سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: امروزه افرادی پیدا می‌شوند که از بدو تولد مصرف‌گرا بوده و از ازدواج تا مرگشان در همه چیز اسراف می‌کنند. این را می‌توان از عروسی‌های لاکچری که در سطح شهر برگزار می‌شوند، فهمید. عروسی‌های جنجالی با خودرو‌های آنچنانی و غذا‌های سرو شده رؤیایی! خاطرم هست زمان دانشجویی، در تالاری که کار می‌کردم، مسئول ریختن غذا‌های تهیه شده رنگین در سطل زباله بودم! وقتی ژله و کباب و گوشت کباب شده بره و جوجه‌های لذیذ دست‌نخورده را در سطل زباله می‌ریختم اشک از چشمانم جاری می‌شد. هرچه به مسئولمان التماس می‌کردم که این غذا‌ها دست‌نخورده‌اند و با این‌ها می‌توان چندین و چند فقیر را سیر کرد، پوزخندی تلخ تحویلم می‌داد و می‌گفت: «حرف نزن! فقط بریز دور! کلاسش به همینه!»
این روز‌ها به خاطر همین اسراف و تجملات و چشم و همچشمی‌هاست که سن ازدواج بالا رفته و طلاق هم در حال افزایش است! دخل و خرج مردم با هم سازگاری ندارد. زن و شوهر کارمندند، اما باز هم توان اداره زندگی و تأمین نیاز‌های مالی را ندارند و رفت‌وآمد‌ها کم شده است.
مردم مصرف‌گرا شده‌اند و به دنبال زیادی مال و ثروت هستند نه برکت! و این همه، گواه آن است که روح تجمل‌پرستی و اشرافی‌گری حاکم شده و انگار همه چیزمان در محاصره اسراف و مصرف‌گرایی است.
فراتر از نیاز واقعی‌مان طلب می‌کنیم
اسراف در فرهنگ لغت به معنای تجاوز و زیاده‌روی در هر امری است. از همین معنای لغوی اسراف می‌توان پی برد که اسراف نه تنها به مصرف بیش از حد مواد غذایی و پوشاک مربوط می‌شود، بلکه بر طبق برخی روایات، هرگونه زیاده‌روی حتی در کارهای مباح، از قبیل خوابیدن، حرف زدن، بیداری، تفریح و حتی عبادت و... نیز اسراف است. همچنین زیاده‌خواهی در مال، قدرت و مقام و... از مصادیق دیگر اسراف است. ماحصل آن هم باعث شده تا زندگی‌ها سخت شود، چون فراتر از نیاز واقعی‌مان طلب می‌کنیم. نیاز‌های کاذبی که زندگی انسان‌ها را به مردابی در ظاهر زیبا فرا می‌خواند. توقعات بیجا، جرئت ازدواج را از جوانان گرفته است. خانواده دختر، به جای تحقیق از اخلاق و امانتداری داماد، در جست‌وجوی مدرک تحصیلی و ماشین و خانه او و دارایی پدرش هستند! بهانه‌گیری‌های گوناگون و مداوم زن از شوهرش، نشان از تسلیم شدن در برابر تجمل و اشرافیت دارد و خانواده را به طلاق سوق می‌دهد.
رهبر فرزانه انقلاب می‌فرمایند: «از اول ازدواج زندگی را ساده و متوسط و نه بیش از اندازه نیاز پیش ببرید. ملاحظه انصاف را بکنید، ببینید دیگران چطوری‌اند. خیلی بین خود و دیگران فاصله درست نکنید.»
وقتی سهم حیاتی دیگران را دور می‌ریزیم
دین مبین اسلام همواره اسراف را مورد مذمت قرار داده و از نگاه دین، ائمه و معصومین (ع) اسراف یکی از ویژگی‌های زشت اخلاقی است. اسراف یکی از بدترین عادت‌هایی است که متأسفانه امروزه گریبانگیر زندگی بسیاری از ما شده است. اسراف به خودی خود رفتار بدی است. هم به دلیل آنکه منابع بقا و رشد و بالندگی ما را به هدر می‌دهد و هم به آن دلیل که روح انسانی مان را در معرض تباهی قرار می‌دهد، اما همین رفتار بد وقتی در زمینه وسیعی از فقر و محرومیت انسان‌های پرشماری در سراسر کره زمین ارزیابی شود، رفتار بسیاربسیار بدتری خواهد بود. به‌خصوص وقتی ما از منابع مشترک حیات بشری (آب و خاک و مواد غذایی و...) بسیار بیشتر از نیازمان استفاده می‌کنیم و سهم حیاتی دیگران را با خیالی آسوده دور می‌ریزیم. شدت انزجار دین از این صفت را می‌توان با رجوع به برخی روایات کشف کرد؛ چراکه در شماری از روایات از اسرافکار، تحت عنوان دوست شیطان، دشمن خدا و همنشین دوزخیان نام برده شده است. تا جایی که قرآن کریم یکی از خصوصیات بارز فرعون را اسرافکار بودن او برمی‌شمرد.
