محمد رضا هاديلو
حالا ديگر صحبت کردن از زباله ها و آن را طلاي کثيف ناميدن فقط يک جوک است که آن هم کسي را نمي خنداند. آنقدر گفتيم طالي سياه و طلاي سياه که خودمان هم باور کرديم اين همه آشغالي که توليد مي کنيم طلاست و فقط کمي رنگش با طلاي واقعي فرق دارد. اما حالا حالا سرنوشت بخش زیادی از هزاران تن طلاي سياه شمال به دریای خزر و جنگل‌ها ختم می‌شود و این موضوع می‌تواند تغییرات فراوانی در چرخه‌های زیست‌محیطی ایجاد کند. طلايي که پدر همه را در آورده و راه نفس محيط زيست را بسته است و شمارش معکوس براي مرگ آن را آغاز کرده است.
***
ديگر فرقي نمي کند در چه فصل و چه روزي باشيم. اگر تا ديروز عنوان مي شد که در تعطيلات و پايان هفته ها که مردم بيشتر مسافرت مي کنند، توليد زباله هم افزايش مي يابد، امروز تابستان و نوروز و تعطيلي نداريم و هر روز آلاينده ها مناطق بيشتري از محيط زيست را به تسخير خود در مي آورند.
*14درصد زباله هاي ايران کنار درياست
آمارها مي گويند ۱۴ درصد زباله ایران، در کنار دریاست. در چند سال گذشته در استان‌های شمالی کشور میزان تولید زباله به شدت افزایش پیدا کرده و به وضعیت قرمز رسیده است.
با این حساب که روزانه در کل ایران، 50هزار تن زباله تولید می‌شود، یعنی 14درصد زباله‌های کشور در این 3 استان شمالی تولید می‌شود.
نبايد بترسيم وقتي مي گوييم وضعیت استان‌های گیلان و مازندران فوق بحرانی است. کارشناسان معتقدند «آمار شیوع بیماری‌های مختلف رابطه معناداری با میزان زباله‌ها دارد» و آن را «هشدار خطرناکی» مي دانند که باید اقداماتی برای رفع این مشکل صورت گیرد.
بیماری‌هایي همچون کزاز، حصبه و شبه حصبه، انگل‌های روده‌ای، اسهال‌های خونی، فلج اطفال، سالک پوستی و احشائی و... ازجمله بیماری‌هایي هستند که از طریق آلودگی‌های ناشی از مواد زائد جامد در آب، هوا و خاک حاصل می‌شوند.
از سویی سررنوشت بخش زیادی از این هزاران تن زباله هم به دریای خزر و جنگل‌ها ختم می‌شود و این موضوع می‌تواند تغییرات فراوانی در چرخه‌های زیست‌محیطی ایجاد کند.
تابستان به تابستان، نوروز به نوروز، تعطیلی به تعطیلی، شمال ایران آلوده‌تر می‌شود. هجوم، جمع زیادی از گردشگران به شمال کشور در تعطیلی‌های مختلف تاثیرات زیست‌محیطی بر این منطقه داشته است؛ هرسال زباله‌های زیادی در این استان تولید می‌شود و هنوز هیچ سیستم مناسبی برای بازیافت زباله در آن وجود ندارد. همین موضوعات باعث شده تا وضعیت روز‌به‌روز بدتر شود، رئیس سازمان محیط‌زیست هم در این رابطه گفته بود: متاسفانه شمال کشور در حال غرق شدن در پسماندها است و جایی برای دفن نداریم.
*سايت هاي زباله سوز، بازي هاي بي نتيجه
درحالی که هنوز نیروگاه های زباله سوز مازندران برای تکمیل به چشم بادامی ها دل بسته، زباله های استان روی دست دریا، کوه و جنگل یا رودخانه مانده است.
سال‌ها از شروع ساخت نیروگاه‌های زباله سوز و کمپوست در مازندران می‌گذرد، برخی از این طرح‌ها یا ناقص تکمیل شده‌اند و برخی دیگر همچنان چشم به طرف‌های قرارداد خارجی از جمله چینی‌ها دوخته است تا پایان یابد.
در سال‌های گذشته هیئت‌های مختلفی از شهرداران و اعضای شوراهای اسلامی شهر برای بازدید از زباله گاه‌ها و زباله سوزهای خارجی به ویژه به چین اعزام شدند و نتیجه این سفرهای پرخرج که از کیسه مردم هزینه شد، هنوز مشخص نشده است.
