سرویس اقتصادی جوان آنلاین: بسیاری از افرادی که در صف دریافت ارز توافقی هستند، توان خرید دوهزار یورو را ندارند، آنها فقط برای دریافت سهمیه سالانه ارز مسافرتیشان با هزینه افرادی که مدارک هویتی آنها را اجاره کردهاند، در صف صرافیها ایستادهاند.
شلوغی جمعیت و صف طولانی در ضلع شمال شرقی میدان فردوسی توجه همه را به خود جلب میکند. ساعت ۹ صبح است و یک نفر موبایلبهدست، به شخصی که پشت خط است میگوید: «فورا به اینجا بیا، به همان آدرسی که دادهام.» کنجکاو میشوم و برای علت این صف طولانی به سراغ افراد حاضر در صف میروم. سه خانمی که در لبهی دیوار ساختمان مبادلات ارزی بانک نشستهاند را برای صحبت انتخاب میکنم. از آنها میپرسم: «اینجا ارز مسافرتی میدهند؟ قیمتش از بازار آزاد خیلی ارزانتر است که در صف منتظرید؟» خانمی تقریبا ۵۰ ساله میگوید: «ارز را برای خودمان نمیخواهیم، ما که پول نداریم، پولش را یکی دیگر میدهد و سودش را هم یکی دیگر میبرد. ما فقط مبلغی را که توافق کردهایم، میگیریم.» میپرسم: «به شما چقدر پول میدهند؟» میگوید: «۶۰۰ هزار تومان توافق کردیم!» میپرسم: «چه مدارکی باید با خودم بیاورم؟» که او، خانم جوانی را در میان شلوغی جمعیت نشان میدهد و میگوید: «سوالاتت را از این خانم بپرس.»
به سمت خانم جوان حرکت میکنم و میگویم: «من هم میخواهم ارز بگیرم. چه مدارکی بیاورم؟» نگاهی میکند و میگوید: «من نفراتم را چیدهام. اگر قصد گرفتن ارز داری کارت ملی و کارت بانکیات را بیاور تا تو را به لیست روزهای بعد اضافه کنم.» او که حسابی سرش شلوغ است، رویش را به سمت پسر جوانی میکند و در حالی که کارت ملی و کارت بانکی پسر جوان را در دست دارد، با موبایلش مبلغی را «کارت به کارت» میکند و میگوید: «آقای ... منتظر بمان تا اسمت را صدا کنند.»
برای اینکه اطلاعات بیشتری از او بگیرم، میپرسم: «مگر بلیت هواپیما و عوارض خروج از کشور لازم نیست؟ کارت ملی و کارت بانکی بیاورم کافیست؟» میگوید: «نه نمیخواهد، فقط همین مدارکی که گفتم را بیاور.» میگویم: «اگر قیمت ارز کم یا زیاد شود مبلغی که قرار است به حسابم واریز کنید تغییر میکند؟» میگوید: «نه در سود شریکی و نه در زیان. تو فقط مبلغی که توافق کردیم را میگیری.» کمی مکث میکند و ادامه میدهد: «پنج شنبه ضرر کردم. کسی هم نیامد ضرر من را جبران کند. این کارها ریسک است. اگر میخواهی مدارکت را بیاور وگرنه خودت پول جور کن و سهمیه ارزیات را بگیر و پای سود و زیانش بمان.»
تفاوت ارز توافقی و ارز مسافرتی
تنها با یک حساب سرانگشتی مشخص است که مبالغ خیلی هنگفتی به جیب این دلالان ارزی ریخته میشود. در شرایطی که مردم حاضر در صف، چند ده میلیون تومان برای گرفتن ارز ندارند، دلالان وارد عمل شدهاند و ساعت به ساعت، پول روی پولشان میگذارند.
به سراغ یکی از صرافان فردوسی میروم. یکی از کارکنان صرافی درباره این ارزها به خبرنگار «جوان آنلاین» میگوید: «یک «ارز مسافرتی» داریم که به مسافران تعلق میگیرد و باید مدارکی، چون بلیت هواپیما و برگه عوارض خروج از کشور ارائه کنند و یک «ارز توافقی» هم داریم که با ارائه کارت ملی انجام میشود، البته ما در صرافیمان، این نوع ارز را نمیدهیم.»
او ادامه میدهد: «ارز مسافرتی برای کشورهای با ویزا تا سقف ۳۰۰ دلار یا یورو میباشد و به مسافران با مقصد کشورهای بدون ویزا نیز ۵۰۰ دلار یا یورو تعلق میگیرد. این درحالی است که ارز کارت ملی با «نرخ بالاتر» و با سهم ۲۰۰۰ دلار یا یورو میباشد.»
ارزی که دست مصرف کننده واقعی نمیرسد
اختلاف قیمت دلار سهمیهای و آزاد در گذشته سودهای چندین میلیون تومانی برای آنهایی به همراه داشت که با کارت ملی در صف میماندند و با فروش ارز سهمیهای در بازار آزاد، سودهای قابل توجه به جیب میزدند. اتفاقات عجیبی همچون اجاره کارت ملی یا آوردن افراد با اتوبوس به تهران برای استفاده از کارت ملی آنها محصول همین رانت ارز سهمیهای بودند. اما از آذر سال گذشته، بانک مرکزی این نوع فروش دلار را به مسافران محدود کرد. ارائه بلیط، گذرنامه، ویزا و رسید پرداخت عوارض خروج از کشور شرط جدید دریافت دلار ارزان به نرخ صرافی ملی بود. متاسفانه بار دیگر رانت خرید ارز با کارت ملی احیا و موجب شده تا برخی از دلالان ارزی به صورت شبکهای، ارز سهمیهای افراد را خرید و فروش میکنند و سود حاصل از آن را برمیدارند. در چنین شرایطی نیاز است تا بانک مرکزی تدابیری بیاندیشد تا ارز توافقی به دست مصرف کننده اصلی برسد یا اینکه صرف تامین موارد ضروریتر شود.