آیا سایر کودکانی که به عنوان کودک کار محسوب نمی‌شوند، کودکی می‌کنند؟ آیا نهاد خانواده توانسته است بستر مناسبی برای کودکی کردن بچه‌ها ایجاد کند یا فضای مجازی جای خود را به تحرک و بازی کردن داده است؟! در گام دوم آیا مدارس و سیستم آموزشی کشور یادگیری از طریق بازی کردن را تعریف کرده است؟! برخی عقیده دارند در سیستم آموزش‌و‌پرورش «کودکی کردن» جایی ندارد، هرچند که شنیده و دیده شده برخی معلمان و دلسوزان همراه با بازی‌ها و فعالیت به آموزش کودکان از طرق مختلفی، چون قصه‌گویی، فهم قرآن و بازی‌های خلاق در یادگیری می‌پردازند، اما در نهایت این سیستم آموزشی کشور است که می‌تواند یادگیری سودمند با شیوه‌های خلاق را به چرخه پرورش کودک خلاق اضافه کند. موضوعی که معاونت ابتدایی آموزش‌و‌پرورش کشور به آن اشاره کرده و می‌گوید: از ابتدای بهمن‌ماه انتقال مفاهیم از طریق بازی‌کردن اجرایی می‌شود.
برخی می‌گویند در آموزش‌و‌پرورش کودکان کودکی نمی‌کنند. عده‌ای دیگر هم انگشت اشاره را به سمت نهاد خانواده می‌برند و معتقد هستند، کانون خانواده به دلایل مختلف خالی از بستر مناسب برای فعالیت‌های کودکان است. برخی حتی وارد چرخه وسیع‌تری می‌شوند و معتقد هستند، لازمه توسعه‌یافتگی حضور مدیرانی است که در کودکی تجربه کودکی‌کردن داشته باشند؛ کودکی‌کردن به فعالیت‌های محرک یا همان بازی‌کردن برمی‌گردد؛ بازی‌هایی که امروز دیگر خبری از پویایی در آن نیست و جای خود را به فضای مجازی و خانه‌نشینی مقابل یک جعبه کوچک داده است. هر چند که این شیوه از قدیم تا امروز تغییر کرده، اما نقش و اهمیت یادگیری خلاق در چرخه فعال و پویا به قوت خود باقی است و امروز آموزش‌و‌پرورش و مدرسه می‌تواند در دوره دوم کودکی برای شکوفایی آن تلاش کند. معلمان نیز باید این توانایی را داشته باشند تا با خلاقیت‌های خود آموزش‌و‌پرورش را در این راستا یاری کنند. بازی حق کودک و دنیای کودک است و هم به لحاظ اصول تربیتی اسلام و هم روانشناختی به رشد فکری و تربیتی کودک کمک می‌کند.
بازی؛ ادبیات ارتباط کودک
مریم ادیب مسئول کارگروه کودک مدرسه دانشجویی و قرآن و عترت دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «جوان» به کتاب‌های رشد تفکر اجتماعی پرداخته و مراعات مؤلفه‌های هر دوره رشدی را براساس پژوهش‌های قرآنی بسترساز رشد و تفکر سالم می‌داند.
