حمله نظامی ترکیه به شمال سوریه با نام عملیاتی «چشمه صلح» از شنبه هفته گذشته شروع شده و حالا به نظر میرسد که در کمتر از دو هفته به مرحله پایانی خود نزدیک شده است. رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، با هدف تشکیل منطقهای امن به عمق ۳۰ کیلومتر در شمال سوریه این عملیات را شروع کرد تا بتواند قریب به ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار پناهجوی سوری را در آنجا اسکان دهد. به نظر میرسد که اردوغان به نحو اصولی به هدف خود برای ایجاد این منطقه امن رسیده باشد، در عین اینکه روسیه تلاش میکند از این فرصت برای هدف بزرگتری بهرهبرداری کند و توافقی را زنده کند که به نام توافق آدانا در ۱۹۹۸ به امضای سوریه و ترکیه رسیده بود. اگر روسیه موفق به این کار شود، میتوان چشمانداز قابلاطمینانی برای صلح در سوریه یافت، هرچند که به نظر نمیرسد مشکل شمال سوریه به نحو اساسی حل شود.
دیدار ۹ ساعته اردوغان با ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، در شهر سوچی روسیه توافقی را بین دو طرف در پی داشت که یک وجه این توافق برقرار شدن آتشبس به مدت ۱۵۰ ساعت است. وجه دیگر این توافق حضور نیرویی مرکب از ارتش سوریه و پلیس نظامی روسیه در مناطق مرزی شمال شرق سوریه است تا کنترل مرز شمالی سوریه به دست این نیرو بیفتد که البته کنترل مرزی این نیرو خارج از محدودهای خواهد بود که ترکیه آن را به عنوان منطقه امن در نظر گرفته است. از سوی دیگر، قرار شده نیروهای کرد سوریه هم تا ۳۰ کیلومتری از مرز عقبنشینی کنند و به خصوص از دو شهر منبج و تل رفعت خارج شوند. وزارت دفاع ترکیه بر اساس این توافق با صدور بیانیهای اعلام کرده که دیگر نیازی به انجام عملیات جدید در سوریه نیست و از طرف دیگر، نیروهای پلیس نظامی روسیه هم عملیات گشتزنی خود را در مجاورت رودخانه ساجور در شرق فرات شروع کردهاند. بنابراین، به نظر میرسد که فرمولی برای پایان دادن به جنگ تازه در شمال سوریه به دست آمده، به نحوی که اردوغان دست کم تا حدی به خواسته خود رسیده و توانسته آن مقدار منطقه امن در شمال سوریه به دست بیاورد تا آوارگان سوری را به آنجا بفرستد و روسیه هم توانست زمینه بازگشت نیروهای ارتش سوریه را به مرزهای شمالی فراهم کند، در عین اینکه از گسترش این جنگ به شهرها و مراکز مهم کردنشین مثل منبج، کوبانی، تلتمر و برخی دیگر از شهرها و روستاهای این منطقه جلوگیری کند.
با وجود این، هنوز دو مسئله اصلی کماکان حل نشده باقی مانده است. مسئله اول مربوط میشود به آن بیش از ۵/۳ میلیون پناهجوی سوری که حالا ترکیه مقدار زمینی در شمال سوریه به دست آورده تا آنها را در آنجا اسکان دهد. گذشته از اینکه آمدن این پناهجویان به رضایت خودشان باشد یا به اجبار ترکیه، به نظر میرسد که آمدن این حجم بالا از جمعیت غیر کرد به منطقهای باریک در شمال سوریه فینفسه مسئلهساز باشد. شاید اردوغان بخواهد به این وسیله سد انسانی بین کردهای سوریه و مناطق جنوبی کشورش ایجاد کند، اما با این کار چنان تغییر در بافت جمعیتی منطقه ایجاد میشود که به تنشهایی در بلندمدت دامن خواهد زد. از سوی دیگر، حضور ارتش سوریه در مرز شمالی کشور و به خصوص در شهر کوبانی میتواند نقطه شروع قابل قبولی برای برقراری ثبات در این منطقه باشد، اما باید دید بعد از این چه خواهد شد. پوتین در دیدار با اردوغان معاهده آدانا را روی میز گذاشت. این معاهده در ۲۰ اکتبر ۱۹۹۸ بین ترکیه و سوریه و با نظارت ایران و مصر در زمینه همکاری دوجانبه برای مبارزه با تروریسم به امضا رسید. پوتین با این کار تنها به توافق فعلی با اردوغان بسنده نکرده بلکه سنگ بنایی گذاشته تا از یک سو مسئله شمال سوریه بر اساس این معاهده حل و فصل اساسی شود و از سوی دیگر زمینه برای تماس بین آنکارا و دمشق فراهم شود. هرچند که مولود چاووشاوغلو، وزیر خارجه ترکیه، گفته که دولت سوریه توان اجرای معاهده آدانا را ندارد، اما همین حرف او و اینکه به کلی آن معاهده را رد نکرده، نشان میدهد که حالا ترکیه هم حاضر به بازگشت به این توافق است. به هر صورت، روسیه با استفاده از خلأ حضور امریکا در شمال سوریه و پذیرش بخشی از منطقه امن مورد نظر ترکیه، مانع از ادامه عملیات چشمه صلح شود و توافقی برای آتشبس به جای آن برقرار کند و حالا باید دید که چگونه خواهد توانست با احیای آدانا به طور کلی ترکیه را از شمال سوریه خارج کند و حاکمیت شمال شرق سوریه را به حکومت این کشور بازگرداند.