سرويس سياسی جوان آنلاين: حمایتهای همهجانبه از رویکرد اروپاییها در برجام که بعضاً با توجیهگری اقدامات سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس هم همراه میشد، جای خود را به انتقادهای صرفاً نظری و فاقد اقدامات عملی در مواجهه با نقض برجام توسط اروپا داده است، به طوری که بعد از گذشت ۱۸ ماه از زمان خروج دونالد ترامپ، اروپا همچنان با فراغ بال مثالزدنی تنها نظارهگر اجرای یکطرفه توافق هستهای توسط ایران است و حتی کاهش تنها بخشی از تعهدات ایران را نیز برنمیتابد.
سه ماه قبل از خروج ایالات متحده امریکا از توافق هستهای محمدجواد ظریف در گفتگو با روزنامه اعتماد به شدت از رویکرد اروپاییها از برجام انتقاد میکند و نه تنها اجرای تعهدات سه کشور اروپایی را زیر سؤال میبرد بلکه آنها را ناقض برجام معرفی میکند، وزیر امور خارجه کشورمان در آن گفتگو که اسفندماه سال ۹۶ صورت میگیرد، بیان میکند: «در حال حاضر دو گروه برجام را نقض کردهاند؛ امریکاییها و اروپاییها. امریکاییها به دلیل سیاستهای واشنگتن و اروپاییها به دلیل سیاستهای امریکا. اروپاییها در برخی موارد به دلیل سیاستهای امریکا نتوانستهاند تعهدهای برجامی خود را به ویژه در حوزه روابط بانکی اجرا کنند.»
وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه با لحنی متفاوت از گذشته با اروپاییها مواجه میشود و به صراحت عنوان میکند که غرب نباید برای ایران شرط و شروط بگذارد و ایران در صورت ادامه چنین روندی واکنش مناسب نشان میدهد. پیش از اسفندماه سال ۹۶ محمدجواد ظریف همانند بسیاری از دولتمردان رفتار غربیها را دائم توجیه میکرد و از ضرورت استمرار برجام سخن به میان میآورد. ظریف در ادامه میگوید: «این دو گروه (اروپا و امریکا) در شرایطی نیستند که برای کشوری که برجام را به طور کامل اجرا کرده شرط و شروط بگذارند. ورود آنها به این حوزه خطرناک است و طبیعی است که ایران واکنش مناسب نشان خواهد داد. برداشت ما این است که فعلاً ترامپ شعارهایی را مطرح کرده که هیچ کدام آنها جنبه عملیاتی ندارد.».
اما محمدجواد ظریف اوایل اردیبهشت ماه سال ۹۷ و چند روز قبل از خروج امریکا از برجام در موضعگیری متفاوت میگوید: «اروپا وعده ادامه برجام حتی بدون امریکا را داده است.»
این در حالی است که بعد از گفتوگوی ظریف با روزنامه اعتماد احساس میشد که رویکرد دستگاه سیاست خارجه در مواجهه با غرب و به ویژه اروپاییها تغییر محسوسی خواهد یافت و مدارای بیچون و چرا جای خود را به برخورد انقلابی و مبتنی بر منافع ملی خواهد داد. بعد از سه ماه از گفتوگوی محمدجواد ظریف با روزنامه اعتماد، دونالد ترامپ از توافق هستهای خارج شد و اروپاییها با یک ضربالاجل چند هفتهای از سوی رئیسجمهور کشورمان مواجه شدند.
آن ضربالاجل چندین هفتهای بارها تکرار شده است به طوری که ۷۵ هفته از آن زمان میگذرد، اما کماکان مدارا با اروپاییها ادامه دارد و هر چند هفته در میان صرفاً در قالب سخنرانی یا توئیت یکی از مقامات ارشد دولت از رویکرد اروپاییها انتقاد میکند.
