گوینده پادکست: مجتبی سرمدی
کوچه و خیابان‌ها رنگ محرم می‌گیرد و به سنت هرساله شهر سیاه‌پوش می‌شود. لباس‌های مشکی هم از کمد‌ها بیرون آورده شده تا آماده محرم و شب‌های عزاداری شویم. شب‌های دلدادگی در راه است و اشک سوغات این شب‌هاست! اما ارزش همه اشک‌های محرم به یک اندازه نیست و اشک باید بالابرنده معرفت تک‌تک عزاداران باشد.
اثر گریه در عزاداری
گریه دارای آثار روانشناختی بسیاری است و محبان از طریق گریه یک احساس عاطفی زلال را به اهل بیت پیامبر (ص) به‌ویژه حضرت سیدالشهدا (ع) تقدیم می‌کنند. در روایات فراوان به این موضوع اشاره شده است که گریه بر مصائب اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) گریه معرفت افزا و روح‌پرور است.
گریه اگر از روی معرفت انسان نسبت به حقیقت یا مفهومی باشد دارای ارزش و فضیلت است و باعث تقرب می‌شود؛ در قرآن کریم در آیه ۸۳ سوره مبارکه مائده، وصفی در مورد مؤمنان و خاشعین وجود دارد و می‌فرماید «تَفِیضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ»، یعنی مؤمنان پس از شناخت و معرفت و ارتباط با خداوند از چشمان‌شان اشک جاری می‌شود. پیداست که چنین اشکی در پیشگاه خداوند دارای ارج و قرب است.
گریستن بر مصیبت سیدالشهدا (ع) همدردی و پیوند عاطفی و درونی با آن حضرت است و به همان اندازه، حس نفرت نسبت به آمران، قاتلان و عاملان این جنایت بزرگ تاریخ را در فرد تقویت می‌کند. امام حسین (ع) در حدیثی اشاره دارند که «انَا قَتیلُ العَبَرَه لایذکُرُنی مُؤمنٌ الا استَعبَرَ» یعنی من کشته اشکم، هیچ مؤمنی مرا یاد نمی‌کند، مگر آنکه اشک در چشمانش می‌آید. پیداست که ایشان شهیدی هستند که هم یادشان گریه آور است و هم اشک ریختن در سوگ‌شان ثواب دارد.
در روایات مختلف مضامین زیادی درباره اشک بر مصیبت سیدالشهدا (ع) خوانده یا شنیده‌ایم! مضامینی که تأکید دارند اگر انسان می‌خواهد بر چیزی گریه کند چه بهتر که بر حسین (ع) گریه کند و در هر قطره اشکی که از چشمانش جاری می‌شود و بر گونه‌اش می‌ریزد، ثواب بهشت برای انسان نوشته می‌شود.
ویژگی اشک با معرفت
اما سؤال اینجاست که آیا این اشک به تنهایی کافی است؟! اساساً با نادیده گرفتن سایر وظایف می‌توان انتظار پاداش داشت؟! حال آنکه انسانیت از دیدگاه اسلام شامل یک بسته کامل از تمام موارد اخلاقی و اجتماعی است. در نتیجه می‌توان گفت اشکی مقبول است و ثواب بهشت دارد که گریه کننده تمام شرایط و موارد بسته اخلاقی را در بستر جامعه و خانواده فراهم کرده باشد و این مهم جز با طی کردن مسیر معرفتی و شناخت حاصل نخواهد شد. این چنین اشک بر مصیبت راه صحیح و مسیر کمال را برای ما باز می‌کند و ما را نسبت به خطا‌ها و اشتباهات آگاه خواهد کرد.
رسیدن به چنین نقطه‌ای در گام اول از طریق مجالس عزاداری است که خود ما انتخاب می‌کنیم. آیا اهل روضه‌های ساده و بی‌پیرایه خانگی هستیم که حقیقت واقعی عزاداری را در خود متبلور می‌کند؟! جمع‌های بی‌ریایی که با سخنرانی‌های تأثیرگذار از حقیقت وقایع محرم ساعت‌ها ما را به فکر و اندیشه فرو می‌برد و دقیقاً همان مسیر درست معرفتی را برای ما سهل می‌کند. در کنار این موضوع مهم امروز با رفتار گروه‌هایی در عزاداری‌ها مواجه هستیم که بدعت‌ها و انحرافات را وارد مراسم عزاداری‌ها کردند. راه مقابله با چنین نگرش و انحرافاتی دقیقاً همان منبر‌های روضه و عزاداری است. در واقع هر چقدر جوان هیئتی نسبت به خود قیام سیدالشهدا و اهدافی که داشتند دانش و معرفت بیشتری داشته باشد، گرایش به بدعت‌ها و خرافه‌ها کمتر خواهد شد.
رسیدن به حقیقت عزاداری
بعد از آنکه تب و تاب عزاداری‌ها خوابید و شور و سینه‌زنی به پایان رسید، به چند سؤال ساده پاسخ دهیم تا میزان مقبولیت و عیار عزاداری ما لااقل برای خودمان مشخص شود؟! اگر رقت و لطافت به احساس و شناختی تازه در فکر ما تزریق شد، نتیجه عبور عزاداری از یک تونل رشد‌دهنده روحی را شاهد بودیم، در غیر این صورت بلوغی در نفس ما که حاصل اشک باشد رخ نداده است و در همان مرتبه اول باقی مانده ایم.
عزاداری اگر صرف سینه‌زنی و مشکی پوشیدن باشد در مرتبه اول سطح عزاداری باقی خواهد ماند، اما عزاداری باید مسیر رشد ما را فراهم کند تا روح حماسه مهم عاشورا تزریق شود و در نهایت لشکری یاری‌کننده برای، ولی آخرالزمان بسازد. عزادار حقیقی برای حسین زمان خود نیز دلتنگ خواهد شد و می‌داند ذات عزاداری همین شناخت و معرفت است و آرزو دارد تا در رکابش خدمت کند.