ساخت نیروگاه‌های زباله سوز و کمپوست در شرق و غرب مازندران همچنان روی میز دولت‌ها و مسئولان مختلف قرار دارد و هر روز مسائل مختلف مانع تکمیل این طرح‌ها عنوان می‌شود.
مرمر فیروزپور عضو شورای شهر بابل با اشاره به اجرای دو فاز تصفیه زباله در سایت شهرستان می‌گوید: باید هرچه سریع‌تر برای اجرایی شدن فاز سوم سایت با پیمانکار قرارداد ببندیم تا زمان را از دست ندهیم.
وی با اظهار اینکه فاز سوم زباله سوز تکمیل نیست و سالن نیز ظرفیت ۱۰۰ تن زباله را دارد و در حال حاضر مجبوریم زباله‌ها را در فضای آزاد تخلیه کنیم که این مسئله موجب نارضایتی مردم شده است گفت: سایت بابل یک سایت بی نظیر در شمال کشور محسوب می‌شود و ۸۰ درصد هزینه آن توسط شهرداری بوده و برای تکمیل به ۲۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
فیروزپور با اظهار اینکه در حال حاضر روزانه ۴۰ مترمکعب تصفیه شیرابه در سایت بابل انجام می‌شود گفت: میزان تولید شیرابه ۱۰۰ مترمکعب است و برای تصفیه مابقی نیاز به اعتبار داریم.
وی با بیان اینکه طرح سایت تصفیه شیرابه زباله بابل با آنکه توجیه اقتصادی ندارد اما پایلوت کشوری است گفت: باید برای تکمیل آن و اجرایی شدن فاز سوم اعتبار لازم تأمین شود.
*شهرهاي زيبا اما زباله ساز
قائمشهریها و ساروی‌ها با تولید روزانه بیش از 260 تن بیشترین حجم زباله‌های تولیدی در مازندران را تولید می‌کنند.
پسماند یکی از معضلات جدی در استان مازندران است، حجم تولیدی پسماند در استان مازندران به روزانه بیش از سه هزار تن است که به اعتقاد کارشناسان بیش از 60 درصد پسماند تولیدی مازندران به صورت شیرابه است.
زباله‌های تولیدی استان مازندران به صورت نامناسب در 27 نقطه از استان دفن می‌شود که مهم‌ترین مراکز دپوی زباله استان مازندران شامل شهرهای ساری، آمل، محمودآباد، قائمشهر، سوادکوه، نور و بهشهر است که در حال حاضر دپو زباله در محمود آباد به دلیل عدم پذیرش زباله‌های محمودآباد توسط شهرداری آمل زباله‌های این شهر در ساحل دریا دپو می‌شود. میزان زباله‌های تولیدی محمودآباد حدود 60 تن است که در ایام تعطیل به 80 تن در روز می‌رسد. اما آمارهای وضعیت تولید زباله در مازندران حقایق تلخ که به راحتی نباید از کنار آن گذشت.
چالوس‌های روزانه 130 تن زباله تولید می‌کنند، حجم زباله‌های تولیدی در بابلسر بیش از 85 تن است، در گلوگاه 13 تن، بهشهری‌ها روانه 76 تن زباله تولید می‌کنند که بخشی از زباله‌های تولیدی به کمپوست تبدیل می‌شود، ظرفیت اسمی کارخانه تولید کمپوست بهشهر بیش از 250 تن است که در حال حاضر با نصف ظرفیت مشغول کار می‌باشد. جویباری‌ها 47 تن، سیمرغ روزانه 7 تن و سهم محمودآباد در تولید زباله 60 تن در روز است.
قائمشهریها با تولید 254 تن زباله در روز و ساوری‌ها با تولید 276تن رکورددار تولید زباله در استان مازندران هستند که زباله‌های هر دو شهر استان به صورت نامناسب دپو می‌شود. مردم نور روزانه 107 تن، عباس آباد 47 تن و مردم نوشهر روزانه 66 تن زباله تولید می‌کنند. در بهنمیر روزانه 12 تن زباله تولید می‌شود، فریدونکناری‌ها 40 تن و میزان تولید زباله در نکا حدود 60 تن است.
