در حالي كه طب سنتي با رويكرد اصلي حفظ و تداوم سلامت و حذف بيماري بر پيشگيري تمركز دارد و در تلاش است مردم را ساده و سلامت و بدون استفاده از داروهاي شيميايي گران و پرعارضه درمان كند و نجات دهد، رويكرد اساسي طب مدرن غربي تنها عبور از بيماريهاست و بر پايه پيشگيري و مداوا پايهگذاري نشده است. در چنين شرايطي پزشكان كه با طب مدرن وارداتي پرورش يافتهاند به اين طب گرايش بيشتري دارند. از سوي ديگر نيز درآمدهاي آنچناني برخي پزشكان به واسطه طبابت با طب مدرن تأمين ميشود چراكه در اين طب رويكرد اصلي پيشگيري و مداوا نيست بلكه اين پزشكان تنها با استفاده از داروهاي مضر شيميايي و روشهاي تهاجمي و جراحي تنها موجب حذف و عبور از بيماري ميشوند كه اغلب هم با عوارض متعددي همراه است. در چنين شرايطي وزارت بهداشت و به عبارت بهتر وزارت پزشكان طب مدرن به جاي تقويت و رشد طب سنتي معاونت طب سنتي را به يك اداره تنزل داد. اين در حالي است كه در سياستهاي ابلاغي سلامت از سوي مقام معظم رهبري نيز بر بازشناسي، تبيين، ترويج، توسعه و نهادينه نمودن طب سنتي ايران تأكيد ويژهاي شده است.
تنزل معاونت طب سنتي وزارت بهداشت به يك اداره طب سنتي آن هم به صورت چراغ خاموش و بيسر و صدا چند روزي ميشود كه اتفاق افتاده است. حدود يك هفته پيش بود كه خبري مبني بر انتصاب معاون اجتماعي وزارت بهداشت منتشر شد. هرچند در اين خبر به انحلال معاونت طب سنتي اين وزارتخانه و تشكيل معاونت اجتماعي به جاي آن اشارهاي نشده بود. حالا اما با رسانهاي شدن اين ماجرا شاهد واكنشهاي متفاوت به اين موضوع هستيم؛واكنشهايي كه بر ناتواني وزارت بهداشت از مديريت و برنامهريزي براي اين طب و در نتيجه تغيير رويكرد برخي پزشكان طب سنتي به رويكرد اقتصادي حكايت دارد و همين امر موجب شد عملكرد در حوزه طب سنتي رضايتبخش نباشد.
نارضايتي وزير، معاونت طب سنتي را منحل كرد
وزير بهداشت در اجلاس رؤساي دانشگاههاي علوم پزشكي در خصوص تبديل معاونت طب سنتي به اداره كل طب سنتي اظهار كرد: اين كار تنزل نيست؛ ما از طب سنتي حمايت ميكنيم اما تاكنون از اقدامات صورت گرفته راضي نيستيم. وي كه خودش فرزند يك عطار فريماني است، افزود:طب سنتي سرمايه بزرگ ماست كه بايد زنده شود و نياز است كه بهطور كارآمد، علمي و فراگير در بخش گياهان دارويي و تقويت نيروي انساني در اين حوزه اقداماتي انجام دهيم. با وجود اين اظهارات اما عملكرد آقاي وزير و تبديل معاونت به اداره كل تنها معنايي كه به ذهن متبادر ميكند، تنزل جايگاه طب سنتي و پنبه كردن تمام تلاشهايي است كه طي سالهاي گذشته براي احياي دوباره دانش ابوعلي سينا و فارابي صورت گرفته است.
عمر سه ساله معاونتي با قدمت هزار سال
معاونت طب سنتي- اسلامي وزارت بهداشت ارديبهشت92 ايجاد شد. در سياستهاي كلي «سلامت» كه در فروردين 93ابلاغ شد، بخشي هم به طب سنتي اختصاص داشت. با روي كار آمدن دولت يازدهم محمود خدادوست در سمت معاون طب سنتي ابقا شد. لغو مصوبه تأسيس دانشگاه طب سنتي - اسلامي در اسفند 92 اما نشان داد اگرچه وزير بهداشت يك عطارزاده است اما انگار به طب مدرني كه با آن پرورش يافته بيشتر از شغل و رويكرد پدرياش وابسته است. ارديبهشت ماه سال گذشته نيز خبر انحلال معاونت طب سنتي رسانهاي شد اما وزارت بهداشت اين خبر را تكذيب و بر تقويت اين معاونت تأكيد كرد. چند روز پيش اما در اجلاس رؤساي دانشگاههاي علوم پزشكي هاشمي از تبديل معاونت طب سنتي به اداره كل طب سنتي خبر داد. اظهار نارضايتي از عملكرد معاونت طب سنتي و تنزل آن به سطح يك اداره در حالي است كه گزينههاي جايگزين متعددي براي تقويت اين معاونت وجود داشت و نارضايتي از عملكرد يك معاونت بدون شك با حذف آن به رضايت منجر نميشود.
