پایگاه تبیان در فضای مجازی نوشت: توسعه مهارت صبر و کنترل هیجانات در دوره خردسالی از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا این مهارتها زیربنای سازگاری اجتماعی، موفقیت تحصیلی و سلامت روان در بلندمدت را شکل میدهند.
در دنیای پرشتاب امروز، کودکان با حجم زیادی از محرکهای محیطی، از بازیهای دیجیتال گرفته تا انتظارات اجتماعی مواجه هستند. این شرایط میتواند توانایی آنها در مدیریت هیجانات و تمرین صبر را به چالش بکشد. صبر و کنترل هیجانات، مهارتهایی بنیادین هستند که نهتنها به کودکان کمک میکنند در موقعیتهای دشوار آرامش خود را حفظ کنند، بلکه در موفقیت تحصیلی، روابط اجتماعی و سلامت روان آنها در آینده نقش کلیدی دارند. در این بازه سنی، ساختارهای نوروبیولوژیکی تنظیم هیجان در حال تکاملند و کودک بهواسطه تعامل با والدین و محیط، مهارتهای اولیه خودتنظیمی را میآموزد. پژوهشها و انجمن تحقیقات در رشد کودک (SRCD) نشان میدهند که مداخلات هدفمند میتوانند توانایی کودکان را در مدیریت رفتارهای تکانشی و مهارتهای اجتماعی بهطور قابلتوجهی بهبود بخشند. در بازه دو تا شش سالگی، مهارت «صبر» و «کنترل هیجانات» بهمثابه دو بال مهم برای پرواز در دنیای اجتماعی و یادگیری کودک عمل میکنند. والدینی که به این مهارتها توجه دارند، نهتنها آرامش خانواده را حفظ میکنند، بلکه زمینه موفقیت تحصیلی و روابط سالم آینده فرزندشان را شکل میدهند.
چرا صبر و تنظیم هیجان مهم است؟
در این سن، کودکان هر لحظه با دنیایی از خواستهها، بازیها و تعاملات اجتماعی روبهرو میشوند. انتظار برای نوبت بازی، کنارگذاشتن اسباببازی برای ناهار یا پذیرش قاعده مدرسه، همه نیازمند توانایی «تأخیر در ارضای نیازها»
(Delay of Gratification) و «بازداری تکانشی» (Inhibitory Control) است. پژوهشها نشان میدهند کودکانی که در خردسالی این مهارتها را میآموزند، در دوره نوجوانی و بزرگسالی اعتمادبهنفس بالاتری دارند، رفتارهای اجتماعی سازگارتر از خود نشان میدهند و در محیطهای آموزشی عملکرد بهتری دارند. آزمایش معروف «مارشمالو» والتر میشل نشان داد کودکانی که توانستند برای دریافت پاداش بزرگتر صبر کنند، در بزرگسالی از نظر تحصیلی و اجتماعی عملکرد بهتری داشتند. این مهارتها به کودکان کمک میکنند در مواجهه با ناکامی، خشم یا اضطراب، واکنشهای مناسبتری نشان دهند. (در این آزمایش، به کودکان یک مارشمالو داده میشد و به آنها گفته میشد که اگر بتوانند ۱۵ دقیقه صبر کنند و آن را نخورند، دو مارشمالو جایزه خواهند گرفت.»
آنچه درون ذهن کودک میگذرد
تصور کنید همراه کودک در صف نان ایستادهاید. او که منتظر است، هربار که قدمی به جلو برمیدارد، لبخند میزند، اما به محض متوجه شدن تأخیر فروشنده، چهرهاش عوض میشود و از خود بیتابی نشان میدهد. در این لحظه، بخشهای هیجانی مغز (مانند آمیگدالا) بر مسیرهای منطقی پیشفرونتال غلبه کردهاند. کودک هنوز نیاموخته در لحظه تنش، چگونه مکث کند و نفس عمیق بکشد، پس واکنش او طبیعی است. باید توجه داشت مسیرهای پیشپیشانی مغز که مسئول برنامهریزی و تنظیم رفتار هستند، در این دوره در حال تقویتند.