جوان آنلاین: ۲۴ ساعت بعد از حادثه مهیب بندر شهیدرجایی در بندرعباس، با تدابیر صورت گرفته بیش از ۹۰درصد حریق بندر شهیدرجایی اطفا شد. همزمان با اقدامات صورت گرفته برای مهار آتش، عملیات ترخیص کالا از این بندر نیز آغاز شده است. طبق جدیدترین اطلاعاتی که رئیس کل گمرک ایران داده است، از روز گذشته عملیات ترخیص کالا در این بندر آغاز شد، همچنین هم در بخش ترانزیت داخلی و خارجی، هم در بخش صادرات و هم ترخیص کالا‌های اساسی، تشریفات گمرکی از سر گرفته شد. اگر چه در این حادثه کالا‌های اساسی موجود در بندر به سرعت به بندر امام خمینی (ره) منتقل شدند، اما حجم بسیار بالایی مواد نفتی و پتروشیمی، خودرو‌های وارداتی و سایر کالا‌هایی که قرار بود وارد یا صادر شود، دچار حریق شد و از بین رفت. نکته مهم در این حادثه مدیریت بحران است که حفاظت از جان انسان‌ها، کاهش خسارات مالی، حفظ زیرساخت‌ها و در پایان بازگشت به حالت عادی را رقم می‌زند. متأسفانه بنا بر نتایج به دست آمده، کشور ما نقشه راه جامعی برای کاهش صدمات و آسیب‌های مالی و جانی در مواجهه با خطرات و بلایا ندارد و با وقوع هر حادثه طبیعی یا غیرطبیعی، زیان‌های مالی و جانی بسیار زیادی به مردم و دولت تحمیل می‌شود. در حادثه روز شنبه بندر شهیدرجایی نیز هم جان و هم مال مردم آسیب دید و از بین رفت. قطعاً اگر نقشه راه جامعی برای هماهنگی سریع مسئولان مربوط وجود داشت و فعالان و کارگران این بندر آموزش‌های لازم را برای مواجهه با خطرات دیده بودند، آسیب‌های کمتری به مردم و اموال‌شان می‌رسید.
بعد از وقوع حادثه انفجار و آتش‌سوزی روز شنبه در بندر شهیدرجایی بندرعباس، به سرعت تصاویر و فیلم‌های آن در فضای مجازی منتشر شد. فیلم‌هایی که از ثانیه‌های نخست این حادثه منتشر شده، نشان می‌دهد به رغم بالا رفتن دود و شعله‌های آتش در آسمان، کارگران و فعالان بندر بدون توجه به آن در حال تردد و انجام مسئولیت‌شان هستند. شاید اگر نیرو‌های انسانی فعال در بندر آموزش لازم را دیده بودند و به حساسیت مکانی که در آن کار می‌کنند، واقف بودند، آمار مجروحان و آسیب‌دیده‌ها کمتر می‌شد. همه کشور‌ها در سطح ملی و در سطح محلی باید برنامه کاهش خطر برای کشور و شهر‌ها داشته باشند. متأسفانه بنابر نتایج به دست آمده تاکنون کشور ما دارای نقشه راه جامعی برای کاهش خطر بلایا نیست که این موضوع بر اساس تعهدات بین‌المللی باید در اولویت کار مسئولان و دولت قرار گیرد. باید اضافه کرد که برنامه‌هایی در بخش‌های مختلف وجود دارد، اما سند جامع کشوری نداریم، اقدامهایی در این زمینه شروع شده است، اما هنوز در ابتدای راه هستیم.
تهران در سال۱۳۸۰ برنامه جامع کاهش خطرپذیری داشته و در این مدت ۲۳ سال اقدام آتی درباره مدیریت بحران انجام شده است، به‌عنوان مثال ساخت پایگاه‌های مدیریت بحران، ساخت مرکز فرماندهی مدیریت بحران و تدوین نقشه راه‌های اضطراری از نتایج و دستاورد‌های این برنامه بوده است. قطعاً با گذشت دو دهه باید برنامه جدیدی با رویکرد‌های بهتری تدوین شود.