وی بازی را ادبیات ارتباط با کودک می‌داند و می‌گوید: در هفت سال اول بنا بر تقویت عواطف خصوصاً در ارتباط زیاد با مادر و پدر و احساس آزادی و حذف بکن و نکن‌هاست و در هفت ساله دوم تقویت تفکر با تمریناتی برای فهم تمایز خوب و بد در فضایی پر از تحرک و نشاط است. این کارشناس ارشد مباحث تربیتی و نویسنده کتاب لحظه‌ای درنگ (پرورش مهارت‌های تفکر) با اشاره به اهمیت گفت‌وگو‌های فکری همراه با فضای هیجان، نشاط و تعامل تأکید می‌کند: اگر بچه‌ها اجازه بازی و تحرک فراوان نداشته باشند و نظم و سکون زیاد از آنان خواسته شود، در ادامه عمر نیاز به لهو و لعب نمود پیدا کرده و می‌خواهند با همه چیز بازی کنند. با پول دیگران، با میل به اذیت و بی‌قانونی، غافل از اینکه انسان برای بازی و سرگرم‌شدن به این دنیا نیامده است. نکته دیگر اینکه اگر روح حاکم بر زندگی براساس بستری از طیبات دیداری، شنیداری و کلامی حفظ و مراقبت شود، حیا و عقل سالم زمینه‌ساز ایمان و رشد فزاینده او خواهد شد و به عکس اگر آموزش‌های دور از حیا به او ارائه شود و موضوعات غیرلازمی را به توصیه کارشناسان غربزده، بشنود و ببیند شکوفایی عقلی او محدودشده و باب ورود به خلاف‌های بزرگ را برایش باز کرده‌ایم.
برنامه معاونت ابتدایی برای انتقال مفاهیم کتب درسی از طریق بازی‌کردن
رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش‌و‌پرورش نیز در گفت‌وگو با «جوان» به برنامه‌های این وزارتخانه در معاونت ابتدایی برای بازکردن فعالیت‌های محرک و حتی بازی‌کردن اشاره کرده و می‌گوید: برنامه اصلی ما برای تربیت در دوران کودکی توجه به بستر‌های متناسب با اقتضائات کودکی است. این بستر‌ها شامل ادبیات، هنر، بازی و فعالیت‌های عملی است.
حکیم‌زاده به اجرایی‌کردن برنامه‌های متناسب بستر‌های فوق اشاره و حذف پیک نوروزی، طرح عید و داستان، حذف مشق شب سنتی و تکالیف مهارت‌محور را از جمله این موارد معرفی می‌کند و در ادامه به برنامه‌های آتی این وزارتخانه اشاره کرده و می‌گوید: از اول بهمن‌ماه در ۱۰ استان کشور از جمله تهران و در هزار مدرسه دولتی یا غیردولتی طرح آزمایشی «بازی و یادگیری» را خواهیم داشت. بدین طریق از طریق بازی و اسباب بازی فضایی را فراهم می‌سازیم تا دانش‌آموزان مفاهیم علمی کتاب‌های درسی و مهارت‌های موردنظر و متنوع را انجام دهند. قرار نیست ساعتی به برنامه کلاس‌ها اضافه یا کم شود و تنها همان مفاهیم کتاب درسی از طریق بازی به بچه‌ها منتقل می‌شود.
وقتی کودکان یک‌صدا بازی‌کردن را با معلم‌شان فریاد می‌زنند
سیدمحسن اصغری، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و روانشناس حوزه کودک هم در گفت‌وگو با «جوان» بازی را جزوی از رشد و یادگیری کودکان دانست و با ابراز تأسف نسبت به از بین رفتن بازی‌های خلاقانه قدیمی گفت: بازی‌های پویای قدیمی جای خود را به بازی‌های دیجیتالی و فضای مجازی داده است که در وهله اول باید برای این امر چاره‌اندیشی کرد که لازمه آن تغییر نگرش والدین است تا بازی بچه‌ها را ضرورت تلقی کنند. در ادامه نیز می‌توان در مدرسه، درس را با چاشنی بازی همراه کرد و معلمان خود را درگیر این موضوع کنند. اصغری به آمار جالبی در این زمینه اشاره کرد و گفت: در یک نظرسنجی از کودکان یک مدرسه برای شیوه آموزش معلمان در مدارس آمار‌های جالبی به دست آمد. طبق این نظرسنجی اکثر کودکان نوشته بودند، ما دوست داریم معلم با ما شوخی کند، معلم ما با ما بازی کند و فعال باشد. این روانشناس حوزه کودک خاطرنشان کرد: کودکی فرصتی است که بچه‌ها با بازی‌کردن دنیا را تجربه می‌کنند و کسانی که بیشتر بازی می‌کنند رشد و پویایی بیشتری پیدا می‌کنند.
