سرویس اقتصادی جوان آنلاین: سال‌هاست که بحث شفاف‌سازی حوزه تجاری و اتصال گمرک به سامانه جامع تجارت مطرح است. وزارت صمت معتقد است که باید اطلاعات واردات کالا از زمانی که توسط سازمان توسعه تجارت ثبت‌سفارش می‌شود تا زمانی که درخواست به بانک مرکزی می‌رود، ارز آن تخصیص می‌یابد و کالا وارد گمرک می‌شود، کالا ترخیص و وارد کشور می‌شود و حتی به انبار انتقال می‌یابد، به صورت زنجیر‌وار در سامانه جامع تجارت ثبت شود، اما گمرک زیر بار نرفته و بنا به دلایلی از اتصال به این شبکه خودداری کرده و همچنان معتقد است که سامانه جامع تجارت یک سامانه نظارتی است و وظایف قانونی و حاکمیتی گمرک قابل اجرا در سامانه‌های دیگر نخواهد بود.
در این سال‌ها چندین‌بار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تلاش کرده این اختلاف را از بین ببرد و با یکسان شدن اطلاعات مانع از ورود کالای قاچاق شود، اما موفق نشده‌است. حتی موضوع در شورای امنیت ملی نیز مطرح و اکنون به رئیس‌جمهور ارجاع داده شده‌است.
در این مدت واردکنندگان از عدم اتصال گمرک به سامانه جامع تجارت سود خوبی به جیب زدند، چراکه توانستند کالا‌های غیر‌ضرورشان را در سایه نبود شفافیت در کشور و گمرک به راحتی وارد کنند و در برخی از موارد به جای کالای ثبت‌شده‌شان، با زد و بند در گمرک کالای دیگری جایگزین و وارد کشور کنند. اکنون که کشور در شرایط جنگ اقتصادی قرار گرفته و برای تأمین ارز به شدت دچار بحران شده، عدم شفافیت در گمرک در واردات کالا‌های ضروری و غیرضروری و فشاری که به بانک مرکزی از سوی تمامی جناح‌های سیاسی وارد می‌شود، موجب فاش شدن مسائلی شده‌است که این روز‌ها موجب بروز اختلافات در وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و وزارت صمت شده‌است. در هفته‌های اخیر بعد از آنکه معاون اقتصادی رئیس‌جمهور محمد نهاوند‌یان به گمرک ابلاغ کرد که باید دریافت با اظهار کالا و مجوز‌های ترخیص از طریق سامانه جامع تجارت انجام شود، مسئولان گمرک و البته وزیر اقتصاد نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند و آن را خلاف وظایف قانونی و حاکمیتی گمرک دانستند. دژپسند، وزیر اقتصاد اعلام کرد که درخواست مطرح شده مرتبط با قانون گمرکی و تکالیف حاکمیتی گمرک نیست. در پی این نامه‌نگاری و بروز اختلافات به یکباره رئیس‌جمهور سه‌شنبه هفته گذشته به یکباره دستور شفاف‌سازی در واردات را صادر و به گمرکات کشور اعلام کرد که باید به سامانه جامع تجارت بپیوندند و واردات و توزیع کالا در این سامانه ثبت و قابل پیگیری شود.
طراحی سامانه جدید گمرکی
داستان از این قرار است که در گذشته گمرک ایران به سامانه تسهیل تجارت جهانی (اسیکودای) متصل بود و تمامی اطلاعات مربوط به واردات و صادرات کالا در قالب همان سامانه ثبت می‌شد، اما در زمان ریاست کرباسیان در گمرک سیاست داخلی‌سازی سامانه دنبال شد و امروز این هرج و مرج در حوزه تجارت نشان می‌دهد که متولیان داخلی‌سازی سامانه مذکور باید به نهاد‌های نظارتی پاسخگو باشند که کارایی سامانه چند صد میلیارد تومانی مذکور چه بوده‌است و ریشه این هرج و مرج در حوزه تجارت در اوج جنگ اقتصادی کجاست؟
در سال جاری که کمبود ارز به دلیل مشکلات تحریم و جنگ اقتصادی بالا گرفت و سختگیری‌های رئیس کل بانک مرکزی در مقابل تخصیص ارز افزایش یافت، اخبار متنوعی از میزان دپوی کالا حدود ۸ میلیون تن در گمرکات کشور منتشر شد.
همزمان با انتشار این اخبار و کاهش توزیع نهاده‌های دامی و طیور در کشور، هجمه‌هایی از جناح‌های مختلف سیاسی به سمت بانک مرکزی آغاز شد، مبنی بر اینکه این بانک از تخصیص ارز برای واردات کالا خودداری می‌کند. به گفته کارشناسان ترخیص این حجم از کالا به میلیارد‌ها دلار ارز نیاز دارد که بانک مرکزی زیر بار تخصیص آن نمی‌رود. در طول دو ماه گذشته و انتشار اخبار متعدد موجب حساسیت مراجع بازرسی و سازمان‌های مربوطه شد تا دلیل بروز این مشکلات و فراوانی دپوی کالا در گمرکات را ریشه‌یابی کنند.
