جوان آنلاین: جواد رزاقیزاده در نوزدهمین جشنواره سینماحقیقت با مستند «شنا خلاف جهت» حضور دارد و به نقش رهاییبخش هنر در زندگی افراد دارای تجربه اوتیسم میپردازد.
رزاقیزاده، کارگردان مستند «شنا خلاف جهت»، درباره چگونگی شکلگیری ایده ساخت مستند به «جوان» گفت: انتخاب این موضوع از علاقه شخصی من به تأثیر تحولآفرین هنر سرچشمه میگیرد. همان جذابیتی که پیشتر در مستند «آسانسور» نیز با تمرکز بر سینما آن را کاویدم. اینجا، اما با تمرکز بر ذهنیت متفاوت و عمیق این افراد، میخواستم ببینم هنر چگونه میتواند نه فقط یک رسانه که یک زبان مشترک و راهی برای شکستن انزوا باشد.
پرداختن به نقش رهاییبخش هنر
رزاقیزاده درباره موضوع مستند گفت: من در مستند «شنا خلاف جهت» به نقش رهاییبخش هنر در زندگی افراد دارای تجربه اوتیسم آسپرگر و اختلالهای مشابه پرداختم و سعی کردم نشان دهم که چگونه بیان هنری میتواند دریچهای به سوی درک، ارتباط و امید باشد. این افراد که دارای ذهنیتی متفاوت هستند، در طیف اوتیسم و اختلالهای مشابه قرار دارند و فیلم با تکیه بر ویژگیهای خاص این طیف، به بررسی نجات و امیدی که هنر میتواند برای آنها به ارمغان آورد، میپردازد.
کارگردان مستند «آسانسور» توضیح داد: در مواجهه با این پرسش که «آیا با وجود تفاوتها و محدودیتهای اوتیسم و طیفهای مشابه، میتوان نکات مثبتی در آن یافت»، فیلم پاسخی امیدوارکننده ارائه میدهد. این مستند نشان میدهد که در پس چالشهای روزمره، تواناییهای منحصربهفرد، نگاه متفاوت به جهان و عمق احساساتی وجود دارد که نه تنها به عنوان «مثبت» قابل مشاهده است، بلکه میتواند منبع الهام و درک تازهای از مفهوم انسانی باشد. «شنا خلاف جهت» از مسیر هنر و مقاومت، به کشف همین ظرفیتهای پنهان میپردازد و مخاطب را به تأملی فراتر از نگاه صرفاً درمانمحور فرا میخواند.
زمانبندی فشرده برای تولید مستند
او با بیان اینکه پروسه تولید مستند از اختتامیه جشنواره سینماحقیقت سال گذشته شروع شد، گفت: فقط چهار روز پس از دریافت جایزه بهترین فیلم برای مستند «آسانسور» در جشنواره سینما حقیقت کار را روی همین سن به واسطه تئاتر موزیکال کرولاین آغاز کردم. کل فرآیند تولید از اولین روز فیلمبرداری تا تحویل نهایی به جشنواره سینما حقیقت بدون وقفه و در یک بازه واحد انجام شد. این زمانبندی فشرده، انرژی و تمرکز ویژهای میطلبید.
رزاقیزاده درباره سبک مستند توضیح داد: مستند «شنا خلاف جهت» با یک شروع آرام و معرفی ژرف، بیننده را آماده مواجهه با داستانی پیچیده میکند. اما قلب تپنده این فیلم، در تمپوی بالا و ریتم سریع بخشهای میانی آن نهفته است. روایت با شتابی درونی پیش میرود و انرژی و تنش داستان را به شکلی مؤثر به مخاطب منتقل میکند. مستند «شنا خلاف جهت» شما را در یک سفر خطی و پرتنش همراهی میکند. اما این سفر، گاه و بیگاه با تکههایی از گذشته درخشان میشود. سعی کردم به شکلی هنرمندانه و کاملاً سینمایی، این خاطرات و گذشته را نه با گفتار که با نشان دادن دو نسل و تدوین حسابشده، به درون روایت اصلی تزریق کنم. در «شنا خلاف جهت»، فرم و محتوا در پیوندی ناگسستنی، یکدیگر را تکامل میبخشند. تمامی عوامل فنی نه به عنوان زینتی اضافه، بلکه به عنوان زبان اصلی روایت عمل میکنند و در شکلگیری کیفی و تأثیر عمیق اثر، نقشی محوری ایفا کردهاند.
سینماحقیقت، ستون فقرات سینمای مستند
وی ادامه داد: اثر بر پایه یک ایده مرکزی قوی و تلاش برای هارمونی فرم و محتوا شکل گرفته است. آنچه ارائه شده، حاصل دغدغه شخصی و صداقت در بازگویی است و امیدوارم بتواند با مخاطب خود ارتباط صمیمانهای برقرار کند. قطعاً شنیدن دیدگاههای مختلف، غنیمتی برای ساختهای آینده خواهد بود. این مستند برای تماشاگرانی است که به عمق نگاه میکنند، بهویژه برای دوستان سینمای مستند که به قصههای انسانمحور و جامعهنگارانه علاقه دارند. والدین، مربیان و همراهان زندگی که به دنبال درک بهتر مبارزات خاموش اطرافیان خود هستند. همه آنهایی که باور دارند هنر میتواند آینهای باشد برای دیدن خود و پلی برای فهمیدن دیگری. در یک کلام، اثری است برای بینندهای که نه فقط میخواهد ببیند که میخواهد احساس و فکر کند.
این مستندساز درباره دومین حضور متوالیاش در جشنواره سینماحقیقت خاطرنشان کرد: سینماحقیقت را میتوان ستون فقرات حیات فرهنگی سینمای مستند ایران در دو دهه اخیر دانست. بدون وجود چنین فضای متمرکز و جدی، بسیاری از آثار شاخص مستند ایران یا ساخته نمیشدند یا در حداقلی از دیدهشدن باقی میماندند. البته این جشنواره نیز مانند هر پدیده فرهنگی دیگر با چالشها و محدودیتهایی روبهرو است (مانند حساسیتهای موضوعی، بودجه و محدودیت در تعاملات بینالمللی)، اما نقش آن در حفظ استقلال، اعتبار و پویایی جریان مستندسازی ایران غیرقابل انکار است. در یک کلام، سینماحقیقت نه فقط یک جشنواره که یک نهاد ضروری برای نفسکشیدن سینمای مستند ایران است.
رزاقیزاده در پایان افزود: سینمای مستند ایران، گنجینهای از صداها و نگاههایی است که باید شنیده و دیده شوند. بزرگترین آرزوی من برای این فیلم، فراتر از هر جایزه یا نقدی، این است؛ امیدوارم این اثر توجه و حمایت بیشتری را به سمت فیلمسازان جوان و بااستعدادی جلب کند که داستانهای ناگفته بسیاری در سینه دارند.» قطع شدن زنجیره تولید آثار اصیل و جسورانه، تنها یک فقدان هنری نیست، بلکه محروم شدن جامعه از آیینهای است که خود را در آن ببیند. بیایید با حمایت واقعی، چه در قبال تهیهکنندگی، چه فضای اکران و چه توجه رسانهای، این حلقه حیاتی را تقویت کنیم. آینده سینمای ما در گرو امید و امکان همین نسل نو است.
