چهار سال پیش امریکا با طرح مساله استقرار سپر دفاع موشکی در کشورهای چک و لهستان به بهانه تهدید موشکی ایران روسیه را در وضعیت انفعال قرار داد. نخستین عکس العمل روسها اظهارنظر پوتین بود که گفت: برای هر سپری شمشیر برنده تری میتوان یافت. ظاهر این گفته میتوانست اینگونه تفسیر شود که روسیه ترسی از سپر دفاع موشکی امریکا نداشته و با سامانههای تهاجمی موشکی برتری خود را در این زمینه اثبات خواهد کرد؛ اما واقعیت چیز دیگری بود. روسها از هرگونه ورود به رقابت تسلیحاتی با امریکا چه بر سر دفاع موشکی یا هر مساله دیگری وحشت داشتند. آنها در خود توان آن را از جهات فناوری و اقتصادی نمیدیدند که با ایالات متحده وارد یک رقابت تسلیحاتی جدید مانند آنچه در دوران جنگ سرد روی داد شوند زیرا هم از جهت فناوری و هم از جهت منابع اقتصادی در وضعیت برتری قرار نداشتند.
پس از مخالفت جدی روسیه با این طرح و نیاز امریکا به داشتن رای روسیه در برنامه هستهای ایران طرح اصلی موقتاً کناری گذاشته شد و پنتاگون اعلام کرد که به دنبال طرحهای جایگزین است. لهستان که بیشترین اشتیاق را برای این طرح نشان داده بود با شرایط جدیدی مواجه شد که با شرایط قبلی تفاوتهای اساسی داشت. امریکاییها از طرفی نگران از بین رفتن اعتبارشان در کشورهای شرق اروپا به دلیل سست شدن پیمانشان با لهستان و چک و دور شدن از هدف کلان کشاندن روسیه به یک رقابت تسلیحاتی بودند و از طرف دیگر به رای روسیه در شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی نیاز داشتند. این مجموعه شرایط باعث شد که ایالات متحده تغییراتی را در طرح ایجاد کند تا بتواند به نوعی با یک طرح جدید که معایب کمتری دارد و میتواند جمعی بین محدودیتهای گفته شده و اهداف موردنظر باشد موقعیت خود را حفظ کند. آنها توافقی جدید با لهستان امضا کردند. این سند، توافق امضا شده در واشنگتن پس از تعدیل طرح استقرار سپر ضد موشک هستهای امریکا در اروپا را اصلاح کرد. طرح اولیه، نصب یک سامانه رادار در جمهوری چک و 10 سیستم رهگیر برای موشکهای دوربرد در لهستان یود. باراک اوباما، طرح مزبور را تعدیل کرد و استقرار سامانههای رهگیر موشکهای میان برد و کوتاه برد در لهستان را به عنوان جانشین طرح اولیه برگزید.
* گسترش مصاحبه از قطعنامه 1929
اردیبهشت ماه خبرگزاری رومانی مدیافاکس در خبری اعلام کرد که تئودور باکونکشی وزیر خارجه این کشور در دیدار باراندرس فوک راسموسن دبیرکل ناتو در بخارست گفت که کشورش با این ماموریت که متحدان اروپایی مسئولیت سامانههای سپر موشکی را برعهده میگیرند تمامی قاره اروپا علیه هر نوع حمله موشکی حفاظت خواهد شد. چنین گفتههایی به خوبی نشان میدهد که کشورهای اروپای شرقی از طرحهایی که آنها را از گزند روسیه دور نگه دارد حمایت میکنند. طرح تعدیل شده در لهستان تنها برای جلب نظر روسیه به امضای هیلاری کلینتون رسید. رومانی به عنوان یکی از اعضای ناتو فوریه سال جاری با درخواست امریکا برای استقرار بخشهایی از سامانه سپرموشکی امریکا موافقت کرد.
امریکا پس از آنکه موافقت روسیه را در شورای امنیت برای رأی مثبت به قطعنامه 1929 گرفت به تدریج در حال توسعه طرحهای سپر دفاع موشکی خود است. آنها اعلام کردند که میخواهند این طرح را به سمت جنوب گسترش دهند و کشورهای بلغارستان و ترکیه را به عنوان گزینههایی در نظر گرفتهاند. روزنامه بلغاری سگا در این باره نوشت که آنیو آنگلوف وزیر دفاع بلغارستان در مخالفت با طرح سامانه موشکی امریکا اعلام کرده است که با توجه به موقعیت جغرافیایی بلغارستان منطقی نیست که کشورمان محل استقرار چنین سامانههای راداری قرار گیرد. البته روزنامه امریکایی واشنگتن پست نوشت که امریکا به دنبال جلب نظر یکی از دو کشور ترکیه و بلغارستان است و در واقع از دو کشور نام برد.
همان روزنامه بلغاری(سگا) ادامه داد که ترکیه نیز رسما اعلام کرده است استقرار هیچ سیستم راداری یا بخشهای دیگری از سپر دفاع ضد موشکی را در خاک خود به دلیل آنکه میخواهد بازارهای تجاری خود را در ایران و سایر کشورهای منطقه حفظ کند نخواهد پذیرفت. علاوه بر این، آنکارا دهها رادار قدرتمند و مجموعههای موشکی پاتریوت در اختیار دارد و توسط آنها میتواند از فضای هوایی کشورش دفاع کند.
اندره فاگ راسموسن دبیکل مانو پیش از این در کنفرانس خبری بروکسل خبر داده بود که ناتو سرگرم احداث سامانه دفاع موشکی برای پشتیبانی از نیروهای مسلح این سازمان به هنگام انجام ماموریت است. هزینه توسعه این سامانه که علاوه بر سربازان، دفاع و حفاظت از همه قاره اروپا را شامل میشود، 258 میلیون دلار خواهد بود. این اظهارنظرها نشان میدهد که اروپاییها با طرحی که بتواند روسیه را در انزوا قرار دهد موافق بوده و حتی اتفاق نظر دارند و با ایالات متحده همداستان هستند. راسموسن تأکید کرد که وزرای دفاع ناتو در نشست نوامبر که در لیسبون پایتخت پرتغال برگزار میشود درباره این سامانه دفاع موشکی تصمیمگیری خواهند کرد. اما ترکیه و بلغارستان با این طرح چگونه برخورد خواهند نمود؟
این دو کشور شرایط متفاوتی دارند. بلغارستان اگرچه مخالفت اولیه خود را اعلام کرده اما به احتمال بسیار به این طرح خواهد پیوست و تنها دلیل تردید کنونی این کشور بدعهدی امریکاییها در ماجرای قرارداد اولیه در لهستان و تلاش آن برای گرفتن تضمینهای محکم از امریکاست تا با جرح و تعدیلهای آینده مواجه نشوند.
اما مورد ترکیه کاملا متفاوت است و به نظر میرسد که طرح نام این کشور کاملا انحرافی باشد. اولا که ترکیه از مرزهای روسیه فاصله زیادی دارد و اهداف این طرح را که در ضدروسی بودن آن تردیدی وجود ندارد برآورده نمیکند. به عنوان مثال در همان ابتدای طرح شدن مساله سپر دفاع موشکی روسیه از امریکا خواست به جای اروپای شرقی از جمهوری آذربایجان که به مرزهای ایران نزدیک است استفاده کند که امریکاییها نپذیرفتند و روسها از این اقدام به عنوان راستی آزمایی نیت واشنگتن و تایید این نکته که طرح علیه روسیه است یاد کردند.
دوم روابط امریکا و ترکیه به هیچ وجه در شرایطی نیست که بخواهند چنین قراردادهایی منعقد کنند. امریکا در کنار اسرائیل حیاتیترین منافع عالی ترکیه را هدف گرفته و روابط آنها کاملا دورشونده است. حمایت گسترده اسرائیل از پ. ک. ک و تأیید امریکاییها مسالهای نیست که ترکیه بتواند آن را نادیده بگیرد. اردوغان نخست وزیر ترکیه پس از تشدید حملات پ. ک. ک به ارتش این کشور اعلام کرد: پ. ک. ک میخواهد ترکیه را به مرز دیوانگی برساند. سیاست خارجی ترکیه نشان داده است که آنها دیوانه نیستند و خود را درگیر ماجراجوییهای کاخ سفید برای دربرگیری روسیه نمیکنند.