جوان آنلاین: امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران و رئیس هیئت مدیره شبکه ملی بیماری‌های غیرواگیر در گفتوگو با «جوان» می‌گوید: هر یک کیلوگرم وزن اضافی، خطر ابتلا به دیابت را تا ۵درصد افزایش می‌دهد در حالی که با رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی می‌توان از این مشکل پیشگیری کرد. برای اطلاع بیشتر از سبک زندگی یک دیابتی این مصاحبه را در ادامه بخوانید.
انجمن دیابت ایران چه خدماتی به افراد مبتلا به دیابت ارائه می‌دهد که ممکن است بسیاری از خانواده‌ها از آن بی‌خبر باشند؟
مهم‌ترین رسالت انجمن دیابت ایران، آموزش به افراد مبتلا به دیابت و خانواده‌های آنهاست. آموزش اساس درمان دیابت است و تا زمانی که فرد مبتلا آموزش کافی ندیده باشد، فرض بر این است که قند خون او کنترل نشده، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. این آموزش‌ها از طریق کلاس‌های حضوری، برنامه‌های آنلاین غیرحضوری و انتشار کتب و بروشور‌های مرتبط با دیابت ارائه می‌شوند. انجمن همچنین پیگیر رفع کمبود‌ها و مشکلات مربوط به کنترل و درمان دیابت است، از جمله بیمه‌شدن نوار‌های تست قند خون و پایشگر‌های مداوم قند خون (CGM) برای کودکان زیر ۱۶سال مبتلا به دیابت که در حال حاضر بیمه شده است. این کودکان می‌توانند با معرفی انجمن یا پزشک متخصص، سالانه تا ۱۴ سنسور CGM به‌صورت رایگان از صندوق بیماری‌های صعب‌العلاج دریافت کنند و بسیاری از افراد از این امکان اطلاع ندارند. در صورت بروز کمبود دارو‌های دیابت، انجمن به‌طور مستمر این مسائل را پیگیری می‌کند تا مشکلات برطرف شوند. علاوه بر این، انجمن برنامه‌های تفریحی مانند اردو‌ها و جشن‌های سالگرد تأسیس برای کودکان دیابتی برگزار می‌کند. به‌عنوان مثال، ۱۸ اردیبهشت ماه سی‌وپنجمین جشن سالگرد تأسیس انجمن برای کودکان و نوجوانان دیابتی برگزار شد که حضور برای عموم رایگان بود.
با توجه به روند رو به رشد دیابت در کشور، چه برنامه‌هایی برای پیشگیری و آموزش در سطح عمومی اجرا کرده‌اید یا در نظر دارید اجرا کنید؟
انجمن دیابت ایران به‌طور مرتب برنامه‌های مختلفی را اغلب با همکاری شهرداری و وزارتخانه، در نقاط مختلف برگزار می‌کند. هدف این برنامه‌ها آگاهی‌رسانی به عموم جامعه است تا بتوانیم از ابتلا به دیابت پیشگیری کنیم. یکی از این برنامه‌ها ترویج تغذیه سالم و فعالیت بدنی است که می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی از ابتلا به دیابت جلوگیری کند، زیرا این اقدامات به کاهش وزن منجر می‌شوند. امروزه ثابت شده است هر یک کیلوگرم وزن اضافی، خطر ابتلا به دیابت را تا ۵درصد افزایش می‌دهد. با رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی می‌توان از این مشکل پیشگیری کرد. برنامه‌های متعددی در سطح شهر برگزار می‌شود که انجمن دیابت با همکاری شهرداری یا معاونت‌های مختلف وزارتخانه مجری آنهاست. این برنامه‌ها با آگاهی‌رسانی درباره ماهیت بی‌علامت دیابت، به مردم هشدار می‌دهند که منتظر بروز علائم نمانند، زیرا در آن صورت ممکن است خیلی دیر شده باشد. افرادی که در معرض خطر هستند، از طریق این آموزش‌ها تشویق می‌شوند به‌طور مرتب و سالانه آزمایش قند خون انجام دهند. این اقدام باعث می‌شود پیش‌دیابت در مراحل اولیه تشخیص داده شود و با آموزش‌های ارائه‌شده، از تبدیل پیش‌دیابت به دیابت جلوگیری شود.
شایع‌ترین اشتباه یا باور غلطی که بیماران دیابتی در ایران دارند چیست و چطور می‌شود این ذهنیت را اصلاح کرد؟
باور‌های غلط در مورد دیابت بسیار زیاد است و در هر زمینه‌ای از این بیماری دیده می‌شود. در زمینه تغذیه، بسیاری معتقدند برخی مواد غذایی، چون طبیعی هستند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند، مثلاً عسل، خرما، کشمش یا توت خشک را می‌توان بدون محدودیت مصرف کرد. از سوی دیگر، باور‌های غلطی وجود دارد که برخی مواد غذایی می‌توانند دیابت را کنترل یا حتی درمان کنند. گاهی بیماران به این باور‌ها روی می‌آورند و به‌اشتباه دارو‌های خود یا حتی انسولین را کنار می‌گذارند. باید به افراد دیابتی تأکید کنیم که هیچ ماده غذایی نمی‌تواند جایگزین دارو یا انسولین شود. تغذیه صحیح به بهبود کنترل دیابت و کاهش نیاز به انسولین یا دارو‌های خوراکی کمک می‌کند، اما جایگزین آنها نیست و باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشت.
