پاسخگویی وظیفه والد همجنس است: ابتدا توجه داشته باشید جایی که مسائل کاملاً جنسی است، فقط و فقط باید والد همجنس این کار را انجام دهد. این موضوع به حدی مهم است که تأکید شده در صورت غیبت والد، این وظیفه را جنس موافق نزدیک به فرزند انجام دهد یعنی برای پسر پدربزرگ، دایی یا عمو و برای دختر مادربزرگ، خاله یا عمه.
برخوردتان نسبت به طرح این سؤالات عادی باشد: هنگام مواجه شدن با سؤال فرزند خود که چه بسا ممکن است یکباره و بدون مقدمه اتفاق بیفتد، بسیار مهم است که خونسردی خود را حفظ کنید و از پاسخ دادن طفره نروید. گاهی والدین به شدت نگران می‌شوند و با طرح سؤالاتی مثل «کی این را گفته؟» و مشابه آن، باعث عقب‌نشینی کودک از گرفتن پاسخ می‌شوند. از طرفی، به علت این برخورد، فرزند شما رو به منابع بیرونی می‌آورد که طبعاً صلاحیت لازم را برای پاسخگویی ندارند. حفظ آرامش و نشان دادن پذیرش، نگرانی او را از طرح سؤالات بعدی کم خواهد کرد.
توجه کافی نشان دهید: هنگامی که با سؤال جدی از جانب فرزند خود رو‌به‌رو شدید، به آن توجه کافی نشان دهید. چه بسا او روز‌هایی را با این مسئله درگیر بوده و حالا با نگرانی این مسئله را با شما درمیان می‌گذارد. برای مثال اگر مشغول انجام کاری هستید، آن کار را رها کنید و در کنار فرزندتان بنشینید و با محبت و دلسوزی به او گوش دهید. اگر در اتاق افراد دیگری هستند که شما در مقابل آن‌ها مایل به پاسخگویی نیستید آن را با او درمیان بگذارید یا به آرامی او را به اتاق دیگری ببرید.
میزان آگاهی فرزند از جواب مسئله را بسنجید: گاهی ممکن است کودک یا نوجوان به دنبال پاسخ دیگری است، اما پرسش او ذهن ما را متوجه مسئله دیگری می‌کند. برای اجتناب از هرگونه سوء برداشت، ابتدا باید مطمئن شوید که به خوبی منظور فرزندتان را از سؤال متوجه شده‌اید، لذا با پرسیدن سؤالات ساده‌ای مثل «خودت چه می‌دانی؟» یا «خودت تا به حال چه یاد گرفته‌ای؟» هم به میزان اطلاعات او از مسئله پی خواهید برد هم از سؤالش مطمئن خواهید شد. تکنیک بعدی برای فهمیدن میزان اطلاعات او فهم دقیق سؤالش، اکو کردن است. یعنی برگرداندن عین کلمات و سؤال به خودش به منظور رفع ابهام. مهم است برای تشخیص میزان دانش بچه، از کلمه «چرا» استفاده نکنیم. چرایی که ما می‌پرسیم متأثر از آموزش‌های مدرسه‌ای ماست که در جواب چرا، باید دلیل محکم علمی، قانع کننده و محکمه پسند ارائه می‌دادیم تا از ما راضی شوند. در کلمه چرا، فشار وجود دارد. به جای چرا از کلمه «چی شد که» و «چطور شد که» استفاده می‌کنیم. این دو کلمه ذهن فرد را متوجه فرآیند می‌کند.
از گفتن «نمی‌دانم» هراسی نداشته باشید: اگر هنگام طرح سؤال، آمادگی لازم را برای پاسخگویی ندارید، آن را صادقانه با فرزند خود در میان بگذارید، با رویی خوش به او بگویید که به درستی جواب این سؤال را نمی‌دانم ولی اگر به من چند روز فرصت بدهی برایت جست‌وجو می‌کنم و پاسخ آن را به تو خواهم گفت. سپس در فرصت به دست آمده با افرادی که می‌توانند راهنمای شما باشند مشورت کنید و پاسخ را به او بدهید.
پاسخ‌ها باید در بردارنده حقیقت باشد: از گفتن هر مطلب به دور از حقیقت یا داستان‌سرایی‌های زائد به شدت اجتناب کنید. دیر یا زود فرزند شما با حقیقت آشنا می‌شود و اطلاع از حقیقت و شنیدن کذب و خطا از والدین اعتماد او را خدشه‌دار می‌کند.
قانع کننده پاسخ دهید: اگر جواب شما آنچنان کوتاه باشد که حق مطلب را ادا نکند، سؤال همچنان باقی می‌ماند؛ لذا باید در انتهای صحبت خود آرامش خاطر را در فرزند خود احساس کنیم و دریابیم که به پاسخ خود رسیده است.