دفتري كه قرار است جايگاه معاونتي داشته باشد
ايرج حريرچي، سخنگوي وزارت بهداشت درباره تغييرات جايگاه معاونت طب سنتي و علت تشكيل معاونت جديد اجتماعي در ساختار وزارت بهداشت با اشاره به تأثير75 تا 85 درصدي عوامل اجتماعي بر سلامت، در توجيه دليل جايگزيني معاونت طب سنتي با معاونت اجتماعي اينگونه توضيح ميدهد: طبق مصوبات دولت و برنامه خدمات كشوري ما نميتوانستيم معاونت ديگري اضافه كنيم به همين دليل بايد يك معاونت را حذف و معاونت ديگري ايجاد كنيم. وي مدعي است اگرچه به طور اسمي معاونت طب سنتي و اسلامي به دفتر تبديل شده اما با توجه به جايگاه مديريتي، مديركلي و مشاوره وزير همچنان در سطح وزارت و جايگاه آن همانند جايگاه معاونت است. سخنگوي وزارت بهداشت تأكيد ميكند: همچنان به بند مربوط به طب سنتي و اسلامي در سياستهاي كلي سلامت ابلاغيه رهبر معظم انقلاب پايبند بوده و به آن عمل ميكنيم و در اين راستا كارهاي مانند ايجاد 20 سلامتكده طب سنتي، ساماندهي مراكز خدمات طب و ارائهدهندگان اين خدمات را در برنامههاي خود اجرا ميكنيم.
هدفي كه محقق نشد
محمدعلي زارعيان، دستيار تخصصي طب سنتي در واكنش به حذف معاونت طب سنتي معتقد است: تا زماني كه رويكرد به طب سنتي منفعتطلبانه است، هيچ اتفاق مثبتي را نميتوان انتظار داشت. به باور وي طي مدت 10سالي كه طب سنتي در ايران احيا شده است از نظر تئوريك خيلي جلوتر از كشورهاي ديگر همچون هند هستيم. زارعيان ميافزايد: برخي افراد به بحث فعاليتهاي علمي و پژوهشي در طبسنتي قائل نيستند و ترقي و پيشرفت در اين عرصه را تنها در افزايش تعداد بيمارستانها و ساختمانهاي طب سنتي ميدانند و معمولاً نظرشان اين است كه چون ساختمانها و بيمارستانهاي طب سنتي زياد نيست، معاونت طب سنتي كاري نميكند و قاعدتاً منابع آنها تأمين ميشود. محمد فصيحي دستجردي، متخصص بيماريهاي عفوني و پژوهشگر طب سنتي هم با تأكيد بر اينكه وزارت بهداشت از همان ابتدا تمايلي به رونق گرفتن طب سنتي نداشت ميافزايد: اين وزارتخانه در حوزه طب سنتي نتوانست برنامهريزي درستي داشته باشد. بنا به تأكيد وي در واقع يكي از اهداف طب سنتي، ايجاد يك طب ارزان براي تأمين و ارتقاي سطح سلامتي مردم بوده كه اين موضوع تا به امروز به دليل عملكرد مسئولان اين حوزه و برخي از دستاندركاران حوزه طب سنتي چندان محقق نشده است. به همين دليل غالب پزشكاني هم كه وارد اين طب شدند بيشتر در پي «كسب سود» خود بودند كه نتيجه آن اين شد كه طب سنتي نتوانست چهره واقعي، قدرت و ظرفيت بالاي خود را به جامعه نشان دهد. وي با انتقاد از اقتصادمحوري در طب سنتي ميافزايد: مردم در گذشته فقط از طب كلاسيك استفاده ميكردند اما در حال حاضر هم از طب كلاسيك و هم از طب سنتي استفاده ميكنند و هزينه آنها براي درمان دو برابر شده است در حالي كه يكي از اهداف طب سنتي، ايجاد يك طب ارزان جهت ارتقاي سطح سلامتي مردم بوده است كه اين موضوع طبيعتاً مراجعه به پزشك را كاهش ميدهد.
پاك كردن صورت مسئله
طب سنتي و داروهاي گیاهی اما نگاه مثبت تمام دنيا را به خود معطوف داشته است. در حالي كه برخي از كشورهاي داراي طب سنتي همچون چين و هند توانستهاند اين طب را به تمام دنيا صادر كنند اما در كشور ما وزارت بهداشت از فراگير كردن اين طب در داخل كشور هم ناتوان مانده و در مواجهه با عملكرد نامناسب معاونت خود صورت مسئله را پاك ميكند؛ موضوعي كه با سياستهاي كلي سلامت در تضاد است.