جوان آنلاین: بحران آب در کشاورزی، حالا نه فقط یک هشدار زیست‌محیطی بلکه به تهدیدی جدی برای امنیت غذایی کشور تبدیل شده است. در حالی که تولید برنج کشور امسال با کاهش ۳۰۰ هزار تنی مواجه و کشت برنج در ۱۳ استان به‌طور کامل متوقف شده است، سخنان مسئولان وزارت جهاد کشاورزی بیشتر به گزارشی از مشکلات و کمبود‌ها شباهت دارد تا ارائه راهکار. وزیر جهادکشاورزی در تازه‌ترین اظهارات خود اعلام کرده است برای اجرای طرح‌های آبیاری نوین به ۱۷۵ هزار‌میلیارد تومان بودجه نیاز دارند، اما تنها ۷ هزار‌میلیارد تومان تخصیص داده شده است؛ حرفی که شاید در جلسات کارشناسی و دولتی محل بحث باشد، اما تریبون رسانه ملی جای بیان آن نیست. مردم و کشاورزان امروز بیش از هر زمان دیگر، نیاز دارند بدانند دولت با همین امکانات محدود چه اقداماتی انجام داده است یا چه برنامه‌های مشخصی برای مدیریت این بحران دارد، نه اینکه مسئولان به تکرار جمله «بودجه نداریم» بسنده کنند. نیمی از مطالبات گندمکاران پرداخت نشده، تولید برنج به شدت کاهش یافته و منابع آبی کشور به اذعان مسئولان رو به اتمام است. آنچه در این شرایط از وزیران انتظار می‌رود، نه بازگویی موانع بلکه ارائه نسخه‌های عملیاتی است؛ اینکه کشاورز بداند با وجود همه چالش‌ها، حداقل چه برنامه‌هایی در مسیر بهبود وضعیت اجرایی شده یا می‌شود. افزایش قیمت برنج در ماه‌های گذشته، شوک بزرگی به سفره معیشتی مردم وارد کرد، به طوری که قیمت برنج ایرانی با کیفیت متوسط که در اسفند ماه ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزارتومان بود به ۲۰۰ هزار تومان و در اواسط تیر ماه به ۳۰۰ هزار تومان افزایش یافت، سیاست اشتباه وزارت جهاد کشاورزی در تابستان سال گذشته و اتکا بر آمار نامعتبر خود از تولید و موجودی برنج موجب کمبود آن در نیمه نخست امسال شده است.
محدودیت منابع آبی، تأمین امنیت غذایی و خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی دولت است که این روز‌ها در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفته است. وزیر جهاد کشاورزی با تأیید مصرف بالای آب در بخش کشاورزی، از پیاده‌سازی اصلاح الگوی کشت و کاهش تولید برخی محصولات کشاورزی خبر داد و پیاده‌سازی آبیاری نوین به منظور کاهش مصرف آب در این بخش را به تخصیص اعتبارات و منابع مالی وابسته دانست.
غلامرضا نوری‌قزلجه با حضور در یک برنامه تلویزیونی از کمبود اعتبارات برای مدیریت و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی سخن گفت، در حالی که مخاطب این اظهارات مردم و بهره‌برداران بخش کشاورزی نیستند و این انتقاد باید در جلسات هیئت دولت مطرح و برای آن چاره‌جویی شود.
وی در پاسخ به سؤالی در خصوص دلیل افزایش قیمت برنج در نیمه نخست امسال، به اشتباهات آماری وزارتخانه تحت مدیریتش و واردات اندک برنج خارجی در تابستان گذشته اشاره‌ای نکرد.
نوری قزلجه اجرای الگوی کشت را دلیل کاهش تولید برنج ایرانی و در نتیجه افزایش قیمت‌ها دانست و افزود: آمار تولید محصولات کشاورزی در حال اصلاح است، برای مثال شاید بشنوید که ۹۰۰ هزار تن با عددی که در تولید برنج در سال‌های قبل اعلام می‌شد، فاصله داریم، درحالی که بخشی از این امر به اصلاح آماری برمی‌گردد. عملاً ۳۰۰ هزار تن کاهش تولید برنج داریم. بخشی از این امر نیز به اصلاح الگوی کشت برمی‌گردد. ما در ۱۶ استان کشت برنج داشتیم که به جز سه استان به بقیه استان‌ها تکلیف کردیم کشت برنج در راستای رعایت الگوی کشت انجام ندهند.
وی تصریح کرد: باید کمبود برنج را از واردات تأمین کنیم. کار‌های تحقیقاتی خوبی روی برنج شروع کردیم. همکاری خوبی با شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی داشتیم و احتمالاً همکاری خوب بین‌المللی در این حوزه خواهیم داشت تا راندمان را افزایش دهیم. قیمت برنج وارداتی مشکلی نداشت، برنج وارداتی مشمول ارز ترجیحی و قیمت‌گذاری است که آن هم از ۵۶ هزار تومان تا ۷۰ هزار تومان عرضه می‌شود. کسری را از طریق واردات جبران می‌کنیم.
