سرویس جامعه جوان آنلاین: همین مسئله هم موجب شده تا شاهد رشد قارچگونه خانههای سالمندان باشیم؛ خانههای سالمندانی که در همه نقاط شهر و برای افراد با بودجههای مختلف خدماتشان را طراحی کردهاند تا تلخترین تراژدی را برای آخرین پرده نمایش زندگی ما آدمها تدارک ببینند.
آنگونه که جمعیتشناسان میگویند، هماکنون رشد جمعیتی کشور ۲/ ۱ درصد است، در حالی که این نرخ پایین سالانه با کاهش روبهرو است و طی ۲۰ سال آینده به صفر میرسد و پس از تجربه صفر جمعیتی روند رشد جمعیت منفی خواهد شد و بین سالهای ۱۴۲۰ تا ۱۴۳۰ که به نرخ ۹۵ میلیون نفر میرسیم، ناگهان کاهش جمعیت را تجربه خواهیم کرد. رشد جمعیت تنها بخشی از چالشهایی است که با کاهش نرخ باروری با آن مواجه خواهیم شد. اصلیترین چالشی که در ورای این مسئله خفته تغییر هرم سنی جامعه و گرایش سیمای جوان کشور به سمت پیری است. با همین نرخ رشد و نرخ باروری شرایط جمعیتی کشور در سال ۱۴۳۰ شمسی به گونهای میشود که از ۲ یا ۳ ایرانی یک نفر بالای ۶۰ سال خواهد بود. یعنی در برابر هر دو نفر که در سن کار هستند، یک نفر سالمند است. این آمار هماکنون ۱۴ به یک است و این در حالی است که نظام تأمین اجتماعی کشور غیربهینه بوده و با بحران صندوقهای بازنشستگی روبهرو هستیم. همه اینها هم نشان از این دارد که دوران سالمندی ما دوران چندان خوشایندی نخواهد بود. حتی شاید ناخوشایندتر از سالمندی پدربزرگها و مادربزرگهایی که همین حالا در خانههای سالمندان دوران بازنشستگیشان را میگذرانند. هفته جهانی سالمند که از سوم مهر ماه آغاز میشود بهانهای شد تا وضعیت فعلی سالمندان و سیمای آینده سالمندی در کشور یعنی سالمندی خودمان را مرور کنیم.
تا ۲۰۵۰ از هر ۳ نفر یک سالمند
بند۷ سیاستهای جمعیتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری «فرهنگسازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیشبینی ساز و کار لازم برای بهرهمندی از تجارب و توانمندیهای سالمندان در عرصههای مناسب» است. در بند ۱۵ این سیاستها نیز اتخاذ روشهای حمایتی و تشویقی مناسب برای تکریم سالمندان در خانواده و تقویت مراقبتهای جسمی و روحی و عاطفی از آنان مورد تأکید قرار گرفته است.
دلیل تأکیدات ویژه سیاستهای جمعیتی کشور درباره سالمندان را وقتی بهتر متوجه میشویم که بدانیم مطابق سرشماری ۱۳۹۵ از جمعیت ۷۹ میلیونی کشور ۷ میلیون و ۴۱۴ هزار و ۹۱ نفر یعنی ۲۸/۹ درصد سالمند هستند. ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت درباره سیمای آینده آمار سالمندی در ایران میگوید: «پیش بینی میشود که درصد سالمندان ایران تا سال ۲۰۲۵ میلادی یعنی هفت سال دیگر به ۱۰ و تا ۲۰۵۰ یعنی ۳۲ سال دیگر به بیش از ۳۰ درصد برسد. براساس این پیشبینی در سال ۲۰۵۰ درصد جمعیت سالمند در ایران از میانگین جهان و آسیا بیشتر و از هر سه نفر، یک نفر سالمند خواهد بود.»
بهترین مکان برای زندگی سالمندان
کم نیستند پدر و مادرهایی که چند فرزند دارند، اما دوران پیریشان را به اجبار یا اختیار در خانه سالمندان میگذرانند، اما سالمندانی که همسر و فرزندی ندارند یا تنها یکی دو فرزند دارند که ممکن است به هر دلیلی نتوانند از والدین سالمند خود مراقبت کنند، برای گذراندن دوران سالمندی گزینهای به جز حضور در خانه سالمندان ندارند. این در حالی است که بنا به تأکید محسن شطی، رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت «بهترین مکان برای یک فرد سالمند خانه و خانوادهاش است و خانه سالمندان اصلاً مناسب سالمندان و افراد پیر نیست.»
از نگاه رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت اگر ما بتوانیم الگوی رفتار بین فرزند و پدر خانواده را حفظ کنیم، این موضوع باعث میشود تا تنش، مشکل و تعارضی خانوادهها را از یکدیگر دور نکند و با اینکه افراد یک خانواده از نسلهای مختلف بوده، اما به دلیل روابط خانوادگی خوب به یکدیگر احساس تعلق و وابستگی پیدا میکنند و چنین خانوادهای از یکدیگر حمایت و فرزندان از افراد سالمند حمایت میکنند.
رها کردن سالمندان از سوی دولت سالمندآزاری است
با تمام این بایدها و نبایدها واقعیت جامعه از رشد خانههای سالمندان خبر میدهد. براساس اعلام اورژانس اجتماعی سالمند آزاری سومین خشونت خانگی در کشور است، پدیدهای که برای جامعهای در حال حرکت به سمت پیری جمعیت میتواند زنگ خطر محسوب شود. به گفته محسن سلماننژاد، رئیس سابق دبیرخانه شورای ملی سالمندان ۲۵ تا ۳۰ درصد سالمندان کشور زیر خط فقر مطلق زندگی میکنند.
این کارشناس اجتماعی میافزاید: «سالمندانی که تحت پوشش بهزیستی بوده و در خانه سالمندان روزگار میگذرانند حدود ۱۵ هزار نفر هستند که زیر ۱/ ۰ درصد از سالمندان کشور را تشکیل میدهند.»
بنا به تأکید سلماننژاد، تعداد زنان سالمند تنها چهار برابر سالمندان مرد تنهاست. بسیاری از این زنان منابع درآمدی ندارند و بیش از مردان مستعد ابتلا به بیماریهایی مانند افسردگی یا بیماریهای استخوانی هستند و اگر دولت هم به آنها توجه نکند مرتکب سالمند آزاری شده است.