سرویس اقتصادی جوان آنلاین: حملونقل از مهمترین عوامل در رشد و توسعه کشورها به شمار میآید. تا جایی که برخی اقتصاددانان معتقدند هیچ اقتصاد پیشرفتهای بدون توسل بـه شبکه حملونقل مدرن قادر به ادامه فعالیت نیست و فعالیتهای حملونقل از جملـه فعالیتهای اساسی و زیربنایی رشد اقتصادی و لازمه تحول جامعه محسوب میشود. در سالهای پس از انقلاب در کشورمان تحولات قابل توجهی در صنعت حمل و نقل ریلی صورت گرفت.
رشد ۳ برابری طول خط آهن
در حالی که در دوره پهلوی طول خط آهن ایران ۴۵۰۰کیلومتر بود و ایران رتبه ۲۷ را در دنیا داشت، در سالهای پس از انقلاب اسلامی رشد بیش از ۳ برابری را تجربه کرد و این رقم به ۱۴۲۷۰کیلومتر رسید.
خودکفایی در احداث خطوط ریلی
خودکفایی در عرصه طراحی، ساخت، اجرا و نظارت بر پروژههای ریلی از سوی مهندسین ایرانی نیز از دیگر افتخارات این صنعت بعد از انقلاب اسلامی است. در حال حاضرساخت وتولید تجهیزات، ادوات و اقلام مورد نیاز ساخت راه آهن توسط بخشهای مهندسی و دولتی داخل کشور انجام میشود. این دستاورد به خصوص در شرایط تحریم به لحاظ صرفه جویی در ارزبری از اهمیت زیادی برخوردار است. قیمت هر دستگاه سوزن ریلی وارداتی حدود ۶۰ هزار یورو است که با داخلی سازی آن، علاوه بر صرفه جویی در زمان، در هزینهها نیز صرفه جویی شد.
خودکفایی در احداث خطوط ریلی بعد از ۸۰ سال در کشور محقق شد، به نحوی که طی ۴ سال گذشته بیش از ۷۰ هزار تن ریل مورد نیاز تمام طرحهای راه آهن کشور در داخل تولید شده است.
همچنین در شرایطی که در گذشته متوسط سالانه احداث ریل در کشور بین ۷۰ تا ۸۰ کیلومتر بوده، اما این رقم در حال حاضر ۲۰۰ کیلومتر است و در صورت تامین اعتبار مورد نیاز این رقم تا هزار کیلومتر هم خواهد رسید.
آخرین وضعیت تکمیل کریدورهای ترانزیتی
با توجه به موقعیت ژئواستراتژیک ایران یکی از مهمترین اهداف چند سال اخیر در توسعه شبکه ریلی کشور، تکمیل کریدورهای ترانزیتی شمال- جنوب و شرق به غرب و است که با این رویکرد در حال حاضر ۷۷۰ کیلومتر مسیر ریلی در این کریدورها در قالب ۵ طرح ریلی در دست ساخت قرار دارد. بر اساس اعلام مسئولان، ۱۵۵ کیلومتر از مسیر ریلی چابهار-زاهدان حدفاصل زاهدان تا خاش در سالجاری به بهره برداری رسید و تا بهار سال ۱۴۰۲ راه آهن رشت- کاسپین به طول ۳۵ کیلومتر، راه آهن همدان- سنندج به طول ۱۵۱ کیلومتر و راه آهن میانه- اردبیل به طول ۱۷۵ کیلومتر تا سال آینده به شبکه ریلی کشور افزوده میشوند. راه آهن بستان آباد-خاوران نیز تا پایان سالجاری به بهره برداری خواهد رسید و بدین ترتیب طول زمان سفر از پایتخت به تبریز نسبت به مسیر ریلی موجود ۵ ساعت کوتاهتر میشود.
برنامه ریزی برای اتصال بیشتر شبکه ریلی به مراکز عمده بار
هدف دیگر سیاستگذار، اتصال شبکه ریلی به مراکز عمده بار و مراکز ورودی و خروجی کشور و بنادر بوده است. هرچند در این زمینه اقدامات متعددی صورت گرفته است، اما به طور کلی اولویت همه جانبه بخش مسافری بر بخش باری بوده است. به گفته کارشناسان، یکی از راهکارهای برونرفت حمل و نقل ریلی از وضعیت کنونی، اولویت قرار دادن بخش درآمدزای راه آهن یعنی حمل بار است که باید با اراده و تدوین و اجرای دستورالعملهای مربوطه در این خصوص، به این راهکار جامهی عمل پوشاند.
مطابق آمار و ارقام در سالهای گذشته، بخش حمل و نقل ریلی حدود ۱۰ درصد بار سالانه کشور را حمل میکند و تا رسیدن به هدف ۳۰ درصدی تعیین شده، فاصله ۲۰ درصدی دارد.
اتصال ۲۲ مرکز استان به شبکه ریلی
هدف سوم اتصال مراکز استانها به شبکه ریلی کشور است که با همین رویکرد تاکنون ۲۲ مرکز استان به شبکه ریلی متصل شده است که ۱۰ مورد آن بعد از انقلاب اسلامی صورت گرفته است.
بر اساس برنامه ریزی ها۵۶۱ کیلومتر خط ریلی تا سال آینده به بهرهبرداری میرسد که سه مرکز استانی را به راه آهن متصل خواهد کرد و رشت به بندر کاسپین متصل میشود که این عملکرد یک و نیم برابر متوسط ساخت راه آهن در کشور است.
فرصتهای حملونقل ریلی ایران در سطوح جهانی
توسعه خطوط ریلی و توجه ویژه به این مدل حملونقل در ایران با توجه به موقعیت ویژه ژئوپلیتیکی که دارد، از اهمیت دوچندانی برخوردار است. کشور ما در مرز رازی به راهآهن ترکیه، در مرز جلفا به راه آهن جمهوری آذربایجان، در مرزهای اینچه برون، لطفآباد و سرخس به راهآهن ترکمنستان، در مرز شمتیغ به افغانستان، در بندر امیرآباد به کشورهای حوزه دریای خزر، در بنادر چابهار، عباس و امامخمینی به آبهای آزاد بینالمللی متصل بوده و پل ارتباطی شمال-جنوب و شرق-غرب محسـوب میشود.
از دیگر امتیازات ایران وسعت زیاد، دسترسی به آبهای آزاد، برخورداری از بندر اقیانوسی و استراتژیک چابهار، قرار گرفتن در مسیر چهارراه ریلی دنیا و البته دسترسی به بازار بزرگ کشورهای آسیای میانه است که توان کشور را در جابهجایی کالاها توسط راهآهن، بالا برده است.
از سوی دیگر موقعیت جغرافیایی ایران هم در بین کشورهای آسیای میانه و کشورهای اروپای شرقی و قرارگیری بر سر چهارراه ریلی دنیا بر ضرورتهای توسعه این شق حملونقل در کشور ما میافزاید و این امتیاز به جذابیتهای استفاده از ایران در مسیرهای حمل کالا و ترانزیتهای بینالمللی کمک میکند.
ایجاد کریدورهای ریلی و اتصال آن به کشورهای همسایه و بنادر ایران میتواند سهم بسزایی در توسعه ملی داشته باشد و به همین دلیل این مهم در دستور کار جدی سیاستگذار این حوزه است.