اهمیت مدیریت بحران
هدف اصلی مدیریت بحران، کاهش خسارات و تأثیرات منفی ناشی از این حوادث و بازگشت به حالت عادی در سریع‌ترین زمان ممکن است. نبود مدیریت یکپارچه و برنامه منسجم، جامع و آینده‌نگر، کمبود کارشناس در سازمان‌های مدیریت بحران کشور، ضعف زیرساخت‌های لازم مدیریت شهری، ضعف در کارِ گروهی و هماهنگی بینسازمانی، نداشتن مدیریت پشتیبانی لازم برای مدیریت بحران، بهره‌نگرفتن منسجم از مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد در مدیریت بحران و نبود پوشش اطلاع‌رسانی در زمان بحران از مهم‌ترین چالش‌های اصلی مدیریت بحران کشور است.
حفاظت از جان انسان‌ها، کاهش خسارات مالی، حفظ زیرساخت‌ها و بازگشت به حالت عادی در کمترین زمان ممکن در مدیریت بحران از اهمیت بالایی برخوردار است. قطعاً مسئولان با سیاستگذاری درست، تهیه و تنظیم قوانین و استاندارد‌های لازم و اجرای مناسب آنها، بخشی از مسئولیت بزرگ کاهش آسیب‌پذیری جامعه و بالاتر از آن حفظ جان و مال مردم را بر عهده دارند. در این میان مدیریت یکپارچه و آموزش نیروی انسانی برای مواجهه با انواع خطر‌ها و بلایا از اهمیت بالایی برخوردار است؛ موضوعی که ظاهراً در حادثه آتش‌سوزی بندر شهیدرجایی مغفول مانده بود.
حضور وزرا در صحنه حادثه در ساعات نخست
حوالی ظهر شنبه، ششم اردیبهشت۱۴۰۴ انفجار مهیبی در بندر شهیدرجایی بندرعباس، یکی از بزرگ‌ترین بنادر تجاری ایران رخ داد. این حادثه به گفته گمرک بندرعباس احتمالاً ناشی از دپوی کالا‌های خطرناک و مواد شیمیایی بوده است.
بندر شهیدرجایی با ظرفیت جابه‌جایی سالانه ۹۰میلیون تن کالا و اتصال به ۸۰بندر جهانی، نقشی استراتژیک در تجارت خارجی ایران ایفا می‌کند. این بندر که بیش از ۵۳درصد عملیات تخلیه و بارگیری بنادر کشور را به خود اختصاص داده، به‌ویژه در ترانزیت کالا‌های کانتینری و صادرات فرآورده‌های نفتی جایگاه ویژه‌ای دارد. آمار‌ها نشان می‌دهد سهم این بندر در واردات کالا‌های اساسی، برخلاف تصور عمومی حدود ۸ درصد است.
بر اساس گزارش‌های رسمی، در سال۱۴۰۳ بیش از ۲۵میلیون‌و۳۵۴هزار تن کالای اساسی وارد ایران شد که تنها ۲میلیون تن آن (حدود ۸درصد) از طریق گمرک بندر شهیدرجایی ترخیص شده است، البته سهم بندر شهیدرجایی از واردات کالا‌های اساسی زیاد نیست و فقط حدود ۸درصد از مجموع کل کالا‌های اساسی وارداتی به کشور را به خود اختصاص داده است. بیش از ۵۸درصد از واردات کالا‌های اساسی به کشور از طریق گمرک بندر امام خمینی (ره) صورت می‌گیرد. گزارش‌های میدانی نیز حکایت از آن دارد که در محل دپوی کانتینر‌های محل انفجار گزارشی مبنی بر وجود کانتینر‌های حاوی کالا‌های اساسی ارائه نشده است چراکه عمده کالا‌های اساسی به صورت فله‌ای وارد کشور می‌شود و محوطه بندری سینا نیز عمدتاً به کالا‌های کانتینری اختصاص داشته است. حضور فعال وزرای راه و شهرسازی، کشور، رئیس کل گمرک ایران، هلال احمر و سایر مسئولان در ساعات نخست بروز حادثه در بندر شهیدرجایی و کمک به اطفای حریق و دلجویی از مصدومان حادثه از مهم‌ترین اقدامات دولت در مواجهه با این حادثه بود. روز گذشته نیز با ازسر‌گیری تجارت در این بندر، رئیس‌جمهور به بندرعباس رفت تا از نزدیک در جریان دلایل وقوع حادثه و مراحل بازسازی آن قرار گیرد. وزیر راه و شهرسازی با هدف بررسی آخرین وضعیت اطفای حریق و روند امدادرسانی در جلسه ستاد مدیریت بحران استان هرمزگان به ریاست وزیر کشور حضور یافت.
