جوان آنلاین: کشورمان در دل سرزمین آفتاب و باد، فرصتی بی‌نظیر برای تولید انرژی تجدیدپذیر دارد، اما این ظرفیت‌های بی‌پایان همچنان به‌طور کامل به‌کار نمی‌آیند. در حالی که ایران ما به‌عنوان یکی از کشور‌های با بیشترین تابش آفتاب و مناطق بادخیز در جهان شناخته می‌شود، چرا این ظرفیت‌ها هنوز در پشت دیوار‌های بوروکراسی، عدم سیاستگذاری مناسب و چالش‌های اقتصادی مدفون مانده‌اند؟ بسیاری از کشور‌های همسایه، با استفاده از همین منابع تجدیدپذیر، به قطب‌های تولید انرژی تبدیل شده و در مسیر توسعه پایدار گام برداشته‌اند، در حالی که ایران با وجود ظرفیت‌های عظیم خود، در این زمینه عقب‌مانده است. از تأسیس نیروگاه‌های خورشیدی در صحرای عربستان تا مزارع بادی در امارات، کشور‌های منطقه در حال بهره‌برداری از این منابع طبیعی هستند، اما ایران به دلیل مشکلات ساختاری و سیاسی، هنوز نتوانسته است از این منابع بهره‌برداری کامل کند.
ایران ما با قرار گرفتن در کمربند خورشیدی جهان و داشتن نواحی بادخیز در شمال شرق، جنوب شرق و غرب، دارای ظرفیت‌های بی‌نظیر و بی‌رقیبی برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر است. این ویژگی‌ها کشورمان را به یکی از بهترین نقاط جهان برای توسعه انرژی‌های بادی و خورشیدی تبدیل کرده‌اند، اما متأسفانه این ظرفیت‌ها به دلیل نبود برنامه‌ریزی صحیح و کافی به یک فرصت تبدیل نشده‌اند و تنها به‌صورت محدود و در مقیاس‌های کوچک استفاده می‌شوند. با وجود تمام توانمندی‌ها و پتانسیل‌های عظیم، سیاست‌های ناکارآمد، کمبود سرمایه‌گذاری و مشکلات اجرایی، مانع بهره‌برداری بهینه از این منابع شده‌اند.
چرا انرژی تجدیدپذیر در ایران جدی گرفته نمی‌شود؟
در شرایطی که بسیاری از کشور‌های همسایه همچون عربستان سعودی، امارات متحده عربی، ترکیه و حتی کشور‌های توسعه‌یافته‌تر نظیر چین و هند، میلیارد‌ها دلار در پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرده‌اند و به‌دنبال تبدیل‌شدن به قطب‌های انرژی پاک در منطقه و جهان هستند، ایران هنوز نتوانسته است از مزیت‌های خود در این زمینه بهره‌برداری شایسته و مؤثری کند. این عقب‌ماندگی به دلایل مختلفی از جمله عدم ثبات سیاست‌ها، کمبود زیرساخت‌های مناسب، بی‌اعتمادی به سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی و مقررات ناکافی برمی‌گردد.
یکی از مشکلات اساسی، نوسانات قیمت‌ها و تغییرات مکرر در تعرفه‌های خرید برق تولیدی از انرژی‌های تجدیدپذیر است. این بی‌ثباتی، مانع جذب سرمایه‌گذاران و تحقق برنامه‌های بزرگ مقیاس شده است. بسیاری از فعالان این صنعت، از جمله تولیدکنندگان پنل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی، از پرداخت نکردن به‌موقع مطالبات خود از سوی دولت شکایت دارند که این امر می‌تواند به کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش منجر شود.
چالش‌های موجود در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر
از دیگر چالش‌های جدی، ضعف در زیرساخت‌ها و شبکه انتقال برق است. در حالی که بسیاری از پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در مناطق دورافتاده و غیرقابل دسترس احداث می‌شوند، شبکه انتقال برق کشور به‌ویژه در این نواحی پاسخگو نبوده و قادر به انتقال حجم بالای انرژی تولیدی نیست. این ضعف در شبکه، بهره‌برداری از ظرفیت‌های عظیم بادی و خورشیدی را محدود کرده است. همچنین عدم هماهنگی میان نهاد‌های مختلف دولتی و بخش خصوصی نیز از دیگر موانع اساسی در توسعه این حوزه است.
