همزمان با تلاشها براي از سرگيري مذاكرات صلح در سوريه، نيروهاي مقاومت نيز همچنان به پيشرويهاي خود در مواضع تكفيريها ادامه ميدهند. هلاكت سركردههاي تكفيريها در سوريه در هفتههاي اخير شكاف و از همگسيختگي را در اردوگاه تروريستها ايجاد كرده كه ميتواند به فروپاشي اتحاد آنها در آستانه مذاكرات صلح منجر شود.
هرچه زمان ميگذرد عرصه براي تروريستها در سوريه تنگتر ميشود و با تشديد حملات هوايي روسيه و پيشرويهاي نيروهاي مقاومت، نفس تروريستها بريده شده است. در شرايطي كه گروههاي تروريستي سعي دارند مواضع خود را براي مذاكرت صلح در مقابل دولت سوريه متحد كنند ولي ضربات سنگين ارتش سوريه و روسيه به تكفيريها از همگسيختگي را در بين تروريستها ايجاد كرده است كه روند اتحادشان را در هالهاي از ابهام قرار داده ست. بر اساس قطعنامه 2254 قرار است دولت دمشق و معارضان سوريه اوايل ژانويه 2016 در ژنو سوئيس با يكديگر مذاكره كنند تا از مسير ديپلماتيك بحران اين كشور را حل كنند. در آستانه مذاكرات ژنو ارتش سوريه و نيروهاي مقاومت براي اينكه بتوانند موضع قدرتمندي در گفتوگوها داشته باشند در هفتههاي اخير تلفات سنگيني را به تكفيريها در نقاط مختلف سوريه وارد كردهاند. ارتش سوريه روز جمعه (25 دسامبر) در يك عمليات گسترده و با نفوذ اطلاعاتي به داخل گروههاي تروريستي توانست چند تن از سركردههاي ارشد تروريستها از جمله زهران علوش، سركرده گروهك جيشالاسلام را به هلاكت برساند. همچنين نيروهاي مقاومت هفته گذشته طي عملياتي در مركز تجمع تروريستهاي گروه موسوم به «جبهه ثوار سوريه» دهها تن از تروريستها از جمله رضا محمد المسالمه، سركرده اين گروه را به هلاكت رساندند تا جاده آزادسازي شهرهاي سوريه از لوث تكفيريها تا حدي صاف شود. اما كشته شدن زهران علوش ميتواند تأثيرات بسياري بر مخالفان سوري و كساني كه براي مذاكرات صلح سوريه تلاش ميكنند بگذارد، به ويژه كه علوش شبكه گستردهاي از روابط قوي در داخل و خارج از سوريه داشت و از چهره پراگماتيكي در جيشالاسلام برخوردار بود. كشته شدن زهران علوش مورد حمايت عربستان و تركيه در مخفيگاهش باعث شد اوضاع براي تروريستها وخيم و بحراني شود. درباره اينكه جنگندههاي روسيه يا سوريه محل اقامت علوش را هدف قرار دادهاند گزارشهاي مختلفي وجود دارد اما همكاري اطلاعاتي دوطرف در اين رابطه دخيل بوده است.
منابع آگاه يكي از اهداف نشست علوش و فرماندهان ديگر گروههاي تروريستي را تلاش براي ايجاد اتحاد يا حتي ائتلاف اين گروه با برخي گروههاي ديگر نظير احرار الشام و فيلق الرحمن به ويژه در آستانه گفتوگوهاي احتمالي با دولت سوريه دانستهاند، امري كه به نظر ميآيد با ضربه مهلك وارده شده به گروه كمتر از گذشته احتمال وقوع داشته باشد. حملات گسترده روسيه و نيروهاي مقاومت عليه تروريستها به دنبال قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل كه مجوز عمليات عليه تروريستها را صادر كرده انجام ميشود.
