كبري آسوپار
جنگ سوريه را برخي كارشناسان سياسي جنگ نيابتي ايران و روسيه با امريكا و عربستان مي‌دانستند و حالا زمزمه هايي به گوش مي‌رسد كه با پايان نبرد با داعش به عنوان يك جغرافيا و يك دولت جعلي، مي‌توان به گشوده شدن باب مذاكره ميان ايران و عربستان اميدوار بود و حتي آن را توصيه كرد. ايران و عربستان در دولت يازدهم تنش‌ها و چالش هايي بسيار جدي را در روابط دو جانبه تجربه كردند و اكنون دو سالي مي‌شود كه در قطع كامل روابط ديپلماتيك به سر مي‌برند. مذاكره البته في نفسه بد نيست، از حسنه شدن روابط ايران با كشورهاي ديگر هم طبيعتاً استقبال مي‌شود، اما لازم است در روند تلاش براي بهبود روابط، تبیين ماجرا به گونه‌اي صحيح پيش رود تا در پايان و طي مسير براي حسنه شدن روابط سياسي، جاي شاكي و متهم عوض نشود.
راه‌حل دست ايران نيست
روابط ايران و عربستان در سال‌هاي روي كار آمدن دولت حسن روحاني، بسيار شكننده پيش رفت و به قطع كامل روابط ديپلماتيك و بسته شدن سفارتخانه‌هاي دو طرف انجاميد. اين چالش‌ها و اين قطعي روابط در حالي است كه سياست خارجي دولت يازدهم همواره بر تعامل و گفتوگو مبتني بوده و رئيس‌جمهور و دولتمردان هم مؤكداً آن را بيان كرده‌اند. در سال‌هاي پس از اعدام شهيد آيت الله شيخ النمر و بالا رفتن عده‌اي از سفارت عربستان سعودي در تهران و قطع روابط ديپلماتيك ميان دو كشور، حاميان دولت و از جمله شخص رئيس‌جمهور و همه دولتمردان خطي را دنبال كردند كه به موجب آن جا بيندازند كه مقصر روابط خصمانه آل سعود با جمهوري اسلامي ايران، همين بالا رفتن از ديوار سفارت است؛ اتفاقي كه حتي اگر همه حرف و حديث‌ها پيرامون مشكوك بودن آن را هم در نظر نگيريم، باز سهم كمي در روابط پر تنش دولت روحاني و دولت عربستان دارد. فقط كافي است به ليست اقدامات عربستان عليه ايران در دو سه سال اول دولت يازدهم نگاهي بيندازيم؛ اتفاقاتي كه همگي قبل از اعدام رهبر شيعيان عربستان و بالا رفتن چند نفر از ديوار سفارت عربستان روي داد:
1- انفجار سفارت ايران در بيروت توسط سعودي‌تبارهاي القاعده
2- ممانعت چندباره از فرود هواپيماهاي حامل كمك‌هاي دارويي و غذايي ايران براي مردم يمن و بمباران فرودگاه صنعا در همين راستا
3- كارشكني در مسير مذاكرات ايران و 1+5
4- حمله چندباره جنگنده‌هاي سعودي به سفارت ايران در صنعا در جريان حمله عربستان به يمن
5- تعرض به دو نوجوان ايراني در فرودگاه جده و عدم‌برخورد جدي با دو مأمور خطاكار سعودي
6- كارشكني در راستاي كاهش شديد قيمت نفت
7- كشته شدن 11 ايراني به دليل سقوط جرثقيل
8- شهادت 500 زائر ايراني در حادثه منا و كارشكني در مسير شناسايي پيكرها ، عقب نشيني محسوس دولت عربستان پس از تهديد شديداللحن رهبر انقلاب
9- رد درخواست ديدار وزيرخارجه ايران توسط همتاي سعودي پس از حادثه منا كه عملاً نشان داد به رغم سهل انگاري دولت عربستان در جريان كشته شدن صدها زائر ايراني، باز هم آنها طلبكارند!
10- عدم صدور ويزا براي وزراي دولت ايران توسط عربستان كه قصد حضور در اين كشور براي رسيدگي به وضعيت زائران ايراني پس از حادثه منا داشتند.
همگي اين حوادث مربوط به قبل از ماجراي سفارت است و متأسفانه ديپلماسي دولت يازدهم نتوانست در اين زمينه موفق عمل كند. با انداختن تقصير قطعي روابط بر عهده عده‌اي اندك كه از ديوار سفارت بالا رفتند و با يك تصميم عادي و روتين شوراي تأمين مي‌شد مانعشان شد، نبايد آدرس غلط داد و به جاي آل سعود مقصران ديگري براي رابطه پيدا كرد يا به تيتر فلان روزنامه ايراني عليه آل سعود ايراد بي‌جهت گرفت. آن كسي كه در روابط ايران و عربستان بايد در سياست‌هايش تجديدنظر كند، ايران نيست بلكه سعودي‌ها هستند.
