جوان آنلاین: با ورود نیروی هوایی سپاه به عملیات اطفای حریق جنگل‌های هیرکانی، آتش‌سوزی این ذخایر ارزشمند زیستی و فسیل‌های زنده ۴۰میلیون ساله، تا حدود زیادی مهار شده‌است. اهمیت عملیات اطفای حریق انجام گرفته از سوی نیروی هوا فضای سپاه این است که برای اولین‌بار در خاورمیانه، عملیات اطفای حریق با پرواز فرمیشن توسط هواپیما‌های سنگین انجام شد. پرواز فرمیشن معمولاً برای جنگنده‌ها و بسیار نادر است که هواپیما‌های ترابری با وزن و ابعاد بالا چنین پروازی انجام دهند. این کار ریسک خاص خود را دارد، اما به فضل الهی و تجربه خلبانان با موفقیت کامل اجرا شد. با تمام اینها تصاویر برگ‌های خاکستر شده، شاخه‌های هیزم شده و کنده‌های چند هزار ساله‌ای که هنوز از آنها دود بلند می‌شود، صحنه‌ای تراژیک از مرگ بخشی از مهم‌ترین ذخایر زیستی دنیا را نمایش می‌دهد.
۱۰ آبان ماه بود که در ارتفاعات صخره‌ای حدود شش کیلومتری روستای الیت شعله‌ور شده، در ۲۴ ساعت نخست فروکش کرد، اما دوباره ۱۴ روز بعد با شدتی بسیار بیشتر از سر گرفت.
جزئیات رسمی درباره علت دقیق آتش‌سوزی هنوز منتشر نشده، اما احتمالاتی در این زمینه مطرح‌شده است. برخی مقام‌ها، از جمله منابع محلی در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها، آتش اولیه را با منشأ انسانی و ناشی از حضور شکارچیان دانسته‌اند. در سطحی گسترده‌تر، اما کارشناسان محیط‌زیست بر زمینه اصلی تکرار آتش‌سوزی‌ها تأکید می‌کنند. خشکسالی شدید، کمبود بارش و طولانی‌شدن فصل آتش‌سوزی در زاگرس و هیرکانی از جمله مهم‌ترین دلایل زیست‌محیطی است. انباشته‌شدن برگ‌ها و تنه‌های خشک‌شده، گرمای پایدار هوا و وزش باد گرم نیز به سرعت گرفتن شعله‌ها کمک کرده است. با تمام اینها آتش افتاده بر جان جنگل‌های هیرکانی باید خاموش می‌شد و به همین‌خاطر هم همه پای کار آمدند. نیرو‌های مسلح هم که همیشه و در تمامی صحنه‌ها یار و همراه مردم هستند برای خاموش کردن آتش به خط شدند.
ورود سپاه به عملیات اطفای حریق
فرمانده عملیات هوایی نیروی هوافضای سپاه با تأکید بر اینکه به‌محض دریافت درخواست‌ها، دو فروند بالگرد و یک فروند هواپیما به منطقه اعزام و مستقر شدند، در تشریح جزئیات اطفای حریق گسترده در جنگل‌الیت چالوس اینگونه توضیح داد: «طی روز‌های اخیر، بالگرد‌ها و هواپیما‌های سپاه با اجرای ده‌ها سورت پرواز و برای نخستین‌بار با انجام پرواز دو فروندی اطفای حریق توانسته‌اند بخش عمده‌ای از آتش‌سوزی ارتفاعات را مهار کنند.»
وی با توصیف شرایط دشوار منطقه افزود: «جنگل‌های هیرکانی الیت در ارتفاعات ۱۳ تا ۱۴ هزار پا قرار دارند؛ منطقه‌ای کاملاً کوهستانی و صعب‌العبور. نیرو‌های زمینی عملاً امکان دسترسی به نقاط بالایی را ندارند و همین موضوع بار اصلی عملیات را بر دوش پرنده‌ها گذاشته است.»
به گفته فرمانده عملیات هوایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران؛ بالگرد‌ها از روز نخست روزانه پنج تا شش سرتی پرواز انجام داده‌اند. در مجموع، در روز‌های ابتدایی روزانه پنج سرتی توسط هواپیما‌ها انجام شد. در ادامه، با گسترش آتش و دستور فرمانده نیروی هوافضا، سردار موسوی برای افزایش ظرفیت، عملیات توسعه یافت. طی روز شنبه شش سورت پرواز توسط هواپیما‌ها به‌صورت «فرمیشن» اجرا شد.
فرمانده عملیات هوایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران با اشاره به تماس مدیریت بحران کشور و اعلام وضعیت تصریح کرد: «به دلیل شرایط ویژه، مشخص شد که اطفای حریق تنها با بالگرد کافی نیست و نیاز به افزایش ظرفیت هوایی است. با دستور فرمانده محترم نیرو، آماده‌سازی هواپیما‌های دوم و سوم در سریع‌ترین زمان انجام شد.»
عملیاتی بی‌نظیر در خاورمیانه
وی یکی از بخش‌های مهم عملیات را چنین افزود: برای اولین‌بار در خاورمیانه، عملیات اطفای حریق با پرواز فرمیشن توسط هواپیما‌های سنگین انجام شد. پرواز فرمیشن معمولاً برای جنگنده‌هاست و بسیار نادر است که هواپیما‌های ترابری با وزن و ابعاد بالا چنین پروازی انجام دهند. این کار ریسک خاص خود را دارد، اما به فضل الهی و تجربه خلبانان با موفقیت کامل اجرا شد.
