیشتر هم اینگونه توضیح داد: «اگرچه تعداد موالید کشور در سال گذشته کاهش یافته، اما تعداد زایمان‌های سوم، چهارم، پنجم و بیشتر افزایش یافته است. به طور مثال، زایمان سوم در سال گذشته به ۵/۱۸ درصد رسیده در حالی که در سال ۱۴۰۲ معادل ۸/۱۷ درصد بود.»
وی درباره میانگین سنی مردان و زنان به هنگام تولد اولین فرزند گفت: «میانگین سنی زنان و مردان به هنگام تولد اولین فرزند به ترتیب ۵/۲۷ و ۳/۳۲ است. بیشترین میانگین سنی زنان به هنگام اولین تولد برای تهران با میانگین سنی ۶/۳۰ است و کمترین میانگین سنی برای سیستان و بلوچستان با میانگین سنی ۶/۲۲ است. همچنین بیشترین میانگین سنی به هنگام اولین تولد برای مردان برای استان تهران با عدد ۸/۳۴ و کمترین با میانگین ۱/۲۷ برای سیستان و بلوچستان است.»
دیگر عوامل کاهش جمعیت
رئیسی در اشاره‌ای به دیگر عوامل کاهش جمعیت، با بیان اینکه آمار ازدواج حدود ۲ درصد کمتر شده، گفت: «استان سمنان در صدر استان‌های با کمترین میزان ازدواج و استان تهران نیز در صدر استان‌های با بیشترین میزان ازدواج قرار دارد.»
به گفته وی میانگین سن ازدواج برای زنان و مردان به ترتیب ۲۴ و ۳/۲۸ است و این در حالی است که فاصله تولد فرزند اول با زمان ازدواج حدود ۵/۴ سال است. از نگاه معاون بهداشت، وزارت بهداشت در حوزه اجرای قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده پیشتاز است. وی تصریح کرد: «اقدامات وزارت بهداشت در زمینه اجرای قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به طور مثال شامل برگزاری چهار جلسه ستاد مرکزی هماهنگی جوانی جمعیت با حضور نمایندگان مجلس، تشکیل ۹ کمیته در دولت چهاردهم و رصد مستمر ۶۴ دانشگاه و دانشکده علوم پزشکی در حوزه جمعیت و TFR می‌شود.»