بیماران دیابتی در زندگی روزمره خود با چه چالش‌های بزرگی روبه‌رو هستند و انجمن چطور آنها را در این مسیر همراهی خواهد کرد؟
یکی از معضلات اصلی بیماران دیابتی، هزینه‌های بالای درمان است. هزینه‌های دارو تنها بخشی از این مخارج را تشکیل می‌دهند. انجمن دیابت ایران در بیمه کردن بسیاری از داروها، به‌ویژه انسولین‌های جدید، پیشگام بوده و با نامه‌نگاری به سازمان غذا و دارو و بخش‌های مختلف وزارتخانه، دسترسی به این داروها را تسهیل کرده است. این تلاش‌ها باعث شده است داروها و انسولین‌های جدید در کشور موجود و تحت پوشش بیمه قرار گیرند. هزینه‌های جانبی مانند تست قند خون نیز برای بیماران، به‌ویژه افرادی که انسولین تزریق می‌کنند و روزانه چهار تا شش بار باید قند خود را چک کنند، بسیار سنگین است. در گذشته این نوار‌های تست قند خون در ایران بیمه نبودند، اما با پیگیری‌های انجمن دیابت ایران و انجمن دیابت گابریک، شورای عالی بیمه پذیرفت که بر اساس راهنمای تدوین‌شده از سوی این دو انجمن، تعداد مشخصی نوار تست قند خون در ماه برای هر فرد دیابتی، بسته به نوع دیابت، درمان و وضعیت کنترل قند، تحت پوشش بیمه قرار گیرد. این راهنما مورد تأیید وزارتخانه قرار گرفته و به همه بیمه‌ها ابلاغ شده تا هزینه نوار‌های تست قند خون برای بیماران دیابتی تأمین شود.
تغذیه سالم برای بیماران دیابتی یکی از چالش‌هاست، آیا انجمن برنامه‌ای برای آموزش تغذیه مناسب یا ارائه رژیم‌های استاندارد دارد؟
مهم‌ترین مسئله‌ای که افراد دیابتی در زمینه تغذیه باید یاد بگیرند، شمارش کربوهیدرات است. فرد دیابتی باید بتواند غذایی را که در هر وعده و در طول روز مصرف می‌کند، محاسبه کند تا بداند چند واحد کربوهیدرات دارد. این محاسبه برای کنترل وزن مناسب بسیار اهمیت دارد و بیمارانی که تحت درمان با تزریقات مکرر انسولین هستند، باید یاد بگیرند دوز انسولین خود را بر اساس واحد کربوهیدرات موجود در غذا محاسبه کنند. امروزه دیگر مانند گذشته نیست که یک دوز ثابت انسولین به فرد دیابتی داده شود و از او بخواهند هر روز در هر وعده همان مقدار را تزریق کند. افراد دیابتی یاد می‌گیرند میزان انسولین خود را بر اساس کربوهیدرات موجود در غذا تنظیم کنند. در این زمینه، کلاس‌های آموزشی برگزار می‌شود و کتاب‌های متعددی وجود دارد که شمارش کربوهیدرات را به افراد دیابتی آموزش می‌دهند. همچنین اپلیکیشن‌هایی از سوی انجمن دیابت طراحی شده که به افراد دیابتی کمک می‌کند شمارش کربوهیدرات را از طریق آنها یاد بگیرند، به‌ویژه اگر امکان شرکت در کلاس‌های حضوری را نداشته باشند.
چطور می‌شود دیابت را با کیفیت زندگی بالا مدیریت کرد؟ چه سبک زندگی‌ای برای بیماران دیابتی توصیه می‌کنید؟
مدیریت دیابت نیازمند آموزش کافی است و امروزه گفته می‌شود یک فرد دیابتی ممکن است روزانه بیش از صد تصمیم برای کنترل دیابت خود بگیرد که همه اینها مستلزم آموزش است. به افراد دیابتی توصیه می‌کنیم در کلاس‌های معتبر، چه به‌صورت آنلاین و چه حضوری، شرکت و آموزش‌های لازم را برای مدیریت دیابت خود دریافت کنند. برخی افراد سودجو برنامه‌های آموزشی تأیید‌نشده از سوی وزارت بهداشت برای دیابتی‌ها ارائه می‌دهند یا در فضای مجازی با راه‌اندازی صفحات، اطلاعاتی منتشر می‌کنند که مرجع تخصصی ندارند. افراد باید منابع معتبر و اصلی را برای دریافت اطلاعات پیدا کنند.