فرمانده عملیات هوایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران درباره آخرین وضعیت گفت: «ارتفاعات منطقه توسط پرواز‌های ایلیوشین و دیگر واحد‌ها تا حد زیادی خاموش شده‌است. اکنون بیشتر مشکل در کف دره‌هاست که قرار است امروز نیز تیم‌ها برای ادامه اطفا اعزام شوند. عملیات متوقف نشده و تا خاموشی کامل آتش ادامه خواهد داشت.»
وی در پایان گفت: «هم‌اکنون پنج فروند بالگرد و چند فروند هواپیما در منطقه فعالند و همه نیروها، از سپاه، ارتش، فراجا و با تمام توان در حال خدمت‌رسانی‌اند. امیدواریم با همکاری همه دستگاه‌ها، این بحران به‌طور کامل پایان یابد.»
سوختن میراث ۴۰ میلیون ساله!
جنگل‌های هیرکانی جنگل‌هایی است که عمرشان به بیش از ۴۰ میلیون سال پیش بازمی‌گردد، زمانی که دایناسور‌ها بر زمین حکومت می‌کردند و هنوز خبری از تمدن‌های انسانی نبود.
این جنگل‌ها از دوره ژوراسیک جان سالم به در برده‌اند، یعنی از عصر دایناسور‌ها تا عصر دیجیتال! درحالی‌که بیشتر جنگل‌های پهن‌برگ دنیا در اثر یخبندان‌های عصر یخبندان نابود شدند، جنگل‌های هیرکانی ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی بین دریای خزر و رشته‌کوه‌های البرز، به‌عنوان یک پناهگاه طبیعی، پایدار ماندند.
این پایداری باعث‌شده هیرکان‌ها به «موزه زنده تاریخ طبیعی» معروف شوند. گونه‌هایی از درختان مانند انجیلی، راش، سرخدار و توسکا هنوز هم در این جنگل‌ها رشد می‌کنند؛ درختانی که بعضی‌شان به صورت مستقیم از دوران ماقبل تاریخ باقی مانده‌اند. در واقع، قدمت جنگل‌های هیرکانی نه‌تنها یک ویژگی طبیعی، بلکه یک هویت فرهنگی برای ایران است که جهانیان را شگفت‌زده کرده و باعث ثبت آنها به‌عنوان میراث جهانی در یونسکو شده‌است. این جنگل‌ها در نواحی شمالی ایران، از استان گلستان در غرب تا استان گیلان و مازندران در شرق، در امتداد رشته‌کوه‌های البرز قرار دارند. موقعیت جغرافیایی خاص این جنگل‌ها، که در نزدیکی سواحل دریای خزر و در دامنه‌های البرز قرار دارند، تأثیر زیادی بر تنوع زیستی و ویژگی‌های اکولوژیکی آنها داشته است. این جنگل‌ها با تاریخچه طولانی خود، به‌عنوان یکی از ذخایر طبیعی باستانی و ارزشمند ایران شناخته می‌شوند، اما امروز بعد از هزاره‌ها در مدت اندکی و کمتر از یک قرن نیمی از جنگل نابود شده‌است.
آخرین آتش‌سوزی آن چنانکه که گفته می‌شود مربوط به ساخت و ساز‌های غیرمجاز بوده‌است.
آنطور که محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست می‌گوید، در دهه ۱۳۳۰ وسعت رویشگاه جنگلی هیرکانی حدود ۵/۳ میلیون هکتار بود، اما آخرین برآورد واحد GIS در بخش تحقیقات نشان می‌دهد این رقم اکنون به کمتر از ۶/۱ میلیون هکتار کاهش یافته‌است. به عبارت دیگر، در شش دهه گذشته بیش از نیمی از جنگل‌های هیرکانی، حتی با ارزش‌ترین نوع آن، از دست رفته و این روند نتیجه ساده‌سازی‌های نابخردانه است.
اهمیت به طبیعت و حفظ محیط‌زیست یکی از تأکیدات دین مبین اسلام است. همچنان‌که رهبر معظم انقلاب هم بار‌ها بر مسئله حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی تأکید کرده‌اند. از نگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای حفظ محیط‌زیست یک وظیفه حاکمیتی است که باید با تهیه سند ملی محیط‌زیست و پیوست زیست‌محیطی برای همه طرح‌های عمرانی و صنعتی و همچنین جرم‌انگاری تخریب محیط‌زیست، به این وظیفه بسیار مهم، عمل شود.
ایشان در سال ۹۳ در دیدار مسئولان و دست‌اندرکاران منابع طبیعی و حفظ محیط‌زیست، با اشاره به جنگل‌ها و مراتع به عنوان ریه‌های تنفسی شهر‌ها و عوامل نگهدارنده خاک، از دست‌اندازی افراد سودجو به جنگل‌ها و منابع طبیعی بخصوص در شمال کشور ابراز تأسف شدید کردند و افزودند: «دستگاه‌های مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل‌ها به هر بهانه‌ای اعم از هتل‌سازی و جذب گردشگر و ساخت حوزه علمیه تا برخی توجیهات به ظاهر قابل‌قبول، مقابله کنند.»
هنوز دلیل اصلی آتش‌سوزی در جنگل‌های هیرکانی اعلام نشده‌است. گرمای هوا از یک سو و صعب‌العبور بودن منطقه و همچنین انباشت برگ و لاشه درختان خشک‌شده باعث شده‌است جنگل‌های چالوس از ابتدای هفته گذشته در چندین نوبت دچار آتش‌سوزی شود، اما برخی گمانه‌زنی‌ها از وجود عامل انسانی و حتی تعمدی بودن این آتش‌سوزی حکایت دارد. بر این اساس، رئیس سازمان بازرسی به بازرس کل استان مازندران تأکید کرد که با هرگونه قصور یا تقصیر احتمالی در آتش‌سوزی جنگل‌های هیرکانی برخورد شود.
