مهدی رضایی، مدیرعامل بانک انصار: امروزه زندگی انسانها با حضور گسترده و روزافزون فناوریهای دیجیتال رنگ و بوی متفاوتی به خود گرفته و هر روز به دلیل بروز تغییرات همه جانبه، سبک زندگی مردم و به تبع آن مدل کسبوکار آنها دچار تغییر و تحول شده است. در این میان بانکها نیز به عنوان سازمانهای مردمنهاد و مشتری محور از این قاعده مستثنی نبوده و نیستند. امروزه نقش و تاثیر فناوریهای دیجیتال بر دنیای خدمات مالی انکارناپذیر است. بدیهی است این فناوریها ازیکطرف کارایی و اثربخشی بانکهای سنتی را به چالش کشیده و از طرف دیگر برای ارائه سرویسهای سریعتر، بهتر و ارزانتر به مشتریان نسل دیجیتال و سنت شکن امروز، نزدیک و نزدیکتر میشوند.
صنعت بانکداری در مسیر پیش رو چنانچه نتواند خود را با پیشرفتهای روزافزون تکنولوژی و گسترش ارتباطات مجازی و اقتضائات زندگی مدرن همسو کند و تسهیلات لازم را برای روان سازی فرایندهای خود به کار نگیرد، محتوم به شکست و ایجاد فاصله معنی دار بین بانک و مشتری خواهد شد. شاید به جرات بتوان گفت در آیندهای نه چندان دور صرفاً بانکهایی موفقیت اند که به معنای واقعی کلمه همراه مشتریان باشند و نقشی پررنگ در گوشیهای هوشمند آنان داشته باشند. بانکها به گفته پروفسور «دینج» بایستی برای موفقیت در بازار آینده بر چهار عنصر «دسترسی»، «هزینه فایده»، «کارایی در زمان» و «امنیت» به عنوان عناصر اصلی بانکداری نوین استوار باشند.
در این راستا در برخی کشورهای اسلامی شاهد شکل گیری و رونق یک مفهوم نوظهور و سه وجهی هستیم که از تلفیق سه حوزه «فناوریهای رایانه ای»، «صنعت بانکداری» و «احکام اسلامی» پدید آمده است که صاحب نظران از این تلفیق خجسته به عنوان «فین تک اسلامی» یاد میکنند.
حوزه فینتک یا فناوری مالی به زبان ساده به معنای کاربرد نوآورانه فناوری در ارائه خدمات مالی است. فینتک به کمپانیهایی اشاره دارد که با کاربرد تکنولوژی تلاش میکنند تا خدمات مالی را کارآمدتر سازند. بنظر میرسد این فین تک بنا دارد تا فرایندهای موجود در بانکهای سنتی را با فناوریهای مدرن تلفیق کند و با عبور آنها از فیلتر شریعت، ضمن ایجاد اصلاحات نوین بانکی، خدمات متنوعی در راستای رفع نیازهای جدید مشتریان ارائه دهد.
خوشبختانه حوزه فینتک طی سالیان گذشته با رشد چشمگیری روبهرو بوده و بسیاری از افراد هوشمند و شرکتهای پیش گام نیز در این حوزه ورود کرده و در حال حاضر مشغول به ارائه خدمات هستند. از طرف دیگر در برخی از کشورهای اسلامی هم طی سالهای گذشته تلاش کرده اند تا این حوزه نوظهور را با آموزههای دینی تلفیق و محصولات مالی جامعه خود را منطبق با ارزشهای موجود در شریعت اسلام ارایه کنند. پر واضح است این شرکتها عموماً استارتآپهایی هستند که به دلیل چابکی و بهره گیری از خلاقیت بیشتر تلاش دارند تا خودشان را در سیستمهای مالی جامعه جا بیندازند و بانکهای سنتی را به چالش بکشند.
در این میان یکی از کشورهای پیشرویی که در حوزه فین تک قدمهای موثری برداشته، کشور اندونزی است. این کشور چند سال پیش اعلام کرد که تا سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰، (یعنی همین ایامی که در آن بسر میبریم) قادر خواهد بود تا نقشه راه «فین تک اسلامی» را در کشور خود ارایه و پیاده سازی کند. هر چند این اقدام ارزشمند تا این لحظه هنوز رونمایی و اعلام نشده است، اما گام برداشتن این کشور در مسیر صحیح بانکداری اسلامی و اهتمام سیاستگذاران کلان این کشور برای رفع نیازهای آینده صنعت بانکداری اسلامی اقدام مناسب و ارزندهای محسوب میشود.
بسیاری از تحلیلگران و آینده پژوهان حوزه بانکداری بر این باورند که آینده صنعت بانکداری درگرو رشد فین تکهاست. البته یادمان نرود رشد و گسترش فین تکها نیز مانند رشد و گسترش همه تکنولوژیهای جدید و نوظهور دارای معایب و محاسنی است و مانند تیغ جراحی قادر است هم باعث نجات و هم باعث هلاکت بیماران گردد. مهم این است که این تیغ در دست کدامین پزشک (حاذق یا ناشی) قرار گرفته باشد. از آنجا که ظهور و گسترش حوزه فین تک بر روی دو ضلع اصلی صنعت بانکداری، یعنی «مشتریان» و «سیستم بانکی» به شدت تأثیرگذار است، لذا مسئولان ارشد بانکی کشورمان باید قبل از هر گونه سیاستگذاری و انجام اقدامهای عملیاتی به تبعات مثبت و منفی این امر کاملاً واقف باشند. این در حالی است که برای ایجاد و گسترش فین تکهای اسلامی ضلع دیگری به اضلاع قبلی اضافه میشود که این ضلع درواقع آموزههای شریعت اسلام و باورهای دینی مشتریان است که ظرافتهای پیاده سازی آن را دشوارتر میکند. یادمان نرود با گسترش حوزه فین تک بزودی مدلهای کسبوکار بانکی تغییر، حاشیه سود بانکها کاهش و سهم قابلتوجهی از بازار مشتریان به دلیل ارائه حق انتخاب بیشتر و دادن امکانات وسیعتر به آنان از دست بانکهای سنتی خارج میشود. پس تا دیر نشده همه سیاستگذاران پولی و بانکی باید ضمن آمادگی برای مواجهه با فرصتها و چالشهای آتی صنعت بانکداری، برای بازیگران و بازی گردانان حوزه فین تک بویژه از نوع اسلامی آن، تعمق و بسترسازی کنند.