جواب‌ها به دور از ابهام، ساده و روان باشد: گاهی والدین، چون آمادگی پاسخگویی را ندارند و فکر می‌کنند باید ماجرا را سریع‌تر تمام کنند جواب‌هایی مبهم می‌دهند که طبعاً فرزند را قانع نخواهد کرد. در ضمن پاسخ باید از پیچیدگی و سختی به دور باشد تا ذهن را برهم نزند.
تناسب جواب با سن و تفاوت‌های فردی فرزندانتان را در نظر بگیرید: نه تنها در این مسئله بلکه در پاسخگویی به هر مسئله دیگری باید این شرط رعایت شود. طبیعی است که نحوه پاسخ به فرزند در دوره کودکی با پاسخ در دوره نوجوانی متفاوت است. همچنین هرکس خصوصیات خاص خود را دارد، لذا باید در پاسخگویی به تفاوت‌ها نیز توجه بشود.
از توضیحات اضافه و غیرضروری خودداری شود: پاسخ باید به اندازه‌ای باشد که جوابگوی سؤال باشد. توضیحات اضافه ممکن است منجربه ایجاد سؤالات بیشتر و کنجکاوی زائد شود. گاهی حتی نحوه ایراد مطلب یا حالت صورت یا ادای جملاتی نظیر «چیزای دیگه‌ای هم هست که حالا لازم نیست تو بدونی» می‌تواند باعث تشدید مسئله شود و سؤالات بیشتری تولید کند.
در پاسخگویی ادب و نزاکت توأم با حفظ حیا رعایت شود: در پاسخگویی به سؤالات جنسی فرزندان، رعایت عفت کلام و پرهیز جدی از به کار بردن الفاظ نامناسب از مسائل مهم است. همچنین هر حرکتی مانند تمسخر، خنده بی‌جا یا شوخی‌های بی‌مورد نباید صورت بگیرد.
ارزش‌های خود را انتقال دهید: پاسخگویی به سؤالات جنسی، فرصتی مغتنم است تا ارزش‌های فکری و ضوابط و قواعد خانوادگی را نیز به فرزندان انتقال دهید. بسیاری از ارزش‌های اخلاقی، به نوع نگاه و باور‌های خانواده برمی‌گردد. رفتار و برخورد با جنس مخالف، نحوه شرکت در محافل و مجامع، نحوه پوشش، حدود استفاده از فیلم و کتاب، تفریحات و ده‌ها موضوع دیگر دقیقاً مسائلی است که ارتباط تنگاتنگی با باور‌های فرد دارد که فرزندان آن‌ها را مستقیم و غیرمستقیم از والدین خود یاد می‌گیرند.
همدلی فراموش نشود: رویارویی با مسائل جنسی برای کودکان و نوجوانان در عین اینکه هیجان‌آور است، می‌تواند آن‌ها را مضطرب، نگران، دلزده یا ناخشنود کند. برای بعضی می‌تواند همراه با ترس باشد. بسیار مهم است که احساس‌شان مورد توجه قرار گیرد و با آن همدلی صورت گیرد. توجه کنید «همدلی» با «همدردی» تفاوت دارد. منظور از همدلی، ظرفیت و توانایی درک احساس طرف مقابل و خود را به جای دیگری گذاشتن و مسائل را از منظر او دیدن است.
از کلمات و اصطلاحات مناسب استفاده کنید: هنگام پاسخگویی به سؤالات فرزندتان، کلمات و اصطلاحات مناسب پیدا کنید. استفاده از واژه‌های علمی و مؤدبانه، سنگینی و فشار را هم برگوینده و هم برشنونده کاهش خواهد داد. سعی کنید بچه‌ها از رفتارتان یاد بگیرند که عشق در هر شکلی زیباست پس باید مرز‌ها را برای او روشن کنید و بگویید که فداکاری در عشق وجود دارد چه بین مادر و پدر با فرزند، چه بین یک زن و مرد.
حفظ حریم و احترام به حدود دیگران: اگر به هر دلیل ناچار به توضیح مسائل برای کودک یا نوجوان خود شدید، بسیار مهم است او را متعهد کنید که انتقال این مطالب به دیگر همسالان جایز نیست. این موارد از حقوق هر خانواده است که هر زمان خود صلاح دانستند موضوع را به اطلاع فرزندشان برسانند. پس او امانت‌دار حریم دیگران است.
آگاهسازی فرزندان از دوره بلوغ: دادن اطلاعات لازم و آمادگی برای دوره بلوغ آنان را مسلح به مصونیت می‌کند؛ به این ترتیب که از قبل، فرزندان را برای مواجه شدن با تغییرات و حادثه بلوغ آگاه سازیم و آن را یکی از جنبه‌های طبیعی و عادی زندگی نشان دهیم.
*کارشناس ارشد مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی
