هزینه‌های هنگفتی صرف امکانات تحصیلی بسیاری از دانش‌آموزان می‌شود و با امکانات عالی درس می‌خوانند. سپس آن‌ها با رتبه‌های خوب در دانشگاه‌های باکیفیت و رشته‌های مطلوب قبول می‌شوند و از امکانات رایگان دانشگاه‌های دولتی بهره می‌گیرند. در این بین نخبگانی پرورش می‌یابند که می‌توان آن‌ها را در کشور به کار گرفت و پیشرفت کرد، اما از آنجایی که این نخبگان نادیده گرفته می‌شوند و شرایط و امکانات مناسبی برای زندگی و شغل‌شان فراهم نمی‌شود، تصمیم به مهاجرت به سایر کشورها می‌گیرند و در نتیجه سرمایه انسانی کشورمان به راحتی از دست می‌رود.
آنطور که مشخص است طی این سال‌ها نخبه‌پروری را به خوبی انجام داده‌ایم و حرف زیادی نیز در این زمینه برعهده داریم، اما هنوز نخبه‌داری را بلد نشده‌ایم و راه زیادی در این زمینه داریم.
هشدار نماینده مجلس درباره روند صعودی مهاجرت نخبگان
اردیبهشت ماه بود که رضا حاجی‌پور، سخنگوی کمیسیون آموزش در خصوص مهاجرت نخبگان به شفقنا گفت: «عده‌ای بر این عقیده هستند که نخبگان، مهاجرت نمی‌کنند یا اگر مهاجرتی از سوی نخبگان شاهد هستیم، آمار قابل‌توجهی نیست، اما من می‌گویم بسیاری از نخبگان مهاجرت کردند. نخبگان زیادی از دانشگاه‌های صنعتی شریف، علم و صنعت، امیرکبیر و تهران و بسیاری از دانشگاه‌های کشور مهاجرت کردند، چراکه دنیا طالب است آن‌ها را جذب کند.»
او ادامه داد: «اگر ما بتوانیم امکانات جذابیت را برای فرزندانمان فراهم کنیم، قطعاً از مهاجرت منصرف خواهند شد. تأکیدات مقام معظم رهبری است که فرمودند به نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان رسیدگی کنید، به آن‌ها امکانات دهید و آنچه در راستای رشد این شخصیت‌ها جهت کمک به کشور نیاز است، در اختیارشان قرار دهید.»
حاجی‌پور اظهار داشت: «بی توجهی ما به این نخبگان باعث شده دلسرد شوند؛ در حوزه انتخابیه خود بنده، نخبه‌ای زندگی می‌کند که ۲۰ عنوان از مسابقات بین‌المللی دنیا مثل سوئیس و امریکا گرفته ولی به این کشورها مهاجرت نکرده‌است، در حالی که من هم به عنوان نماینده مجلس نتوانستم برای او کاری انجام دهم. هر چه فریاد می‌زنیم که جوانان را دریابید، اما کسی گوش نمی‌دهد. نمونه این نخبگان را در کشور زیاد داریم که باید به سراغ آن‌ها برویم و شناسایی‌شان کنیم و امکاناتی را که نیاز دارند در اختیارشان قرار دهیم، اما متأسفانه بسیار بی‌توجهی کردیم.»
او تصریح کرد: «ما در شرایط سخت اقتصادی قرار داریم، اما نخبگان ما این توانمندی را دارند که ما را از این شرایط خارج کنند. ما ۴ هزار میلیارد در حوزه دانش‌بنیان، برای دانشمندان جوان و خلاق بودجه در نظر گرفتیم که حوزه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باید اجرای آن را سرعت ببخشد تا آنچه مورد تأکید رهبر انقلاب اسلامی و مجلس است، عملیاتی شود.»
بیان واقعیت مهاجران را تا یک‌پنجم کاهش می‌دهد
در سال‌های اخیر با توجه به گسترس فضای مجازی و سایت‌های اجتماعی و همچنین فعالیت گسترده شبکه‌های ماهواره‌ای برای جذب و انتقال مرز‌ها و نخبگان از کشور ما به کشور‌های دیگر امروز شاهد افزایش مهاجرت‌ها هستیم که آسیب‌هایی را به دنبال داشته است. در این رابطه مجید ابهری، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی به «جوان» می‌گوید: «بسیاری از متخصصان، نخبگان و دانشجویان برای رسیدن به شرایط شغلی یا تحصیلی بهتر، کشورشان را ترک می‌کنند که محرک اصلی آن، تبلیغات غلط و دروغ‌هایی است که افراد مهاجر به داخل کشور منعکس می‌کنند. در صورتی که اگر کسانی که مهاجرت کردهاند، واقعیت‌ها را برای افراد بازگو کنند دیگر کمتر کسی دلش می‌خواهد که از کشورش مهاجرت کند.»
