جوان آنلاین: کانال تلگرامی نواصولگرا نوشت:
عقل دارای معانی گسترده‌ای است که در بیان اسلامی دایره‌ای وسیع دارد. حضرت صادق (ع) در بیانات متعددی به این معانی گسترده اشاره داشته‌اند که ما در این متن کوتاه به چند مورد آن اشاره می‌کنیم.
۱. عقل عامل دینداری: ایشان در عبارت در عبارت «من کان عاقلاً کان له دین و من کان له دین دخل الجنه» (عاملی، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۱) در این گزاره امام، نسبت و رابطه عقل و دین را یادآور میشود، بین آندو وحدت و یگانگی قائل است؛ به نحوی آنچه با عقل دریافت میشود با تعالیم دینی از یک حقیقت برخوردارند یعنی بین تعالیم دینی و موازین عقلی تنافی و ناسازگاری وجود ندارد، لذا عقل عامل دینشناسی و دینداری انسان است و آدمی را به بهشت نایل میسازد.
۲. اعتباریابی اعمال به عقل و تناسب پاداش با مقدار عقل: در آموزه‌های امام صادق (علیه السلام) سنجش و ارزیابی اعمال انسان‌ها به عقل آنها است، چنانکه سلیمان دیلمی به امام صادق (علیه السلام) عرض میکند فلانی در عبادت و دیانت و فضیلت چنین و چنان است امام فرمود: عقلش چگونه است؟ گفتم: نمیدانم، فرمود: پاداش به اندازه عقل است. (حر عاملی، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۱۰)
۳. عقل منبع دریافت حقایق، معارف و احکام الهی: امام صادق (علیه السلام) عقل را راهنمای مؤمن دانسته است «العقل دلیل المؤمن» (طوسی، بی تا، ج۱، ص ۲۵)؛ یعنی با راهنمایی عقل، انسان به حقایق معارف و مقاصد دینی دست پیدا میکند؛ بدین جهت عقل را باید ابزار شناخت حقایق علوم الهی و معارف دینی دانست چنانکه امام صادق (علیه السلام) از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل میکند که آن حضرت میفرمود: «بالعقل استخرج غور الحکمه» یعنی عمق حکمت به وسیله عقل استخراج میشود و «بالحکمه استخرج غور العقل» یعنی عمق عقل به وسیله حکمت بیرون میآید؛ یعنی عقل با ادراک حقایق عقلیه و تحصیل معارف حکمیه، نفس را از قوه به فعل و از نقص به کمال خارج میکند. (فیض کاشانی، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص ۱۲۳) فقیهان با درک اهمیت و جایگاه عقل علاوه بر آنکه در فهم آیات و روایات از عقل به عنوان ابزار بهره میجویند، آن را به عنوان منبع استکشاف حکم شرعی به شمار آورده‌اند.