به گزارش ایسنا، فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی که در پی حادثه انفجار بندر رجایی به استان هرمزگان سفر کرده بود، بعد از بازدید میدانی از محل وقوع حادثه و گفتوگو با امدادگران، با هدف بررسی آخرین وضعیت اطفای حریق و روند امدادرسانی در جلسه ستاد مدیریت بحران به ریاست اسکندر مؤمنی، وزیر کشور حضور یافت.
بندر شهیدرجایی باید تجهیز و ایمن‌سازی شود
همچنین عبدالکریم هاشمی‌نخل‌ابراهیمی، نماینده میناب در جلسه علنی روز گذشته مجلس شورای اسلامی در تذکری شفاهی می‌گوید: از همه کسانی که از ساعت اولیه وقوع حادثه انفجار بندر شهیدرجایی با ابراز همدردی و آمادگی برای همکاری و همراهی اعلام حمایت کردند، تشکر می‌کنم.
وی می‌افزاید: بندر شهیدرجایی قلب تپنده صادرات، واردات، اقتصاد، تولید و خدمات کشور است. این بندر باید مجهز به مدرن‌ترین ماشین‌آلات و تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی برای مقابله با انواع حوادث عمدی و غیرعمدی و سهوی باشد که در این خصوص کم‌توجهی شده است. از رئیس‌جمهور خواهشمندیم بعد از این حادثه ضمن برخورد با عوامل و مسببان این حادثه، اقدام لازم برای توسعه، تجهیز و ایمن‌سازی این بندرگاه انجام شود.
بندر بعد از ۲۴ ساعت شروع به کار کرد
تیم فنی گمرک به ریاست فرود عسگری، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران از روز شنبه در محل محوطه بندر شهیدرجایی مستقر شد. روز گذشته جلسه ویژه تیم فنی و پشتیبانی گمرک ایران جهت آغاز مجدد انجام تشریفات گمرکی در محل در خروج واردات گمرک برگزار شد و رئیس کل گمرک ایران پس از بررسی زیرساخت‌ها و اطمینان خاطر از وضعیت موجود، دستور آغاز تشریفات گمرکی حمل یکسره محموله‌های کالا‌های اساسی و واحد‌های تولیدی را صادر کرد.
فرود عسگری، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران در خصوص آخرین وضعیت ترخیص کالا از گمرک شهیدرجایی بندرعباس می‌گوید: ما از روزیک‌شنبه عملیات ترخیص را آغاز کردیم، هم در بخش ترانزیت داخلی و خارجی، هم در بخش صادرات و هم ترخیص کالا‌های اساسی تشریفات گمرکی در حال انجام است. به مردم عزیزمان و بازرگانان این اطمینان را می‌دهیم که شرایط مهیاست و مثل قبل در سامانه جامع امور گمرکی می‌توانند نسبت به انجام تشریفات گمرکی اقدام کنند. ما همکاران را در محل مستقر کردیم که مثل قبل سرویس‌دهی کنند و خدمات را ارائه بدهند.