فرصتی برای اشتغال و اقتصاد پایدار
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر علاوه بر مزایای زیست‌محیطی و مقابله با تغییرات اقلیمی می‌تواند به‌عنوان یک محرک مهم برای اشتغالزایی و رشد اقتصادی در کشور عمل کند. در شرایطی که بخش‌های دیگر اقتصاد با مشکلاتی نظیر رکود و تورم دست‌وپنجه نرم می‌کنند، این بخش می‌تواند هزاران شغل جدید ایجاد کند. مطالعات نشان داده‌اند برای تولید هر مگاوات برق از انرژی خورشیدی، حدود ۱۰ شغل مستقیم و ۳۰ شغل غیرمستقیم ایجاد می‌شود، بنابراین توسعه پروژه‌های بزرگ تجدیدپذیر نه تنها در کاهش وابستگی به انرژی‌های فسیلی نقش دارد، بلکه می‌تواند به‌عنوان راهی برای مقابله با بیکاری و ایجاد اشتغال در مناطق محروم نیز مورد توجه قرار گیرد.
صادرات انرژی تجدیدپذیر، فرصت راهبردی
در حالی که ایران ما دارای منابع گسترده‌ای از انرژی تجدیدپذیر است، موقعیت ژئوپلتیکی این کشور به‌ویژه در همسایگی با کشور‌های پرمصرف نظیر افغانستان، پاکستان، عراق و کشور‌های حاشیه خلیج فارس می‌تواند فرصتی استراتژیک برای تبدیل ایران به یک صادرکننده عمده انرژی پاک فراهم کند. بسیاری از این کشور‌ها به‌دلیل کمبود منابع انرژی و افزایش تقاضای برق، در جست‌وجوی راه‌هایی برای تأمین انرژی خود از منابع تجدیدپذیر هستند. ایران می‌تواند با ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در مناطق مرزی و اتصال به شبکه‌های بین‌المللی، به‌عنوان یک صادرکننده برق سبز وارد بازار‌های جهانی شود، اما برای تحقق این هدف، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های عظیم در توسعه زیرساخت‌های انتقال انرژی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی است.
راهکار‌های توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
برای بهره‌برداری بهینه از منابع تجدیدپذیر در ایران، کارشناسان پیشنهاداتی ارائه کرده‌اند. یکی از این پیشنهادات، اصلاح سیاست‌های تعرفه‌ای و ایجاد مشوق‌های مالی است. تعرفه‌های مناسب برای خرید برق تولیدی از منابع تجدیدپذیر باید به‌گونه‌ای طراحی شود که هم برای تولیدکنندگان جذاب باشد و هم برای مصرف‌کنندگان مقرون‌به‌صرفه. در کنار این، ایجاد سیاست‌های حمایتی و تضمین پرداخت به‌موقع مطالبات تولیدکنندگان می‌تواند انگیزه سرمایه‌گذاری در این حوزه را افزایش دهد. همچنین تقویت زیرساخت‌ها و شبکه‌های انتقال برق در نواحی مختلف کشور به‌ویژه در مناطق دارای ظرفیت بالای تولید انرژی تجدیدپذیر، از دیگر الزامات مهم است. بدون بهبود شبکه انتقال، امکان بهره‌برداری بهینه از این منابع وجود نخواهد داشت. در این راستا، باید همکاری‌های بین‌المللی در زمینه فناوری‌های نوین و انتقال تجارب کشور‌های پیشرفته به ایران تسهیل شود.
نتیجه‌گیری
کشورمان با داشتن یکی از بهترین ظرفیت‌های انرژی تجدیدپذیر در جهان هنوز نتوانسته است از این منابع به‌طور کامل بهره‌برداری کند. با اصلاح سیاست‌ها، ایجاد مشوق‌های مالی، بهبود زیرساخت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی، ایران می‌تواند به یکی از قطب‌های انرژی تجدیدپذیر در منطقه تبدیل شود و از این فرصت‌های طبیعی بهره‌برداری کند. این مسیر نه‌تنها موجب تأمین انرژی پایدار برای کشور خواهد شد، بلکه می‌تواند به‌عنوان موتور محرکه توسعه اقتصادی، اشتغالزایی و کاهش وابستگی به منابع فسیلی عمل کند.