نقش خانواده در همراهی با فرد مبتلا به دیابت چقدر مهم است؟ انجمن چه آموزش‌هایی برای خانواده‌ها ارائه می‌دهد؟
نقش خانواده بسیار مهم است. خانواده فرد دیابتی، اعم از والدین کودکان، همسر افراد بزرگسال یا فرزندان افراد مسن، باید آموزش‌های لازم را در زمینه دیابت دریافت کنند. دیابت یک بیماری ۳۶۵روزه بدون تعطیلی است که هر روز فرد را درگیر می‌کند. در مواردی که فرد بالغ است، می‌تواند خودش تصمیم‌گیری‌های لازم را انجام دهد، اما وقتی فرد خردسال یا مسن است و به دلایل مختلف نمی‌تواند اقدامات درمانی را به‌تنهایی انجام دهد، اعضای خانواده باید در کنار او آموزش ببینند. به‌عنوان مثال، در کلاس‌های آموزشی برای کودکان و نوجوانان دیابتی، حضور یکی از والدین الزامی است. برای افراد مسن مبتلا به دیابت نوع ۲، توصیه می‌کنیم یکی از فرزندان که بیشتر با والدین در ارتباط است، در کلاس‌های آموزشی شرکت کند. در مورد افراد در سنین ازدواج یا تازه‌ازدواج‌کرده، در مشاوره‌های ازدواجی تأکید می‌کنیم که همسر فرد حتماً حضور داشته باشد. در مواردی مانند افت قند خون یا سایر مشکلات، فرد دیابتی ممکن است هشیاری کامل نداشته باشد و اعضای خانواده باید بدانند چگونه در این مواقع به او کمک کنند، بنابراین الزامی است که یکی از اعضای خانواده که بیشترین ارتباط را با فرد دیابتی دارد، در کلاس‌های آموزشی شرکت کند و نه‌تنها فرد دیابتی، بلکه اعضای خانواده نیز شانه‌به‌شانه او آموزش ببینند تا به همان اندازه در کنترل دیابت به او کمک کنند.
اگر فقط یک درخواست فوری برای بیماران دیابتی از مسئولان داشته باشید، درخواستش چیست؟
اگر بخواهیم یک درخواست فوری از مسئولان کشور داشته باشیم، همان‌طور که بار‌ها مطرح کرده‌ایم، استانداردسازی و آموزش برای افراد دیابتی در کشور است. این آموزش‌ها باید بومی‌سازی شوند و استاندارد کشوری برای آموزش دیابت داشته باشیم. شرکت‌های بیمه نباید تنها هزینه‌های مندرج در نسخه را پرداخت کنند، بلکه باید بدانند آموزش اساس درمان دیابت است، نه صرفاً جزئی از آن. همان‌طور که هزینه‌های دارو پرداخت می‌شود، هزینه‌های آموزش نیز باید از سوی شرکت‌های بیمه‌گر پوشش داده شود. در کشور‌های پیشرفته مانند سوئد، وقتی فردی به دیابت مبتلا می‌شود، شرکت‌های بیمه خودشان سراغ او می‌روند و از او می‌خواهند در کلاس‌های آموزشی که در نزدیک‌ترین مکان و زمان به محل زندگی‌اش برگزار می‌شود، شرکت کند. وی افزود: هزینه این کلاس‌ها از سوی شرکت بیمه پرداخت می‌شود و اگر فرد در این کلاس‌ها شرکت کند، هزینه‌های بعدی درمان او به‌صورت رایگان پوشش داده می‌شود، اما اگر شرکت نکند، هزینه‌های درمان دیابت پرداخت نمی‌شود. ما می‌دانیم فردی که آموزش ندیده، قند خونش کنترل نمی‌شود و در آینده دچار عوارض دیابت خواهد شد که هزینه‌های آن سر به فلک می‌کشد. بر اساس مطالعاتی در فنلاند، اگر به فرد دیابتی آموزش و درمان مناسب ارائه نشود، پس از ۱۰ سال، در دیابت نوع ۲ هزینه‌ها ۱۰ برابر و در دیابت نوع یک تا ۲۴ برابر می‌شود، حتی بدون احتساب تورم. در این کشورها، بیمه‌ها با این روش افراد را تشویق می‌کنند که در کلاس‌های آموزشی شرکت کنند، زیرا در غیر این صورت هزینه‌های درمان از جیب خود بیمار پرداخت می‌شود که در کشور‌های اروپایی، برخلاف ایران، بسیار گران است. این رویکرد سود چندجانبه دارد؛ فرد دیابتی با شرکت در کلاس‌ها دیابت خود را کنترل می‌کند و از عوارض جلوگیری می‌شود. از سوی دیگر، شرکت‌های بیمه با ارائه این آموزش‌ها از هزینه‌های هنگفت درمان عوارض دیابت در آینده که چندین برابر خواهد بود، جلوگیری می‌کنند.