حتی دور انداختن هسته خرما نیز اسراف است
روزی امام علی (ع) و حسن بصری در کنار شط فرات بودند و حسن ظرفی را پر از آب کرد و مقداری از آن را نوشید، سپس مابقی را بر زمین ریخت. امام در این حین به او فرمودند: «در این کار اسراف کردی، زیرا آب را بر زمین ریختی و بر روی آب نریختی!» پیامبر اکرم (ص) در این باب نشانه‌های فرد مسرف را چهار چیز می‌دانند: اول آنکه به کارهای باطل می‌نازد، آنچه را فراخور حالش نیست می‌خورد، در انجام کارهای خیر بی‌رغبت است و هرکس را که به او سودی نرساند، انکار می‌کند.
با حدیثی از امام صادق (ع) درمی‌یابیم که برخی افراد در جامعه امروز ما از اسرافکارترین افرادند. مگر نخوانده‌ایم که ایشان می‌فرمایند: «کمترین اندازه اسراف، دور ریختن ته‌مانده ظرف (غذا و آب) و تبدیل لباس بیرون به لباس خانه و دم‌دستی و دور انداختن هسته خرما است.» در جایی دیگر که متأسفانه در وصف برخی افراد در جامعه کنونی ماست نیز از این امام بزرگوار آمده است: «اسراف‌کننده سه نشانه دارد؛ آنچه در شأنش نیست خریداری می‌کند، آنچه در شأنش نیست می‌پوشد و آنچه در شأنش نیست می‌خورد.» این حدیث مصداق بارزی است از فرهنگ مصرف‌گرایی غربی که این روز‌ها در حال ریشه دواندن در جامعه اسلامی ماست. اینکه خداوند این همه تأکید بر این مطلب دارد به این خاطر است که خوردن مال حرام با سعادت و کمال انسانی سازگاری ندارد و باعث هلاکت انسان خواهد شد و در نسل انسان نیز اثر نامطلوبی خواهد داشت.
جهل و نادانی عامل مصرف‌گرایی استانسان باید توجه داشته باشد غذایی را که می‌خورد نه تنها در زندگی خودش اثرگذار است، بلکه در نسلش نیز اثر خواهد داشت و سرنوشت جنینی که در شکم مادر است را به سمت خوشبختی یا بدبختی خواهد کشاند. بنابراین مشاهده می‌کنیم که بزرگان از علمای ما چقدر مراقبه داشتند و از لقمه حرام دوری می‌کردند، تا هم خودشان سرنوشت خوبی داشته باشند و هم نسل بعد از خودشان دچار ناهنجاری و وضع نامطلوبی نشوند. آنچه بر مصرف‌گرایی مؤثر است، عوامل مختلفی است، چون جهل و نادانی. امام علی (ع) در این خصوص می‌فرمایند: «نادان شناخته نشود، مگر در کارها، زیاده‌روی یا کوتاهی کند.»
مصرف‌گرایی جامعه را از پا درمی‌آورد
عامل بسیار حائز اهمیت دیگر غفلت و بی‌توجهی مسئولان و کارگزاران به رسالت‌های انسانی است و این موضوع هشدار رهبر معظم انقلاب را موجب شده است. ایشان می‌فرمایند: «اسراف فقط در زمینه فردی نیست، در سطح ملی هم اسراف می‌شود.» تا جایی که معظم‌له سال ۸۸ را سال حرکت مردم و مسئولان به سوی اصلاح الگوی مصرف نامیدند تا به ملت بگویند که این روش مصرف صحیح نیست و باید اصلاح شود. رهبر فرزانه انقلاب مصرف‌گرایی را عامل شکاف طبقاتی و بلای بزرگ جامعه دانسته‌اند و بخش‌های مختلف دولتی، تبلیغی و فرهنگی را به فرهنگ‌سازی روحیه قناعت و صرفه‌جویی در جامعه دعوت می‌کنند و در این باره می‌فرمایند: «مصرف‌گرایی برای جامعه بلای بزرگی است. اسراف، روزبه‌روز شکاف‌های طبقاتی و شکاف بین فقیر و غنی را بیشتر و عمیق‌تر می‌کند. یکی از چیز‌هایی که لازم است مردم برای خود وظیفه بدانند، اجتناب از اسراف است. دستگاه‌های مسئول بخش‌های مختلف دولتی به‌خصوص دستگاه‌های تبلیغاتی و فرهنگی به‌ویژه صداو‌سیما باید وظیفه خود بدانند مردم را به سمت قناعت و اکتفا دعوت کنند. مصرف‌گرایی جامعه را از پای درمی‌آورد. جامعه‌ای که مصرف آن از تولیدش بیشتر است در میدان‌های مختلف شکست خواهد خورد. ما باید عادت کنیم مصرف خود را تعدیل و کم کنیم و از زیادی‌ها بزنیم.»
عدم تناسب روحیه مصرف‌زدگی با سبک زندگی ایرانی
یکی از عواملی که موجب اسراف زیاد می‌شود، ثروت بی‌حساب و کتاب است؛ چراکه خانواده‌ای که سرمایه‌اش به اندازه نیاز اوست، بیشتر حواسش را جمع می‌کند به‌اندازه خرج کند تا برای مخارج اصلی خود دچار اخلال نشود، اما افراد سرمایه‌دار با این گمان که سرمایه‌شان بیشتر از مخارج است چه خرج‌های اضافی که نمی‌کنند تا به احترام و منزلت دست پیدا کنند!
