جوان آنلاین: ابراهیم نجفی‌فر در یادداشتی نوشت: چرا برخی افراد بدون دانش کافی، اعتمادبه‌نفس بالایی دارند؟ آیا تا به حال با افرادی روبه‌رو شده‌اید که بدون هیچ تخصصی، درباره هر موضوعی اظهار نظر می‌کنند؟ ممکن است در یک بحث علمی، پزشکی یا اقتصادی شرکت کنید و فردی را ببینید که با قطعیت نظر می‌دهد، اما در واقع اطلاعاتش سطحی و ناقص است! این پدیده، اثر دانینگ- کروگر (Dunning- Kruger Effect) نام دارد؛ خطای شناختی که باعث می‌شود افراد کم‌دانش، خود را بسیار باهوش‌تر از آنچه هستند، تصور کنند.
اثر دانینگ- کروگر چیست؟
در سال۱۹۹۹ دو روانشناس امریکایی، دیوید دانینگ و جاستین کروگر متوجه شدند افراد کم‌مهارت نه‌تنها در درک مسائل دچار ضعف هستند، بلکه از ناتوانی خود نیز آگاه نیستند! آنها دریافتند افراد کم‌تجربه، بیش از حد به توانایی‌های خود مطمئن هستند، زیرا آنقدر نمی‌دانند که متوجه نادانی خود شوند! در مقابل، افراد متخصص معمولاً دچار تردید می‌شوند، زیرا درک بهتری از پیچیدگی‌های واقعی یک موضوع دارند.
منحنی دانینگ- کروگر: از اعتماد کاذب تا درک واقعیت
اثر دانینگ- کروگر در قالب یک منحنی شناخته می‌شود که نشان می‌دهد چگونه دانش و تجربه بر اعتمادبه‌نفس تأثیر می‌گذارد:
- قله حماقت (Peak of Mount Stupid) – اعتمادبه‌نفس کاذب: در این مرحله، فرد اندکی از یک موضوع را یاد گرفته است و تصور می‌کند دیگر همه‌چیز را می‌داند! او بدون تجربه و دانش کافی، اظهار نظر‌های قطعی می‌کند و به دیگران درس می‌دهد.
- دره ناامیدی (Valley of Despair) – سقوط از توهم: پس از برخورد با چالش‌های واقعی، فرد متوجه می‌شود موضوع بسیار پیچیده‌تر از چیزی است که تصور می‌کرد. در این مرحله، اعتمادبه‌نفس به شدت افت می‌کند و فرد ممکن است احساس شکست و ناتوانی کند.
- شیب روشنگری (Slope of Enlightenment) – رشد واقعی دانش: اگر فرد به یادگیری ادامه دهد، به تدریج متوجه می‌شود چیز‌های زیادی برای یادگیری وجود دارد. او دیگر نمی‌گوید «من همه‌چیز را می‌دانم» بلکه به دنبال درک عمیق‌تر می‌رود.
- فلات پایداری (Plateau of Sustainability) – درک واقعی توانایی‌ها: در این مرحله، فرد به تخصص واقعی دست یافته و اعتمادبه‌نفس او متعادل و بر اساس دانش واقعی است.
اثر دانینگ- کروگر در زندگی روزمره
- در فضای مجازی و رسانه‌ها: افراد ناآگاه، معمولاً بیشتر از متخصصان واقعی اظهار نظر می‌کنند و اطلاعات نادرست را گسترش می‌دهند.
- در محیط کار: برخی از کارمندان و مدیران، بدون داشتن مهارت واقعی، خود را بسیار توانا تصور می‌کنند و تصمیمات اشتباه می‌گیرند.
- در تحصیل و آموزش: دانشجویانی که مقداری از یک مبحث را یاد گرفته‌اند، تصور می‌کنند دیگر استاد آن شده‌اند، اما در واقع در قله حماقت قرار دارند!
- در سیاست و جامعه: بسیاری از مردم درباره مسائل پیچیده‌ای مثل اقتصاد، پزشکی و سیاست نظرات قطعی و غیرقابل تغییر دارند، در حالی که اطلاعات آنها بسیار سطحی است.
چگونه از دام اثر دانینگ- کروگر فرار کنیم؟
همیشه در حال یادگیری باشید. اگر فکر می‌کنید همه چیز را می‌دانید، احتمالاً در قله حماقت هستید! از متخصصان مشورت بگیرید. به جای اعتماد به دانش محدود خود، با افراد باتجربه گفتوگو کنید. از نقد استقبال کنید. بهترین راه رشد، پذیرش اشتباهات و یادگیری از دیگران است. سطح دانش خود را واقع‌بینانه ارزیابی کنید.
همیشه از خود بپرسید: آیا من واقعاً در این موضوع متخصص هستم؟ آیا می‌توانم این موضوع را به زبان ساده برای دیگران توضیح دهم؟ آیا افراد متخصص با نظر من موافقند؟
از قطعیت افراطی پرهیز کنید. متخصصان واقعی معمولاً از جملات قطعی مثل «قطعی است»، «شکی نیست»، «همیشه این‌طور است» کمتر استفاده می‌کنند.
نتیجه‌گیری
اثر دانینگ- کروگر به ما نشان می‌دهد افراد ناآگاه، اغلب اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند، درحالی‌که افراد متخصص، محتاط‌تر و واقع‌بینانه‌تر عمل می‌کنند. دانایی واقعی با فروتنی، یادگیری مداوم و پذیرش محدودیت‌های دانش همراه است. شما چه فکر می‌کنید؟ تا به حال کسی را دیده‌اید که دچار اثر دانینگ- کروگر باشد؟ یا شاید خودتان زمانی در این دام افتاده‌اید؟
