سرویس اقتصادی جوان آنلاین: ولیالله سیف، رئیس کل سابق بانک مرکزی در گفتگو با فارس به بیان مسائل پیرامون دوران مدیریت خود که مصادف بود با جریان مذاکرات هستهای و توافق برجام و محدودیتهای اعمالی بانکی در این دوران از سوی دولت اوباما و همچنین نوسانهای ارزی پرداختهاست.
وی با اشاره به وجه اشتراک دولتها در سرکوب نرخ ارز در دوران وفور درآمدهای ارزی یا دورانی که تصور میشود در آینده منابع بلوکه شده عاید دولت شود و آزادسازی نرخ ارز در دوران تنگنای ارزی از عجول بودن سیاستمداران در نتیجهگیری در حوزه اعمال سیاستهای ارزی انتقاد کرد و اظهار داشت: نرخ ارز باید با واقعیتهای اقتصادی و در نظر گرفتن تورم جهانی و تورم داخلی کشورها تعیین شود.
دیدار با رهبری
وی در ادامه به خاطره خود در دیدار با رهبری اشاره کرد و تصریح داشت: به خاطر دارم در دی ماه ۹۵ لازم دیدم خدمت مقام معظم رهبری برسم و گزارشی از شرایط خدمتشان ارائه کنم. فکر کردم اگر بتوانم در این جلسه دو نکته را توضیح بدهم، خیلی خوب است. یکی نوع نگاه به ارز و دیگری استقلال بانک مرکزی و در هر مورد گزارش جداگانهای تهیه کردم. موقعی به من وقت دادهشد که مصادف بود با تحولات بازار و افزایش نرخ ارز. خوشبختانه آقا اجازه دادند در ابتدا صحبتهایم را بیان کنم. من گفتم این دو موضوع را میخواهم خدمت شما توضیح بدهم و هر دو را کامل توضیح دادم؛ مخصوصاً راجع به ارز.
وی افزود:مثلاً یکی از نکاتی که گفتم، این بود که، چون ما بیشتر بر کنترل دلار تمرکز کردهبودیم در برابری ریال نسبت به یورو، ریال حدود ۵ درصد تقویت شدهبود. من وقتی اینها را مطرح میکردم، به این نکته اشاره کردم که باید به دنبال یک نرخ مناسب برای پول ملی خودمان باشیم و آن نرخ، نرخی است که در اقتصاد تعادل ایجاد کند. مثلاً الان با وجود اینکه بانک مرکزی مورد انتقاد است که چرا نرخ دلار افزایش یافتهاست، از این طرف نسبت به یورو چنین وضعیتی داریم و معنای آن این است که فرض کنید لوازم خانگی که از اروپا وارد میکردیم، قیمت تمامشدهاش نسبت به سال ۹۲ ارزانتر شدهاست، در صورتی که کشور ما در سه سال اخیر (۹۲ تا ۹۵) تورم هم داشتهاست.
ایشان فرمودند به این ترتیب چگونه میتوانیم از تولید ملی حمایت کنیم؟ خدمت ایشان عرض کردم حرف من هم همین است و به نظرم این تمرکز جدی به نرخ ارز و آن هم یک ارز و نه یک سبد ارزی، یک نگاه افراطی و نادرست است و باید این را اصلاح کنیم، اما بانک مرکزی به تنهایی نمیتواند، چون بالاخره دولت از یک طرف و مجلس از طرف دیگر هستند. آقا در آن جلسه تأیید کردند و به آقای آقامحمدی که در جلسه حضور داشت دستور دادند که این مسئله را پیگیری کند تا به نتیجه برسد.
استقلال بانک مرکزی
رئیس کل پیشین بانک مرکزی گفت: نکته دومی را که در جلسه مطرح کردم، درباره استقلال بانک مرکزی بود. ایشان (رهبری) منظورم را از استقلال بانک مرکزی سؤال کردند و فرمودند که اگر رئیس کل بانک مرکزی به دولت نرود چگونه میتواند با دولت هماهنگ شود؟ عرض کردم رئیسجمهور، رئیس مجمع عمومی بانک مرکزی است و هر زمان که بخواهد میتواند با یک تماس رئیس کل بانک مرکزی را به دفتر خودش احضار کند و بگوید من فلان مشکل را دارم و راهکار شما چیست. رئیس کل هم میتواند همه جوانب را توضیح بدهد و تبعات آن را بگوید. میتوانیم فرض را بر این بگذاریم رئیسجمهور حرف آخر را بزند، اما فضای این نوع رابطه فضایی است که با آن جمع متقاضیان ارز که هر کسی فشار میآورد، فرق دارد.
وی ادامه داد: حتی این را هم گفتم که در دولت محدودیت بودجه وجود دارد و هر کدام از اعضا که صحبت میکنند، میگویند ما پول نداریم و برای گرفتن بودجه فشار میآورند. هر کسی وقتی خوب توانست جمع را متأثر کند، همه نگاهها به سمت سازمان برنامه و بودجه میرود. آقای نوبخت میگوید شما که میدانید محدودیت بودجه داریم. بعد از آن همه نگاهها به سمت رئیس کل بانک مرکزی میرود. رئیس کل میگوید مگر میشود؟ چرا بودجه دولت را از بانک مرکزی میخواهید؟ آقای رئیسجمهور میپرسند راهی دارد؟ شما باید راست بگویید و نمیتوانید خلاف بگویید. میگویید، آقای رئیسجمهور ممکن است راه وجود داشته باشد، ولی سیاست پولی از بین میرود، رشد نقدینگی چنین میشود و تورم چنان میشود. رئیسجمهور میگوید آن تبعات که برای بعد است، الان مشکل داریم. این را یک کاری بکنید.