لزوم مذاكره در اوج عزت و تبيين حق ايران با آنچه در بخش قبلي گزارش آورديم، غرض اين نبود كه بگوييم راه هر نوع مذاكره‌اي بسته است، بلكه مي‌گوييم با اين حجم كارشكني كه سعودي‌ها در قبال ايران داشته‌اند، آن كه بايد براي انجام مذاكره ذوق زده باشد و به اصطلاح قدمي جلو بگذارد، دولت عربستان است و اين مورد بايد به درستي در رسانه‌ها و نيز توسط دولتمردان تبيين شود و نه اينكه مقصران خيالي براي روابط به هم خورده دو كشور درست كنند و براي به دست آوردن دل آل سعود و همپيمان غربي‌اش، به ديگران بابت به هم خوردن اين رابطه بدوبيراه گفت، آنچنان كه گويي روابط ايران و عربستان حسنه و برادرانه بوده و ناگاه به هم ريخته است. اگر پاي مذاكره با سعودي‌ها رفتيم، بايد درخواست‌دهنده دولت ايران نباشد و اين ما باشيم كه درخواست مذاكره را پذيرفته‌ايم. در اين ميانه، بايد براي همه تبيين شود كه اگر دولت جمهوري اسلامي پاي مذاكره نشسته، مظلوم مقتدر در برابر ظالم است. ما نه حقي از كسي ضايع كرده ايم و نه تجاوزي كرده ايم، حالا هم براي گرفتن حقوق مان پاي ميز مذاكره آمده‌ايم. اگر دولت ايران مي‌خواهد آدرس غلط بدهد و به گونه‌اي رفتار كند كه گويي سياست خارجي‌اش در منطقه معطل سهل انگاري شوراي تأمين استان تهران در برابر احساسات ضدسعودي چند جوان تهراني مانده است نمی‌تواند عزتمندانه پای میز مذاکره‌ای با آل سعودی برود که حق به جانب بر موضع باطل خود پای می‌فشارد.
مشكلات دوجانبه يا منطقه‌اي؟
روحاني البته غير از ماجراي حمله به سفارت عربستان در تهران، آدرس غلط ديگري را هم مي‌دهد و آن اينكه مي‌گويد: «ما با عربستان مشكلات دوجانبه نداريم و مشكلات به دليل يمن و مسائل منطقه است.»
اين محاسبه و تحليل هم البته نادرست است. آنچه در سوريه يا يمن به عنوان اختلاف ايران و عربستان شناخته مي‌شود، در واقع نمود و بروزي از يك مشكل است و نه اينكه كل مشكل باشد. جنگي كه هست باعث به وجود آمدن اختلاف بين ايران و عربستان نشده است بلكه اختلافات هميشه و ريشه‌اي و قديمي بين ايران و عربستان وجود داشته و باعث شده كه در كل سياست‌هاي منطقه‌اي هم ما در مقابل هم باشيم. در واقع نبرد سوريه يا يمن، صرفاً يك بروز از اختلافات ايران و عربستان است، لذا تمام شدن نبردها و از بين رفتن داعش فقط يك بروز بيروني را از بين برده و نه كل اختلافات را. حل اختلافات در گرو تغيير سياست‌هاي تروريستي و خصمانه عربستان است، وگرنه داعش تمام مي‌شود، عربستان راه ديگري براي مقابله با ايران و همپيمانانش مي‌يابد؛ جنگ يمن تمام شود، باز هم بهانه‌اي ديگر، اينها صرفاً مصداق‌هاي سلسله اختلافات بين ايران و عربستان است و تا وقتي دولتمردان يازدهم و دوازدهم ريشه اختلافات را نبينند و جايگاه ايران و عربستان را در اين جنگ سياسي به درستي تبيين و براي خود حل نكنند، مذاكره يا تقاضاي آن صرفاً نمايشي از بر باد دادن عزت ايراني خواهد بود، همچون تصوير زانو زدن مقابل امير كويت براي ديدار با وزير سعودي.
فشار بين‌المللي از طريق نهادهاي بين‌المللي
ايران چه بايد بكند؟ عربستان نشان داده زبان تهديد را مي‌فهمد، زبان عزتمندي را هم همين طور. ما مي‌توانيم از طريق تبيين جايگاه ظالمانه و تروريستي دولت عربستان در منطقه، افكار عمومي را با خود همراه كنيم. عزتمندي دولتمردان ايراني يقيناً عربستان را به عقب مي‌راند. كافي است فكر كنيم اگر بعد از همه كارشكني‌هاي سعودي در سال‌هاي اخير، اين ايران بود كه دست برتر و ابتكار عمل را در كاهش سطح روابط ديپلماتيك با عربستان به دست مي‌گرفت، آيا چند جوان از ديوار سفارت سعودي در تهران بالا مي‌رفتند تا دولت عربستان بهانه براي قطع روابط بيابد؟ بهانه‌اي كه البته بهانه هم نبود و دليل بود؛ هر كشوري در برابر تعرض به حقوقش همين كار را مي‌كند، اما متأسفانه دولت روحاني در برابر تعرض‌هاي چندباره به حقوق مردم و كشورش توسط آل سعود كوتاه آمد و حالا هم رسانه‌هاي حامي دولت دم از مذاكره مي‌زنند. ما با مذاكره مخالف نيستيم، اما مهم است مذاكره از چه جايگاهی انجام مي‌شود.