ضمانت اجرایی اصلاح الگوی کشت ضعیف است
نوری‌قزلجه در پاسخ به سؤالی درباره اصلاح الگوی کشت یادآور شد: متناسب با شرایط و وضعیتی که داریم باید برنج کشت شود. بیشتر برنج ما در استان‌های شمالی کشت می‌شود. قانون تکلیف کرده است که این امر را با شرایط جدید تطبیق دهیم. امسال تکمیل‌ترین الگوی کشت را به همه استان‌ها اعلام می‌کنیم و برش‌های استانی و شهری تعیین می‌شود. به روستا‌ها الگوی کشت را اعلام می‌کنیم. این الگو را طبق نیاز داخلی تنظیم می‌کنیم. در اجرا اشکالاتی داریم و کشاورزان هنوز این امر را مورد عنایت ۱۰۰درصدی قرار نداده‌اند.
وزیر جهاد کشاورزی معتقد است ضمانت اجرایی این طرح براساس قانون تصویب شده ضعیف است، زیرا وزارت جهاد کشاورزی مکلف به اطلاع‌رسانی، توصیه و ترویج است و نهایتاً با افزایش قیمت آب‌بهای کشاورزی، عدم‌تخصیص سم و کود و عدم‌خرید تضمینی محصول می‌توان با فعالان کشاورزی که الگوی کشت را رعایت نکرده‌اند برخورد کرد. نمونه آن پیازکاران کرمانی و جیرفتی است که در اواخر فروردین ماه محصول پیاز روی دست‌شان ماند.
وی می‌گوید: در مورد پیاز، در یک منطقه خاص الگوی کشت برای تولید ۴۰۰ هزار تن در ۱۳ هزار هکتار زمین داشتیم. فرمانداری و مدیران جهاد استان در جلسات متعدد با بهره‌برداران کشاورزی این موضوع را مطرح کرده بودند، اما متأسفانه کشاورزان اهمیتی ندادند و در ۲۳ هزار هکتار زمین حدود یک‌میلیون تن پیاز تولید کردند. در آن زمان صادرات هم رونقی نداشت. با اینکه وزارت جهاد تعرفه صادرات را صفر کرد، فقط توانستند ۲۵ هزار تن صادر کنند. به رغم تأکیدات جهاد استان، پیازکاران تصور می‌کردند با روش‌های سنتی گذشته می‌توانند سود بالایی داشته باشند.
وی خواستار اصلاح قانون برای اجرای مؤثرتر الگوی کشت شد و افزود: اطلاع‌رسانی لازم انجام شده است، اما بدون ضمانت اجرایی، تخلفات ادامه دارد.
چالش بهره‌وری آب و ضرورت آبیاری نوین
وزیر جهاد کشاورزی بهره‌وری فعلی آب را بین ۳/۱ تا ۴/۱ کیلوگرم محصول به ازای هر مترمکعب عنوان کرد و افزود: هدف‌گذاری شده است که این میزان به دو کیلوگرم افزایش یابد. برای اجرای آبیاری نوین در ۳/۲میلیون هکتار اراضی، ۱۷۵ هزار‌میلیارد تومان بودجه نیاز است، اما تاکنون فقط ۷ هزار‌میلیارد تومان تخصیص یافته که یکی از چالش‌های جدی بخش کشاورزی است. اگر امنیت غذایی و حفظ محیط زیست اهمیت دارد، باید روی مصرف بهینه آب سرمایه‌گذاری کنیم. براساس تحقیقات وزارت جهاد گونه‌های گیاهان کم‌آب‌بر شناسایی شده است، اما در نهایت باید آب بدون پرتی با بیشترین بهره‌وری به پای این گیاهان برسد، پیاده‌سازی آبیاری نوین برای کشاورز هزینه دارد و باید منابع مالی آن تأمین شود.
۴۴ درصد مطالبات گندمکاران پرداخت شد
وزیر جهاد کشاورزی از خرید بیش از ۲/۷ میلیون تن گندم در فصل زراعی جاری خبر داد و اعلام کرد: از مجموع حدود ۱۵۰ هزار‌میلیارد تومان بهای گندم خریداری‌شده، تاکنون ۶۵ هزار‌میلیارد تومان معادل ۴۴درصد پرداخت شده و ۸۳ هزار‌میلیارد تومان دیگر باقی‌مانده که در دست پیگیری است.
نوری‌قزلجه افزود: پرداخت‌ها بر اساس زمان تحویل گندم انجام شده و تاکنون برای گندم‌های تحویلی در فروردین ۱۰۰درصد، اردیبهشت ۹۰درصد، خرداد ۷۵درصد و تیرماه ۵۰درصد مطالبات واریز شده است. وی تأکید کرد: اطلاعات کشاورزان طی ۴۸ ساعت به سازمان هدفمندی یارانه‌ها ارسال می‌شود و کشاورزان نباید نگرانی بابت دریافت مطالبات خود داشته باشند. وی با اشاره به کاهش ۴۰درصدی بارندگی نسبت به سال گذشته، از پیش‌بینی افت ۲۵ تا ۳۰درصدی تولید گندم در سال جاری خبر داد.
او گفت: با توجه به نیاز سالانه ۱۱میلیون تن گندم در کشور، از زمستان گذشته واردات برای جبران کسری آغاز و بخش مهمی از آن وارد کشور شده است.
نوری‌قزلجه در پایان بر لزوم همکاری دستگاه‌هایی مانند وزارت نیرو، صمت، بانک مرکزی و دیگر نهاد‌ها برای تأمین امنیت غذایی تأکید کرد و گفت: آینده کشاورزی کشور با تکیه بر دانش بومی، حمایت دولت، تلاش کشاورزان و حضور جوانان پژوهشگر روشن است. اگر امنیت معیشت کشاورزان حفظ شود، کشاورزی ایران همچنان ستون امنیت غذایی و اقتدار اقتصادی خواهد ماند.