«انفجار در بندر شهیدرجایی» تهدید برای کالا‌های اساسی یا آرامش در زنجیره تأمین؟
انفجار مهیب روز شنبه در بندر شهیدرجایی بندرعباس، موجب نگرانی‌هایی درباره تأمین کالا‌های اساسی شد، اما با سهم تنها ۸درصدی این بندر در واردات این کالاها، وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرد کشتی‌های حامل این کالاها به بندر امام خمینی (ره) هدایت شده‌اند. در شبکه‌های اجتماعی ویدئو‌هایی مبنی بر آسیب کانتینر‌های کالا‌های اساسی منتشر شده است که تأکید می‌شود نباید به این تصاویر که بازه زمانی و صحت آنها مشخص نیست، تکیه شود و تنها باید به آمار و اطلاع‌رسانی‌های گمرک و دولت توجه داشته باشیم و در این شرایط تنها دولت می‌تواند اظهارنظر قطعی داشته باشد. همانطور که در پی این انفجار، دولت اقدامات فوری را برای مدیریت بحران آغاز کرده است.
غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی ضمن تأکید بر ادامه تأمین کالا‌های اساسی بدون اختلال، از اعزام مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام به محل حادثه خبر می‌دهد و می‌گوید: انتقال کانتینر‌های یخچال‌دار به محل‌های دارای برق در اولویت است و در صورت نیاز، از امکانات وزارتخانه برای پشتیبانی از بخش خصوصی استفاده خواهد شد. نوری‌قزلجه با اشاره به اهمیت سرمایه بخش خصوصی به‌عنوان سرمایه ملی می‌افزاید: بر اساس اطلاعات اولیه، کالا‌های اساسی موجود در بندر آسیب جدی ندیده‌اند. این اظهارات در حالی مطرح شد که تیم فنی گمرک به ریاست معاون وزیر اقتصاد، در محل بندر مستقر شده است تا ترخیص کالا‌های اساسی را از سر بگیرد. انفجار بندر شهیدرجایی، اگر چه خسارات جانی و زیرساختی قابل‌توجهی به دنبال داشته، اما تأثیر مستقیمی بر تأمین کالا‌های اساسی کشور نداشته است.
چه کالا‌هایی در بندر شهیدرجایی سوختند؟
به گزارش ایسنا، گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است عملیات جرثقیل‌های بندری برای جداسازی و جابه‌جایی کانتینر‌ها از محل حادثه در بندر رجایی در حال انجام است. طبق اعلام گمرک، کانتینر‌های وارداتی که در این حادثه آسیب دیده‌اند، شامل مواد شیمیایی و کانتینر‌های صادراتی نیز شامل قیر و پارافین بوده‌اند که چاره‌ای جز سوختن آن نیست و در حال حاضر آتش ادامه‌دار در بندر به دلیل سوختن پارافین و قیر موجود در این کانتینرهاست.
همچنین دبیر انجمن واردکنندگان خودرو با بیان اینکه محوطه‌های گمرکی متفاوت هستند و محوطه‌ای که در آن آتش‌سوزی رخ داده محوطه کانتینری بوده است، می‌گوید: انبار خودرو‌ها در گمرک شهیدرجایی آسیب ندیده است.
مهدی دادفر در گفتوگو با ایسنا می‌افزاید: خودرو‌ها زیاد آسیب ندیده‌اند، فقط شیشه بعضی از خودرو‌هایی که در انبار بوده در اثر افتادن اجسام شکسته است و در کل خودرو‌های وارداتی آسیب زیادی ندیده‌اند. در مجموع بالغ بر ۸۰درصد خودرو‌های وارداتی از گمرک شهیدرجایی وارد می‌شود.
بررسی «بیمه» بندر شهیدرجایی جبران خسارت در اولویت است
در پی وقوع انفجار مهیب در بندر شهیدرجایی بندرعباس، تیمی تخصصی از بیمه مرکزی، سندیکای بیمه‌گران ایران و شرکت‌های بیمه به محل حادثه اعزام شدند تا ضمن بررسی میدانی، روند جبران خسارت‌های واردشده به افراد و اموال آسیب‌دیده را تسریع کنند. به گزارش تسنیم، این تیم با هدف ارزیابی وضعیت بیمه‌ای خسارت‌دیدگان، برآورد میزان تعهدات بیمه‌ای و تسریع در روند رسیدگی به مطالبات تشکیل شده و در جریان بازدید از محل حادثه، نسبت به جمع‌آوری داده‌های اولیه، مستندسازی خسارات و ارائه گزارش‌های کارشناسی اقدام خواهد کرد.
