جشنواره موسيقي نواحي ايران در حالي روز گذشته به ايستگاه پاياني رسيد كه ابتداي آن تحت تأثير انتشار خبر درگذشت پروين بهمني مشهور به بانوي لالايي ايران قرار گرفت و روزهاي پاياني آن با مسدود شدن صفحه اينستاگرام جشنواره به بهانه نمايش چهره سردار شهيد حاج قاسم سليماني و ماجراي گروه موسيقي افغانستاني كه از دست طالبان به ايران فرار كرده‌اند، همراه بود.
چهاردهمين جشنواره موسيقي نواحي ايران شامگاه پنج‌شنبه ۲۹مهر ماه در باغ‌موزه وزيري كرمان آغاز به كار كرد. ابتداي مراسم افتتاحيه با انتشار پيام دكتر محمدمهدي اسماعيلي، وزير مبني بر اينكه «جشنواره موسيقي نواحي ايران فرصتي براي تأمل درباره داشته‌هاي گرانقدر و قدرشناسي از هنرمندان موسيقي نواحي و ضرورت استمرار موسيقي نواحي با نگاه به آينده است» آغاز شد. هنوز دقايقي از قرائت پيام وزير و شروع اين رويداد موسيقايي توسط محمدعلي مراتي، مديركل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي استان كرمان و دبير اين دوره از جشنواره نگذشته بود كه وي خبر درگذشت پروين بهمني را كه به بانوي لالايي ايران معروف است، اعلام كرد. نكته جالب اينكه دامون شش بلوكي، فرزند مرحوم پروين بهمني به عنوان يكي از اعضاي هيئت انتخاب چهاردهمين جشنواره موسيقي نواحي ايران در مراسم حاضر بود كه پس از مطلع شدن از خبر فوت مادرش برنامه را ترك و به سمت تهران حركت كرد.
مسدود شدن صفحه اينستاگرام جشنواره
همزمان با دومين روز جشنواره جمعي از هنرمندان حاضر در اين رويداد به گلزار شهداي شهر كرمان و مزار سردار قاسم سليماني رفتند و ضمن قرائت فاتحه به مقام شهدا و به خصوص سردار دل‌ها اداي احترام كردند. از آنجا كه اين جشنواره در شرايط شكننده كرونايي و با رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي همراه بود، بخش‌هاي مختلف آن از طريق بستر برخي پلت‌فرم‌ها مثل اينستاگرام براي مخاطبان و علاقه‌مندان موسيقي نواحي به صورت زنده پخش مي‌شد. خبر اين ويژه برنامه نيز مثل ديگر اخبار در صفحه اينستاگرام جشنواره پوشش داده مي‌شد، اما گردانندگان اينستاگرام اين پست را تعليق و علاوه بر تذكر اجراي زنده اين رويداد را نيز مسدود كردند.
سومين حاشيه اين دوره از جشنواره مربوط به سخي رسولي و گروهش از افغانستان بود كه در دومين روز از برگزاري اين رويداد به عنوان يكي از گروه‌هاي شركت‌كننده در جشنواره به اجراي موسيقي منطقه هرات پرداختند؛ اجرايي كه به دليل كيفيت مطلوب اجرا و رپرتواري كه گروه براي جشنواره در نظر گرفته بود با استقبال خوبي هم از سوي مخاطبان مواجه شد. دو نكته در مورد اين گروه مورد توجه مخاطبان قرار گرفت؛ اول مليت افغانستاني اين گروه بود، دوم اينكه آنها تا همين چند روز پيش در كشورشان مستقر بودند اما به گفته «سَخي رسولي» سرپرست گروه به دليل شرايط جديدي كه با استقرار طالبان در كشور افغانستان صورت گرفته است، ناچار به گريز از افغانستان به ايران شده و فعاليت موسيقايي خود را در ايران دنبال مي‌كنند.
معضل اتوبوسي جشنواره
چند روز پيش «جوان» در گفت و گو با هوشنگ جاويد، پژوهشگر شناخته شده عرصه موسيقي نواحي از برخي كاستي‌هاي جشنواره در رابطه با نحوه اطلاع‌رساني، ثبت‌نام شركت‌كنندگان و مسائل و مشكلات حضور آنها از سراسر كشور با اتوبوس و قطار در محل برگزاري جشنواره موسيقي نواحي (شهر كرمان) نكاتي را مطرح كرد؛ مسئله‌اي كه باعث اعلام نارضايتي برخي هنرمندان پيشكسوت و پا به سن گذاشته نواحي مختلف كشور شده است.
