هفته گذشته نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای بار سوم به لایحه اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایران با مردان خارجی رأی مثبت دادند. قبل از این دو مرتبه از سوی شورای نگهبان ایراداتی مطرح شده بود که توسط مجلس برطرف شد. متن اصلاح شده قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی و مردان خارجی در جلسه علنی روز سهشنبه دوم مهر ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی بدین شرح است:
براساس ماده واحده این لایحه؛ فرزندان حاصل از ازدواج شرعی زنان ایرانی با مردان غیرایرانی که قبل یا بعد از تصویب این قانون متولد شده یا میشوند، قبل از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی به درخواست مادر ایرانی در صورت نداشتن مشکل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به تابعیت ایران در میآیند. فرزندان مذکور پس از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی در صورت عدم تقاضای مادر ایرانی میتوانند تابعیت ایرانی را تقاضا کنند که در صورت نداشتن مشکل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به تابعیت ایران پذیرفته میشوند. پاسخ به استعلام امنیتی باید حداکثر ظرف مدت سه ماه انجام شود و نیروی انتظامی نیز مکلف است نسبت به صدور پروانه اقامت برای پدر غیرایرانی در صورت نداشتن مشکل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) اقدام کند.
تبصره ۱- در صورتی که پدر و یا مادر متقاضی در قید حیات نبوده و یا در دسترس نباشند، در صورت ابهام در احراز نسب متقاضی احراز نسب با دادگاه صالح میباشد.
تبصره ۲- افراد فاقد تابعیتی که خود و حداقل یکی از والدینشان در ایران متولد شده باشد، میتوانند پس از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی تابعیت ایرانی را تقاضا کنند که در صورت نداشتن سوء پیشینه کیفری و نیز نداشتن مشکل امنیتی (به تشخیص وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به تابعیت ایران پذیرفته میشوند.
همانطور که در متن مشخص شده است از آنجا که عمده دغدغه شورای نگهبان مرتبط با مسائل امنیتی پیرامون این لایحه بود، کمیسیون قضایی مجلس تصمیم گرفت که برای برطرف شدن ابهامات، نام سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را نیز به این لایحه اضافه کند؛ بنابراین مرجع پاسخ استعلام درخواستدهندگان به صورت مشترک هر دو نهاد امنیتی کشور خواهند بود. به نظر میرسد این تدبیر توانسته باشد دغدغه شورای نگهبان در خصوص موارد امنیتی را تا حد زیادی برطرف کرده باشد.
صدها هزار کودک بی شناسنامه که از طریق ازدواج زن ایرانی با مرد ایرانی به دنیا آمدهاند بدون داشتن هویت و مدارک شناسایی در ایران زندگی میکنند، موضوعی که علاوه بر تبعات اجتماعی و روانی روی کودکان و خانوادههای آنان تبعات امنیتی، اجتماعی و فرهنگی دوچندانی هم برای حاکمیت به همراه خواهد داشت.
در خلأ قانون مناسب، این کودکان بیشناسنامه مجدداً ازدواج میکنند و فرزندان آنها هم بدون هویت باقی میمانند و این مسئله باعث شده که چرخه بیهویتی در کشور هیچگاه به اتمام نرسد.
مطابق قوانین کنونی این فرزندان باید تا سن ۱۸ سالگی صبر کنند و بعد درخواست تابعیت ایران را بدهند. موضوعی که اتفاقاً محل مناقشه بوده و باعث میشود فرد بهترین دوران زندگیاش یعنی جایی که شخصیت او شکل میگیرد را بدون داشتن مدارک هویتی زندگی کند. وقتی کودکی شناسنامه نداشته باشد، یعنی برای مدرسه رفتن، برای بهرهمندی از خدمات درمانی و بهداشتی و حتی شرکت در مسابقات کشوری درمانده است. همه این مشکلات هم اگر به نوعی برطرف شود درد بیهویتی او حل نشدنی است، چون همیشه از خودش میپرسد مگر من در سرزمین مادریام متولد نشدهام پس چرا هویت آن سرزمین را ندارم؟ و همیشه برایش سؤال است که من به کجا تعلق دارم؟