بيشترين چالشهاي پيش روي خانوادههاي درگير در موضوع اعتياد، عدم توجه به موضوع آموزش فرزندان است. مواردي از نكات آموزشي كه ميتواند بهطور مستقيم يا غيرمستقيم در امر پيشگيري از اعتياد فرزندان مؤثر باشد به اين قرار است:
والدين بايد نسبت به دوستان فرزندان خود و خانوادههاي آنها آشنايي كافي داشته باشند زيرا دوستان تأثير زيادي در تكوين شخصيت افراد دارند. كودكاني كه رفتار ناخوشايند دارند، براي كودكانتان دوستان بانفوذ و برتر تلقي ميشوند، اين كودكان ممكن است در كوچه و خيابان نقش يك قهرمان را بازي كنند و بهصورت الگوي نامطلوب براي آنان باشند، پس بايد آموزش داد ارتباط با اين افراد را به حداقل رساند يا قطع رابطه كرد. يكي از راههاي پيشگيري از گرايش اعضاي خانواده به مصرف مواد، داشتن الگوي مناسب در خانواده است و همچنانكه يك پدر معتاد نميتواند راهنماي خوبي براي فرزندش باشد، والدين با رفتار غيرمتعارف نميتوانند الگوي خوبي براي فرزندان باشند و بايستي آنان ابتدا تغيير را از خود شروع كنند. تنبيه بدني يا در معرض خشونت قرار گرفتن فرزندان و ساير اعضاي خانواده ميتواند باعث ايجاد سرخوردگي و عكسالعمل از سوي فرد تنبيه شده و زمينهساز مشكلات رفتاري از جمله سوق يافتن به سمت اعتياد شود. يكي از شيوههاي پيشگيري از گرايش اعضاي خانواده به ويژه جوانان و نوجوانان به مصرف مواد اعتيادآور، صحبت كردن در مورد خطرات و پيامدهاي منفي آن است. والدين بايد از محلهاي رفت و آمد فرزندانشان آگاهي كامل داشتهباشند و رفت و آمدهاي آنها به محلهاي كه امكان يادگيري و ابتلا به اعتياد وجود دارد مانند قهوهخانه، كلوبهاي ورزشي نامناسب، مهمانيهاي دوستانه، شبنشينيها و... كنترل كنند. بزرگترهاي خانواده به عنوان الگوي رفتاري اعضاي كوچكتر، با مصرف نكردن سيگار و... ميتوانند الگوي مناسبي براي فرزندانشان باشند. خانوادهها بايد بهطور جدي از طرد اعضاء خودداري كنند زيرا در صورت طرد، فرد احساس تنهايي ميكند و ممكن است بهدليل نياز به راهنمايي، از راهنماييها يا حمايت افراد ناباب برخوردار شود. رابطه محبتآميز و محترمانه پدر و مادر با يكديگر و با فرزندان زمينهساز بروز خلاقيت در آنها ميشود پس رابطه صميمانه با اعضاي خانواده داشته باشيد. پدر و مادر بايد بدانند كه چه فرصتها و محيطهايي ممكن است براي آشنايي فرزندانشان با مواد مخدر وجود داشته باشد لذا تنها ماندن در منزل و در دسترس بودن سيگار و دارو و... ميتواند باعث تحريك حس كنجكاوي و اقدام سوء شود.
از جمله مواردي كه ضروري است از كلمه «نه» به عنوان يك ناجي مقدس ارتباطي، استفاده شود، در موقعيتهاي ذيل است:
- زماني كه از سوي ديگران خواستههاي نامعقول مطرح ميشود.
- زماني كه از ما برخلاف علائق، معيارها و اعتقادات ديني و ارزشي، چيزي را طلب كنند.
- زماني كه پيشنهاد دهنده به هويت و حريم شخصي ما قصد نفوذ داشته باشد.
- زماني كه سيگار و مواد مخدر به ما تعارف ميشود.
* رئيس اداره آموزش و مشاركت عمومي معاونت اجتماعي فاتب