کتابی که در این مختصر درصدد معرفی آن هستیم، ذیل عنوان «شوخی در محافل جدی» شامل ۵۸۰ شوخی مختلف سیاسی، اجتماعی و ادبی مربوط به دوره پهلوی است، حاصل نیم قرن روزنامهنگاری شادروان دکتر نصرالله شیفته، روزنامهنگار مشهور ایران و سردبیر روزنامههای «مرد امروز»، «باختر امروز» و سرانجام مدیر مجله «دانشمند» و نخستین رئیس انجمن دانشپژوهان ایران است که در طول مدت ۵۰ سال روزنامهنگاری خود با علاقهمندی ویژهای جمعآوری کرده است. لازم به توضیح است که نگارنده از سالهای بسیار دور ابتدا در هیئت تحریریه مجله دانشمند و سپس در انجمن دانشپژوهان ایران و انجمن ادبی و پژوهشی آفتاب حقیقت با مرحوم دکتر نصرالله شیفته پیرامون چاپ و انتشار آثار مربوط به حوادث سیاسی نیم قرن اخیر همکاری بسیار دوستانه و صمیمانهای داشتهام. به همین جهت به ترتیب کتابهای زندگینامه مبارزات سیاسی دکتر حسین فاطمی، وزیر امورخارجه، دکتر محمد مصدق و مدیر روزنامه باخترامروز در سال ۱۳۶۴ خورشیدی از طرف انتشارات آفتاب حقیقت و زندگینامه و مبارزات سیاسی دکتر محمد مصدق، نخستوزیر محبوب و مشهور ایران در زمان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی از طرف انتشارات کومش در سال ۱۳۷۰ خورشیدی در تهران چاپ و منتشر شد. دست نوشتههای کتاب «شوخی در محافل جدی» نیز در همان زمان برای چاپ و نشر تحویل اینجانب شده بود. متأسفانه به علت گرفتاریهای متعدد در کارهای پژوهشی، تنظیم، تدوین، چاپ و انتشار این کتاب تاکنون به تأخیر افتاده است.
اکنون بسیار خرسندم که یکی دیگر از آرزوهای دیرین گردآورنده این کتاب که بعد از سالها بیماری سرانجام در اردیبهشت سال ۱۳۷۴ خورشیدی در خارج از کشور زندگی را بدرود گفته است به شادی روح آن مرحوم به عنوان «هدیه شادی» از طرف انجمن دانشپژوهان ایران به خوانندگان ارجمند تقدیم میشود. مرحوم شیفته در معرفی این اثر نکاتی جالب به قلم آورده که اشاره به شمهای از آن خالی از لطف نیست:
-۱ نخست آنکه خوانندگان دریابند که همه مذاکرات، بحثها و گفتوگوها که در مجالس رسمی، جلسات هیئت وزیران، کنفرانسها و دیگر مراکز سیاسی، علمی و ادبی انجام میشود، کاملاً جدی نیست، چه برخی از شرکتکنندگان در این جلسات در لابهلای مذاکرات سیاسی، علمی، ادبی و... با استفاده از یک لطیفه، شعر، ضربالمثل طنزگونه موجب انبساط خاطر حضار میشوند که جلسات و مباحثات از حالت یکنواختی خود به در میآید.
-۲ نکته دیگر آنکه در یک قرن اخیر بسیاری از رجال سیاسی، پارلمانی، اداری و دانشگاهی با آنکه از هوش و ذکاوت سرشاری برخوردار بودند به این نکته تظاهر میکردند که با ادای سخنی یا حرکتی در زیر ماسک بیحواسی، فراموشکاری و بیهوشی، حضار ایشان را افرادی سادهلوح بنامند تا مورد لطف و محبت همگان قرار گیرند، زیرا براساس یک اصل مسلم در جامعه ما فرض عمومی برآن است که رجال زیرک و باهوش، شیطانصفت و بند و بستچی و سودپرست هستند.
-۳ نکته سوم آنست که بسیاری از رجال هوشمند و زیرک ما در قرن معاصر که در کنار دیکتاتورها و شخصیتهای تندخو قرار داشتند و با مأموران پلیس و جاسوسان اجنبی دچار مشکلاتی دست و پاگیر میشدند، آنها ناگزیر بودهاند در زیر این ماسک با رفتاری خندهآور و ادای کلماتی مضحک خود را از خطرات احتمالی برهانند.
-۴ هدف دیگر نویسنده آن بود که برای ضبط در تاریخ و معرفی رجال و موقعشناسی و نکتهسنجی برخی از ایشان به منظور شناسایی روحیات و رفتار رجال سیاسی، اداری، اقتصادی و ادبی معاصر ما برای نسلهای آینده مدارکی در دسترس باشد.
-۵ نویسنده در گردآوری این لطیفهها از منابع مختلف گوناگون استفاده کرده است. بیشتر از همان شخصیتها که در متن شوخی قرار داشتند، یا شنوندگان و حاضران در آن جلسات، یا از دوستان روزنامهنگار و یا از سیاستمداران، ارتشیان سالخورده و بازنشسته.
-۶ وسواسی که من نویسنده در گردآوری این شوخیها بهکار میبردم، بیشتر بدان جهت بود که فقط از یک منبع آن را مورد استفاده قرار ندهم تا بعداً دچار مشکلاتی شوم، به همین مناسبت آن را دو سه بار با افراد مطلع و مطمئن مورد محک و آزمون قرار میدادم.