برجام مشکلات مربوط به روابط بانکی کشور را حل نکرد
سیف گفت: تصوری که دوستان داشتند این بود که بعد از مذاکرات و توافقی که حاصل میشد، منابع ارزی بانک مرکزی افزایش مییابد، وضع نفت و صادرات غیرنفتی خوب میشود. تصور این بود، اما ما همیشه توضیح میدادیم که تا وقتی تورم داریم نمیتوانیم آن را نادیده بگیریم و این اثر خود را روی نرخ ارز میگذارد.
اشتباه استراتژیک دولت در سال ۹۵ اصرار بیمنطق بر بازگرداندن نرخ به محدوده ۳ هزارو ۷۰۰ تومان بود. در صورتی که گزارشات کارشناسی حاکی از این بود که نرخ باید در سال ۹۵ از ۴ هزار تومان عبور میکرد.
وی در پاسخ به این پرسش که بالاخره ما برجام را امضا کردیم به خاطر اینکه این مشکلات نباشد، پس چرا بازار ارز ایران در سال ۹۵ زمانی که دوران ریاست جمهوری اوباما بود، مجدد نوسانی شد گفت: البته دلایل دیگری هم وجود داشت. حل نشدن مسئله ارتباط با گروه اقدام مالی FATF و همچنین مشکلات ساختاری و ترازنامهای بانکهای داخلی عموماً این احساس را در بانکهای خارجی ایجاد کرد که در کار کردن با بانکهای ایرانی ریسک بالایی وجود دارد و از ترس جریمههای امریکاییها ترجیح میدادند رابطهای با بانکهای ایرانی نداشتهباشند.
وی افزود: دشمنی امریکا با ایران همواره بوده، منتها در زمانهایی روش اعمال این دشمنیها متفاوت بودهاست، اما مسائل نظام بانکی حل نشد.
وی در پاسخ به این پرسش که پس آن عبارت «تقریباً هیچ» که شما در رابطه با عایدی روابط بانکی در رهگذر برجام گفتید ناظر بر واقعیت بود. گفت: البته یک «تقریباً» هم گفتم. یعنی یک جزئیاتی برای ما باز شد و نسبت به وضعیت گذشته قابل مقایسه نبود. الان حضور ذهن ندارم، اما بررسیهایی که انجام دادیم، نشان میداد آمار کارگزاریهای فعال بسیار محدود بود. البته بانکهای بزرگ اروپایی در بین آنها نبودند، اما در هر صورت تا اواسط سال ۹۶ امورات ارزی کشور انجام میشد. چین هم چندان کار نمیکرد. بانکهای چینی با ما ملاحظه داشتند. خودم با رئیس کل بانک مرکزی چین صحبت کردم که گفت این دیگر تصمیم خود بانکهاست.
وی در واکنش به این پرسش که این رفتار چینیها ربطی به نتیجه سفر شی جینگ پین، رئیسجمهور چین نداشت، چون بعد از برجام نخست وزیر چین به ایران آمد، اما چندان تحویل گرفته نشد و حتی بعد از آن چینیها نامه اعتراضی به وزارت امور خارجه ارسال کردند، گفت: این را من در جریان نیستم. فکر میکنم بعد از آن سفر بود که ما قراردادهای فاینانس خوبی با چینیها امضا کردیم. در سفری که به اتفاق معاون وقت سرمایهگذاریهای خارجی وزارت امور اقتصادی و دارایی به چین داشتم، معادل ۳۵ میلیارد دلار قراردادهای فاینانس امضا شد، اما اجرای آن با آمدن ترامپ متوقف شد.
سیف تصریح کرد: من وقتی به ایران آمدم، متوجه شدم یک جو سنگینی با این صحبت من ایجاد شدهاست. یکی دو مورد تلفن شد که فهمیدم اوضاع خوب نیست. وقتی به ایران آمدم دوستان در دولت برایم بیشتر توضیح دادند، اما آنچه مسلم است، من واقعیت را گفتم و حرف دلم را زدم. واقعیت این است که میخواستم امریکا را تحت فشار قرار دهم. به همین دلیل بعد از آن آقای دکتر ظریف تشکر کرد و گفت بعد از آن صحبت در جلسه با امریکاییها از موضع قویتری مسائل را پیگیری کردهاند.
منابع بلوکه شده دارایی خارجی بانک مرکزی است
رئیس کل پیشین بانک مرکزی در پاسخ به این پرسش که در ماجرای برجام ادعا شد که با اجرای برجام ۱۰۰ میلیارد دلار از پولهای بلوکه شده ما آزاد میشود و این پول را میآوردیم و کشور کن فیکون میشود. آیا این مورد درست بود، گفت: این ادعا دو منبع داشت؛ یکی ذخایر ارزی بانک مرکزی بود. یعنی آنهایی که جزئیات گزارش محرمانه من را به رئیسجمهور داشتند. عدهای هم از قول امریکاییها میگفتند. یک بار گفتند ۱۵۰ میلیارد دلار به ایران دادیم.