برخي هنرمندان پيشكسوت شركت‌كننده در جشنواره كه هر كدام از سرآمدان موسيقي منطقه خود محسوب مي‌شوند، از طريق زميني و با اتوبوس مسافت زيادي را جهت حضور در جشنواره تا شهر كرمان پيموده‌اند؛ شرايطي كه به نظر مي‌آيد حداقل براي استاداني كه به جشنواره دعوت شده‌اند مي‌توانست با امكانات و تسهيلاتي چون تهيه بليت هواپيما با در نظر گرفتن شرايط سني آنها صورت پذيرد. قطعاً مديران اجرايي جشنواره كه عهده‌دار مديريت بودجه جشنواره بودند، مي‌توانستند با تدبير و اقدامات سنجيده‌تر شرايط مناسبت‌تري براي نحوه حضور اين هنرمندان پيشكسوت در جشنواره فراهم نمايند.
ظرفيت بين‌المللي شدن
دامون شش‌بلوكي، عضو هيئت انتخاب چهاردهمين جشنواره موسيقي نواحي ايران با اشاره به ۲۰۰ اثري كه از سوي هنرمندان موسيقي نواحي كشور به اين دوره از جشنواره ارسال شد، مي‌گويد: ما در زمينه موسيقي نواحي ايران پتانسيل‌هاي زيادي داريم و مي‌توانيم در طول سال جشنواره‌هاي متعددي برگزاري كنيم. ايران به تنهايي به اندازه يك قاره تنوع موسيقايي دارد و ما مي‌توانيم بخش بين‌المللي به جشنواره اضافه كنيم، حتي مي‌توانيم در زمينه گردشگري موسيقي حرف داشته باشيم. موسيقي نواحي صرفاً يك ژانر نيست بلكه در دل خودش ادبيات شفاهي، تاريخ شفاهي و آيين‌هاي مهمي را جاي داده كه شناسنامه يك قوم است و تقويت آن، تقويت فرهنگ است.
نشست‌هاي پژوهشي
نشست‌هاي پژوهشي همواره يكي از مهم‌ترين و مؤثرترين بخش‌هاي جشنواره‌هاي موضوعي حوزه موسيقي به ويژه موسيقي نواحي است كه مي‌تواند با تدوين و گردآوري نتايج مقاله‌هاي ارائه شده در آن تبديل به يك منبع ارجاعي براي دستيابي به اهداف والاي يك رويداد مهم تلقي شود.
محمدعلي مراتي، دبير جشنواره در اين باره مي‌گويد: نشست پژوهشي امروز درباره محورهاي سه‌گانه سنت، اصالت و آفرينش‌هاي درون قومي و برون قومي در موسيقي اقوام ايران است. ما در قوم موسيقي‌شناسي با مفهوم اصالت برخورد زيادي داريم و آفرينش درون قومي و برون قومي نيز بحثي است كه در اين ميان مطرح مي‌شود. از طرفي سنت يك مفهومي است كه با مقبوليت عام و وفادار به خود به وجود مي‌آيد و تغيير خاصيت آن است. اصالت را نوعي متر و معيار براي آسيب نديدن اين موسيقي مي‌دانيم.
احمد صدري، پژوهشگر و دبير ادوار گذشته جشنواره موسيقي نواحي در نشست پژوهشي چهاردهمين جشنواره موسيقي نواحي با تأكيد بر اينكه مهم‌ترين دستاورد چنين جشنواره‌هايي گفت‌وگوهايي است كه در راستاي آن صورت مي‌گيرد و طرح سؤال مي‌شود، مي‌افزايد: اين باعث مي‌شود كه راجع به امري فكر كنيم و همين فكر ديالوگ‌هايي ميان ما ايجاد خواهد كرد كه در بخش نقد به كار مي‌آيد. در بخش اصالت دو موضوع مهم داريم. موضوع اول بحث زمان و موضوع دوم مكان است كه در جهاني كه نظام آي‌تي بر آن مسلط است، دو بعد مكان و زمان به چالش كشيده مي‌شود.
فواد توحيدي، پژوهشگر موسيقي نواحي ايران نيز در بخش ديگري از اين نشست در رابطه با جايگاه شعر در عرصه موسيقي نواحي اظهار مي‌دارد: در موسيقي نواحي ايران، شعر عامل چندان تأثيرگذاري نيست، برعكس موسيقي كلاسيك كه بر مبناي شعر است، براي همين است كه مردم ساير كشورها با موسيقي نواحي ارتباط مي‌گيرند اما شكل‌گيري اين ارتباط با موسيقي كلاسيك برايشان سخت است. به زعم بنده «عرف» يك واژه بينابين ميان سنت و اصالت است كه خودش عامل تغيير است. عرف در واقع محصول عوامل دروني و بيروني است.