و همچنان انتقاد از نقض برجام توسط اروپا
۲۱ ماه از گفتوگوی محمدجواد ظریف با روزنامه اعتماد میگذرد؛ گفتوگویی که وزیر خارجه کشورمان در آن به صراحت اروپا را ناقض برجام معرفی میکند و روز گذشته بار دیگر عالیترین مقام دیپلماتیک کشور در قالب نامهای که خطاب به اروپاییها نگاشته شده است به سرزنش اقدامات و رفتارهای سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس میپردازد.
ظریف در نامه خود به موگرینی و سه کشور اروپایی مینویسد: «به تعهدات خود ذیل برجام کاملاً پایبند بودهایم، شما؟! واقعاً؟! فقط یک تعهد را نشان دهید که در ۱۸ماه گذشته به آن عمل کردهاید. وقتی که شما مشغول دفعالوقت بودید، ایران مکانیسم رفع اختلاف را به جریان انداخت و آن را به اتمام رساند. ما اکنون در حال استفاده از اقدامات جبرانی مندرج در پاراگراف ۳۶ برجام هستیم. به نامه ششم نوامبر ۲۰۱۸ من مراجعه کنید.»
همانطور که اشاره شد بارها طی هفتههای گذشته دولت و مقامات دستگاه دیپلماسی کشور از رویکرد اروپاییها انتقاد کردهاند، اما به راستی انتقاد صرف از کشورهای غربی منافع جمهوری اسلامی ایران را تأمین میکند و عامل تغییردهنده رفتار آنها در برابر کشورمان است؟
مقام مدعی همچنان خواهان حفظ برجام
به نظر میرسد دستگاه سیاست خارجی کشور هیچ راهی به جز انتقادهای پرطمطراق از اروپاییها ندارد و در واقع علاج کار برای زنده نگه داشتن برجام را چنین روشی میداند، به این معنا که با انتقادات صرفاً تریبونی و نه عملی، میتواند موقعیت اجتماعی و سیاسی دولت در داخل کشور را بهبود بخشد و سد مناسبی برای انتقادات منتقدان دلسوز کشور ایجاد کند و دولت را از لاک دفاعی در برابر این گزاره که «دولت در برابر رفتارها و اقدامات ضدایرانی غرب منفعل است» خارج کند و در مقام مدعی قرار دهد، زیرا هدف نهایی و اصلی را باید در عبارت مهم «زنده نگه داشتن برجام به عنوان یک الگوی موفق برای عادیسازی روابط با غرب و اغماض از عناصر اصلی انقلاب در عرصه سیاست خارجه است» جستوجو کرد چراکه دولت میتواند علاوه بر ارتقای کیفیت سطح گامهای تعدیل تعهدات خود، از برگ مناسبات اقتصادی تجاری و بینالمللی خود با اروپا نیز استفاده کند، به عنوان نمونه سطح واردات خود از اروپا را نیز کاهش دهد و سایر اقدامات عملی که میتواند اروپاییها را برای تغییر رفتار تحت فشار قرار دهد. اینکه دولت همچنان برجام را تطهیر میکند و از پیامدهای سخت و سنگین آن در حوزه معیشت، اقتصاد و سیاست سخنی به میان نمیآورد، خود دلیل مناسبی بر این موضوع است و نشان میدهد که کاهش سطح تعهدات برجامی بیشتر جنبه تبلیغاتی و مصرف داخلی دارد، کمااینکه رئیسجمهور در سفر خود به استان یزد به صراحت میگوید: «خرید سلاح را اگر کشور دیگری هم بخواهد از ایران انجام دهد باز هم ممنوع است، یعنی ما نمیتوانیم سلاح بفروشیم. طبق این توافق و قطعنامه ۲۲۳۱، اگر برجام را نگه داریم سال آینده تحریم تسلیحاتی ایران برداشته خواهد شد و به راحتی میتوانیم سلاح لازم را خرید و فروش و به دنیا صادر کنیم.»