جوان آنلاین: فراخوان جایزه ادبی جلال آل‌احمد در شهریورماه امسال منتشر شد و درحالی‌که طبق آیین‌نامه این جایزه باید مراسم اختتامیه‌اش در زادروز جلال، یعنی ۱۱ آذرماه برگزار شود، اما در فاصله دو هفته تا این تاریخ، هنوز خبری از اعلام دبیر، اعضای هیئت علمی، داوران و زمان برگزاری مراسم پایانی آن نشده است.
بهروز جلالی شاعر، معاون اجرایی بنیاد شعر و ادبیات داستانی وزارت ارشاد و دبیر اجرایی چند دوره جایزه درباره روند جایزه جلال در سال‌های اخیر می‌گوید: متأسفم که بگویم این جایزه ادبی در سال‌های اخیر بسیار از اعتبار خود و قابلیت‌هایش دور شده و با آن باری به هر جهت رفتار می‌شود. در این سال‌ها تنها یک دوره که آقای گلعلی بابایی به‌عنوان دبیر این جایزه حضور پیدا کرد، دوره مناسبی بود، آن هم به این دلیل که او در حوزه مستندنگاری دفاع مقدس مشخصاً کار کرده و از افراد تأثیرگذار هستند. او از نقش ارتباطی خود با نویسندگان استفاده کرد و توانست تا حدودی شرایط را بهتر کند. این شاعر به تغییرات آیین‌نامه اجرایی این جایزه اشاره کرد و گفت: جایزه جلال از دوره هفتم که به بنیاد شعر و ادبیات داستانی واگذار شد، تغییراتی را در آیین‌نامه اجرایی داشت و این تغییرات در جهت ارتقای جایگاه و منزلت این جایزه بود. از جمله این تغییرات آن بود که اعضای هیئت علمی، داوران و دبیرخانه و سایر افرادی که در اجرای این جایزه نقش داشتند، امکان وارد کردن کتابشان به رقابت‌ها را نداشتند. این قانون به درخواست خود برگزارکننده وضع شد تا شائبه‌ای به وجود نیاید.
جلالی که با فارس سخن گفته است به این نکته اشاره می‌کند که تبدیل بخش تاریخ‌نگاری به مستندنگاری و تک‌نگاری تغییر خوبی بود. علتش هم این بود که این دو حوزه به ادبیات مرتبط‌تر هستند. قانون دیگری که گذاشته شد، این بود که دبیر جایزه جلال، الزاماً داستان‌نویس باشد. این از جمله قانون‌هایی است که در دوره‌های اخیر زیرپا گذاشته شده و دبیر، داستان‌نویس و صاحب آثار خلاق نبوده است. جلالی همچنین به این نکته اشاره کرد که یکی دیگر از آرمان‌های جایزه جلال تأثیرگذاری در ارتقای سطح کتابخوانی در جامعه عام کشور بود که به‌طور قطع این اتفاق تاکنون رقم نخورده است. او به اهمیت نقش رسانه‌ها در جایزه جلال اشاره و بیان کرد: در دوره‌ای از جایزه جلال ۴۰ سالگی انقلاب اسلامی را داشتیم و قرار شد نویسندگان مشهور انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مورد تجلیل قرار بگیرند. کارگروه داوری تشکیل و قرار شد در این بخش به‌عنوان بخش جنبی، اصحاب رسانه، یعنی خبرنگاران و دبیران سرویس فرهنگی رسانه‌ها دست به انتخاب این نویسندگان بزنند. این تصمیم برای مشارکت عملی رسانه‌ها بود و اگر بررسی کنید، می‌بینید که در آن دوره معدل بالایی از اخبار جایزه جلال به رسانه‌ها راه پیدا کرد. ما شأن خبرنگار را فقط در حضور در نشست خبری محدود نکردیم، بلکه کاری کردیم که او مشارکت داشته باشد. وقتی رویداد مهم ادبی را که به‌نوعی نوبل ادبیات داستانی ایران محسوب می‌شود از چشم اصحاب رسانه پنهان کنیم، نتیجه همین می‌شود که هست.
خالق مجموعه شعر «به جای گالیله می‌نویسم»، ادامه داد: وقتی اعتقاد داشته باشیم که ادبیات برای تمام جامعه و نویسندگان است، به عنوان برگزارکننده سعی می‌کنیم روی ریل قانونی آن قدم برداریم. مگر می‌شود رویداد ادبی در کشور برگزار شود، اما رسانه در آن نقش کمی داشته یا اصلاً نداشته باشد! اگر اینگونه است، یعنی یک جای کار می‌لنگد و حتماً نتوانسته‌ایم افکار رسانه که برآیند افکار جامعه است، اقناع کنیم. یعنی ما نتوانستیم آنها را به این باور برسانیم که ما یک جایزه بی‌طرف و متعهد را برگزار می‌کنیم.
این چهره ادبی درباره چارچوب انتخاب آثار گفت: چارچوب انتخاب آثار این است که آثار منتشر شده در سال گذشته (ما قبل سال جایزه) دارای زبان فارسی و مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشند. طبیعتاً در این بین اگر نویسنده‌ای در سلیقه، تفکر و کتابش عنادی با نظام داشته باشد، از این دایره حذف می‌شود، اما در دوره‌های اخیر افراد به هر چیزی غیر از ادبیات فکر کرده‌اند. دبیر سابق اجرایی جایزه جلال افزود: البته این به شاکله و دستگاه اجرایی برنمی‌گردد. مشکل از نگاه کلان این قضیه است که اشرافی به حوزه ادبیات نداشت. وقتی اشراف وجود نداشته باشد، مسلماً افرادی را برای اعضای هیئت علمی انتخاب می‌کند که اگرچه در حوزه خودشان شاخص هستند، اما نویسنده داستان نیستند یا ترکیب و چینش اعضای هیئت علمی را درست نمی‌کنند. این ترکیب باید شامل داستان‌نویس، رمان‌نویس، مستندنگار، مدرس داستان، مترجم و اهل رسانه باشد.