رسیدگی به مشکلات اصلی به جای مراسم‌های تشریفاتی
اسراف پیامد‌های گوناگون دنیوی و اخروی دارد. از پیامد‌ها و تبعات دنیوی آن می‌توان به ابتلا به بیماری‌های گوناگون اشاره کرد. واقعاً جالب است. یک نفر در آن سر شهر از شدت فقر و بدبختی شب‌ها سر گرسنه بر زمین می‌گذارد و فردی دیگر در این سر شهر از شدت پرخوری دچار بیماری‌های مختلفی، چون قند و چربی و... می‌شود. اینجاست که انسان به حکمت حرام بودن اسراف و مستحب بودن انفاق و اطعام فقرا پی می‌برد. بهتر است بدانیم پیامد‌های اخروی اسراف چیزی نیست جز خشم و کیفر الهی.
از طرفی اگر افراد سرمایه‌دار سرمایه خود را به جای اسراف، در جهت توسعه اقتصاد کشور صرف کنند و دولت به ایشان تضمین دهد که از سود کافی در این میان برخوردار خواهند شد شاهد اسراف نخواهیم بود. در همین راستا مسئولان نیز بیت‌المال را صرف کارهای ضروری کنند و چه خوب است که به جای مراسم‌های تشریفاتی و غیرضروری به مشکلات و دغدغه‌های اصلی جامعه پرداخته شود.
آدم‌ها در زندگی ماشینی، زندگی را دور می‌زنند
ساختمان‌ها تا فلک رفته‌اند. انسان‌ها پر پرواز درآورده‌اند. اما غم‌ها بزرگ‌تر و گرفتاری بیشتر شده است. انگار خوشبختی را سدی احاطه کرده که هیچ‌کس جرئت شکست آن را ندارد. به جای در هم کوبیدن سد، اطراف آن را ریخت‌وپاش می‌کنند. تجملات و بریز و بپاش‌ها را افزایش می‌دهند و معنویات را کاهش. در دنیای ماشینی امروز این سخاوت است که روزبه‌روز کم می‌شود و تجمل‌گرایی بیشتر. آدم‌های این زندگی ماشینی، زندگی را دور می‌زنند و وقتی بر بلندترین قله‌ها نفوذ می‌کنند، از بالا به پایین خیره شده و خود را فاتح قله می‌دانند، غافل از اینکه خداوندی که تمام این نعمات را به ما عطا فرموده، هیچگاه آن را به رخ ما نمی‌کشد و همه آن را تمام و کمال به انسان‌ها واگذار کرده است. به‌راستی چرخ روزگار عجب بالا و پایین دارد. یکی در گذر زمان به افق‌ها دست پیدا می‌کند و دیگری تن به بردگی می‌دهد!
انسان ذاتاً زیبایی‌طلب و کمال‌جو بوده و با توجه به این خصلت است که به سوی زیبایی‌ها جذب می‌شود. البته در رفاه و آسایش زندگی کردن هر فردی از زمره نیازمندی‌های انسانی است، اما تجملات غیر از آسایش و در رفاه بودن است. در هر جامعه‌ای افرادی هستند که روح مصرف‌گرایی در آن‌ها دمیده شده که این خود از عوامل غیرضروری در زندگی محسوب می‌شود.
آگاهی دادن بهترین ابزار مقابله با اسراف است
انسان موجودی اجتماعی است و گفتار و رفتار او در جامعه اثرگذار است. پس باید بداند که اسراف، تجملات، چشم و همچشمی، ریخت‌وپاش و حتی ارتزاق از حرام و کسب ناسالم و مسموم، نه تنها آثار فردی را به دنبال دارد، بلکه آثار اجتماعی آن به‌مراتب بیشتر خواهد بود و نهایتاً هم دامنگیر خودش خواهد شد. بنابراین هرکدام از ما بر اساس وظیفه انسانی که داریم و با الگو قرار دادن ائمه اطهار (ع) باید در جهت آگاه‌سازی جامعه از این آلودگی‌ها، کمر همت ببندیم و با سلاح زبان و قلم، بگوییم و بنویسیم.
برای ترک عادت بد اسراف در زندگی، لازم است ابتدا وجدان اخلاقی‌مان را به اندازه کافی فعال کنیم. افزایش اطلاعات و آگاهی درباره وضعیت منابع حیاتی کشور و هزینه‌های تأمین آن، همچنین شرح فقر و محرومیت همنوعانمان در نقاط دیگر جهان، می‌تواند یاریگر ما در این راه باشد. علاوه بر این، باید عزم و اراده جدی برای ترک این عادت در ما به وجود آید. افزایش خودآگاهی و توانایی اندیشیدن درباره رفتار‌ها و عادت‌های زندگی روزمره نیز تأثیر بسزایی در راه مبارزه با این ویژگی رفتاری و سایر عادت‌های بد خواهد داشت.