ابهری به دشواری‌های مهاجرت به کشور‌های بیگانه اشاره می‌کند و می‌گوید: «ناآشنایی با زبان کشور میزبان و همچنین نگاه تحقیرآمیز آن کشور به مهاجران و ارزیابی آن‌ها به عنوان شهروند درجه دوم از جمله آسیب‌هایی است که موجب آزار روحی و رفتاری در مهاجران می‌شود، اما کمتر کسی درباره آن صحبت کرده‌است.»
او می‌افزاید: «گاهی برخی از مهاجران به دلیل زندگی اهانت‌آمیز و تفاوت رویای ذهنی خود با آنچه در واقعیت مهاجرت اتفاق افتاده‌است دچار افسردگی، اعتیاد و خودکشی می‌شوند. در صورتی که اگر رسانه‌ها واقعیت‌های مهاجرت و آسیب‌های آن را به‌طور واضح و واقعی برای جوانان بیان کنند، علاقه‌مندان و مشتاقان به مهاجرت تا یک پنجم کاهش پیدا خواهد کرد.»
این رفتارشناس اظهار می‌دارد: «نخبگان معمولاً افراد مادی و پول‌پرستی نیستند که فقط به دلیل مادیات کشور خود را ترک کنند، بلکه آن‌ها برای رسیدن به شرایط بهتر از منظر تحصیلی و اجتماعی از محل زادبوم خود به کشور میزبان مهاجرت می‌کنند. تا بتوانند در شرایط بهتر مطالعه کنند و تحقیقات علمی داشته باشند.»
ابهری به از دست رفتن سرمایه‌های کشورمان به دلیل تبلیغات پرزرق و برق و فریبنده رسانه‌های بیگانه اشاره می‌کند و می‌گوید: «مراکز علمی و تحصیلی بسیاری از کشور‌های آسیایی و اروپایی به دلیل جلب نظر نخبگان ایرانی، امتیازات و شرایط مادی فریبنده‌ای را برای آن‌ها فراهم می‌کنند و دانشگاه‌های تراز اول، با تقبل هزینه‌های تحصیل و اقامت نخبگان علمی ما را با وعده‌های رنگارنگ فریب می‌دهند و جذب می‌کنند، اما سؤال این است چرا نباید وزارت علوم و دانشگاه‌های کشورمان برای نگه‌داشتن و جذب نخبگان خودش، همان اقدامات را برایشان انجام دهد و مانع از رفتنشان شود؟»
او ادامه می‌دهد: «به گفته برخی از پژوهشگران، ۷۰ درصد از جوانانی که در مسابقات علمی مثل ریاضی، فیزیک و مسائل دیگر نفر اول تا پنجم شده‌اند توسط دلالان و نمایندگان دانشگاه‌های سایر کشورها دعوت و جذب آن‌ها می‌شوند. این در حالی است که وقتی با نخبگانی که مهاجرت کردهاند، صحبت کنید، آن‌ها به شما خواهند گفت در صورت فراهم‌شدن شرایط ایده‌آلشان دوست دارند در کشور خودشان بمانند، اما متأسفانه در بسیاری از مواقع به دلیل تبعیض و رانت موجود در گزینش‌های استخدامی این افراد دلزده می‌شوند و آسیب‌های روحی متوجهشان می‌شود.»
این آسیب‌شناس اجتماعی اظهار می‌دارد: «همانطور که در صحبت‌هایم اشاره کردم بیان واقعیت‌های موجود در کشور میزبان عامل مهمی برای پیشگیری از آسیب است. برخی از فرزندان ما فریب ظاهری و رنگارنگ این کشورها را می‌خورند و تصور می‌کنند از بدو ورودشان به این کشورها، خانه و شغلی برایشان فراهم شده‌است، اما این‌طور نیست. بنابراین اگر آگاهی نباشد، فرزندانمان فریب آن‌ها را خواهند خورد و کشورمان از سرمایه‌های انسانی خالی خواهد شد.»
به گزارش «جوان» هر چند مسئولان به دنبال چاره‌اندیشی برای بازگرداندن نخبگان و همچنین پیدا کردن راهی برای جلوگیری از مهاجرت فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف دانشگاهی هستند، اما متأسفانه چندان در این زمینه موفق عمل نکرده‌اند. متأسفانه میل به مهاجرت افزایش پیدا کند و این مسئله به بحرانی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برای جامعه ما تبدیل شود. کافی است که مسئولان این موضوع مهم را درک کنند که بدون فراهم کردن امکانات یک زندگی مناسب برای نخبگان نمی‌توان آن‌ها را مجبور به ماندن در کشور کرد.