دستور دیر هنگام، اما لازم
سازمان‌های بازرسی ابتدا به سراغ سازمان توسعه تجارت رفتند تا دلیل این آشفتگی‌ها را در ثبت‌سفارش انواع کالا‌ها در سال جاری بیابند. منابع آگاه معتقدند که با گرفتن اطلاعات از این سازمان به این نتیجه رسیدند که متأسفانه ثبت‌سفارش کالا‌های ضروری و غیرضروری در شش ماهه نخست امسال بیش از سال‌های گذشته افزایش یافته‌است و علاوه بر این واردکنندگان به زد و بند‌های خود در گمرک امید داشتند، بسیاری از کالا‌ها را بدون ثبت‌سفارش به گمرکات کشور منتقل کرده‌اند و امید‌وارند با افزایش فشار به بانک مرکزی، در نهایت بدون انتقال ارز بتوانند کالایشان را وارد کشور کنند.
همزمان با انتشار اخباری از سنگ‌اندازی بانک مرکزی برای واردات کالا‌های دپو شده در گمرکات، همتی لیستی از میزان تخصیص ارز برای واردات کالا را منتشر و اعلام کرد هیچ محدودیتی برای واردات پنج قلم کالای ضروری ندارد، اما از آنجایی که این کالا‌ها باید با نرخ مصوب دولتی در کشور توزیع شود، استقبال واردکنندگان برای واردات این کالا‌ها بسیار کمتر از واردات کالا‌های غیرضروری است. به گفته رئیس کل بانک مرکزی در واقع واردکنندگان در قیمت‌های ٢٠ هزار تومان ارز و بعد از شیوع ویروس کرونا و نیاز کشور به واردات غذا و دارو، به یکباره به بازارِ داخلی ارز هجوم آوردند و ارز خریدند و به این ترتیب، هم نرخ ارز را بالا بردند و هم منابع ارزی خانگی و شرکتی را از کشور تخلیه کردند. حال نیز تلاش می‌کنند با فرافکنی کالای غیر‌ضروری‌شان را وارد کشور کنند. در اتفاقاتی که در ماه‌های اخیر در حوزه تجارت کشور اتفاق افتاده، هم کالای قاچاق از غیر قاچاق و اظهارنامه‌های خلاف واقع باید کشف شود و هم اینکه کالا‌های غیرضروری با ترخیص و عرضه در بازارِ داخلی این کالا‌ها مجدد به ریال و سپس ارز جهت واردات مجدد یا خروج از کشور تبدیل نشوند. از این‌رو ورود نهاد‌های نظارتی در تخلفات احتمالی که در هفت سال اخیر در حوزه ورود و خروج کالا اتفاق افتاده‌است، ضرورت دارد؛ چراکه در این سال‌ها در سایه قصور وزارت اقتصاد و صمت در حوزه واردات و صادرات کالا هزینه‌های بسیاری بر کشور تحمیل شده و در شرایط فعلی اقتصادی و کمبود ارز باید این کم‌کاری‌ها و قصور جبران و ادامه آن متوقف شود.
رئیس اتاق ایران و چین: باید از همتی حمایت کنیم
رئیس اتاق ایران و چین معتقد است که برخی واردکنندگان به روش واردات کالا بدون ثبت سفارش عادت کرده‌اند. سال‌هاست که بدون ثبت سفارش، کالای غیرضروری را وارد گمرک و با رایزنی و لابی وارد کشور می‌کنند. حریری در گفتگو با «جوان» می‌گوید: واردات و ترخیص کالا بدون انتقال ارز به کشور که این روز‌ها بسیاری از واردکنندگان آن را دنبال می‌کنند، گرانی مجدد ارز را به بازار داخل تحمیل می‌کند و سود خوبی به جیب این افراد می‌رود. وی می‌افزاید: ما موظفیم در برابر ترخیص کالا از رئیس کل بانک مرکزی حمایت کنیم، چراکه در شرایط فعلی ارز محدودی در اختیار کشور است و طبیعی است که تأمین غذا و دارو اولویت داشته باشد. حریری تأکید می‌کند: واردات پنج قلم کالای اساسی آزاد است، اما، چون نرخ مصوب دارد، هیچ‌کس از واردات آن استقبال نمی‌کند. در مقابل از واردات لوازم خانگی، کاغذ‌دیواری و... استقبال می‌کنند و جار و جنجال به راه می‌اندازند.
خدایا میبینی سطحی نگری تا کجاست ؟! یعنی علت گرانی تعطیلی کارخانه ها نیست ... بهره وری پایین نیست ... آزاد بودن دلال ها نیست ... ریخت و پاش ها نیست ... عدم خلاقیتها نیست... نداشتن برند ملی نیست ... تنبلی نیست ... تبعیض ها نیست ... مدیریت ناکارآمد نیست ... آموزش غلط نیست ... بی‌توجهی به منابع نیست ... بی توجهی به استعدادها نیست ... فقط و فقط علت گرانی نوشتن شعار روی موشک ها و تحریم‌های امریکاست !!... پس در این میان نقش اراده ما کجاست ؟! 