سهم تولید زباله در نکا 60 تن بوده و در سوادکوه 43 تن زباله تولید می‌شود، میزان تولید زباله در تنکابن 105 تن است و رامسر غربی‌ترین شهر استان 73 تن زباله تولید می‌شود.
میزان زباله‌های تولیدی در بابل دست کمی از ساری و قائمشهر ندارد و بابلی‌ها با 220 تن زباله تولیدی بعد از قائمشهریها و ساروی‌ها در رتبه سوم تولید زباله قرار دارند. حجم زباله‌های تولیدی در آمل حدود 206 تن است که پسماندهای این شهرستان هم به صورت نامناسب دپو می‌شود. به صورت کلی سیمای استان مازندران در ارتباط با وضعیت تولید و دفن پسماند چندان مناسب نیست.
تلاش‌هایی در بحث ساماندهی پسماند استان انجام شده ولی منجر به ساماندهی کامل نشده است. احداث کارخانه زباله سوز ساری با اما و اگرهایی همراه است و خبر بهره‌برداری کارخانه زباله سوز نوشهر هم به صحبت‌های دهن پرکن این روزهای متولیان استانی تبدیل شده است.
یکی از اقدامات انجام شده در استان بحث تفکیک زباله از مبدا است. این طرح هم با توجه به شرایط زیست محیطی استان بسیار دیر شروع شده است، اما در صورت اجرای مناسب، میزان حجم و وزن زباله‌های تولیدی استان کاهش خواهد یافت.
*بي خيال توليد انرژي، زباله ها را بسوزانيد!
گفته می‌شود حیوانات وحشی مختلفی هم در شمال کشور در خطر انقراض هستند. مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی در خصوص وضعیت پسماندها در شمال کشور مي گويد: متاسفانه در شمال کشور نه تنها با مشکل شناسایی مکان برای جمع‌آوری پسماند مواجه هستیم، بلکه بلا استثنا می‌توانیم در تمام رودخانه‌ها شیرابه‌های فاضلاب را ببینیم و اگر یک باران ببارد، رودخانه‌ها به شیرابه پسماند تبدیل می‌شوند.
در رابطه با این وضعیت ایجاد شده، بیشتر گردشگرانی که حجم زیادی از زباله را در شمال کشور رها می‌کنند مقصر شناخته می‌شوند، اما بخش دیگر ماجرا نبود تجهیزات درست برای بازیافت زباله است.
یکی از تجهیزاتی که در چند سال اخیر اظهارات زیادی در رابطه با ساخت آن در مازندران انجام شد، زباله‌سوز است؛ در چند سال گذشته بارها اخباری مربوط به ساخت زباله‌سوز در این استان منتشر شد و بعد این اخبار لغو شود.
تجریشی در این رابطه معتقد است: رئیس جمهور درباره پسماندهای شمال کشور دستور داد که به صورت ویژه پیگیری شود در حال حاضر نیز کارگروه مشترکی تشکیل شده است و وزارت کشور برنامه‌های خود را در این خصوص ارائه داده است. متاسفانه بزرگترین مشکل در شمال کشور این است که نمی‌توان این پسماندها را دفع کرد و باید سوزانده شوند، برای سوزاندن نیز سرمایه‌گذار باید مطمئن باشد برق تولید شده از سوخت پسماند اقتصادی است.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به چالش‌های پیش‌روی زباله‌سوزی در شمال کشور گفت: چالش بزرگ ما در بحث زباله‌سوزی در شمال کشور بین وزارت کشور و وزارت نیرو است، به دلیل اینکه برق تولید شده از زباله سوزها بسیار گران‌تر از برق توزیعی توسط این وزارتخانه است. بنابراین وزارت نیرو معتقد است برق تولید شده از زباله سوزها توجیه اقتصادی برای این وزارتخانه ندارد.
اما هرچقدر این بحث‌ها برای ساخت و نحوه دریافت انرژی از زباله‌سوز ادامه دار تر باشد. شمال در زباله بیشتری غرق می‌شود. به همین دلیل کلانتری راه جدیدی برای مقابله با بحران پیشنهاد کرده: "شمال کشور قربانی پسماند است، باید پسماندها سوخته شود و تقاضا داریم بی خیال تولید انرژی شوید."