احتمال فروپاشي جيشالاسلام
هلاكت سركرده جيشالاسلام اختلافات زودهنگامي را در اين گروه تروريستي ايجاد كرده و سردرگمي و آشفتگي تروريستها هر روز بيشتر از قبل ميشود. به طوري كه كارشناسان پيشبيني ميكنند كه اين شكافها به مراحل حساسي كشيده خواهد شد و حتي احتمالا به فروپاشي گروه جيشالاسلام نيز خواهد انجاميد. عبدالباري عطوان، تحليلگر مشهور عرب طي تحليلي در روزنامه رأي اليوم نوشت: «جيشالاسلام مثل داعش، يك ايدئولوژي منسجم ندارد و به همين خاطر، وضعيت جيشالاسلام پس از هلاكت علوش دچار بحران خواهد شد و احتمالاً طي هفتهها يا ماههاي آتي، اين گروه تروريستي از هم فرو خواهد پاشيد.» چارلز ليستر، تحليلگر سياسي در پيامي در صفحه توئيتر خود نوشت: «كشته شدن علوش، خسارتي بزرگ براي مخالفان سوريه كه پنج سال است درگير منازعات دروني هستند، محسوب ميشود.» مرگ زهران علوش و قدرت جيشالاسلام در تحولات جنگي سوريه ميتواند تحولي شگرف در عرصه ميداني به حساب آيد. به باور ناظران، با توجه به وجود گروههاي مختلف و ناهمگون مخالف حكومت در سوريه، با كشته شدن علوش زمينه تقويت مواضع حكومت بشار اسد، رئيس جمهور سوريه در اين منطقه فراهم ميشود و اين برخلاف منافع غرب است.
كارشكني جبهه سعودي - غرب
ترديدي نيست كه بازنده اصلي ماجراي كشته شدن علوش، عربستان سعودي است كه طي دوران فعاليت اين سركرده تروريست، از هيچگونه حمايتي از وي دريغ نكرده بود. گروه تروريستي جيشالاسلام يكي از گروههاي مورد حمايت عربستان در سوريه است و به گفته كارشناسان اين احتمال وجود دارد كه رژيم آلسعود براي جبران كشته شدن علوش مانعي بر سر راه مذاكرات صلح سوريه ايجاد كند. رياض حجاب، مسئول هماهنگكننده هيئت عالي مذاكرات مخالفان سوري پس از هلاكت علوش گفت كه كشته شدن علوش تهديدي براي مذاكرات و فرايند سياسي است. حتي جيشالاسلام در واكنش به مرگ علوش، از گفتوگو با دولت سوريه انصراف داده و شركت در هر گونه مذاكره با دمشق را رد و تهديد كرد كه پاسخ سختي به كشته شدن علوش خواهد داد. كشورهايي مثل قطر، تركيه و سعوديها عمده حمايتهاي مالي و نظامي خود را صرف اين گروه و همچنين ارتش آزاد سوريه نمودهاند. حتي بر اساس گزارشها ميزان تسليحاتي كه جيشالاسلام در اختيار دارد از گروه تروريستي جبهه النصره بيشتر است. جيش الاسلام يكي از گروههايي بود كه در نشست اخير رياض كه گروههاي به اصطلاح معارض در آن گرد هم آمده بودند، حضور داشت و توافق مورد حمايت عربستان را امضا كرده بود. ايران، روسيه و سوريه جيشالاسلام را در ليست گروههاي تروريستي قرار دادهاند ولي رژيم سعودي مصمم است كه با قرار دادن اين گروه تروريستي در زمره مخالفين بشار اسد بيش از پيش بر نفوذ خود در دولت ائتلافي سوريه بيفزايد. از سوي ديگر، همچنانكه مواضع سعوديها و واشنگتن در سوريه هماهنگ است، مقامات امريكايي نيز نسبت به كشته شدن سركرده جيشالاسلام واكنش نشان دادهاند. مارك تونر، سخنگوي وزارت خارجه امريكا هفته گذشته گفت: «كشته شدن زهران علوش، تلاشهاي صورت گرفته براي برگزاري مذاكرات ميان مخالفان سوري و دولت بشار اسد را دچار مشكل كرده است». جبهه عربي- غربي به بهانه اين حمله سعي دارد دولت دمشق را به كارشكني در روند مذاكرات آتي كه قرار است بين دولت و معارضان برگزار شود متهم كند تا در صورت شكست احتمالي مذاكرات، آن را به گردن دمشق بيندازد.
توافق با داعش و النصره
دولت سوريه و گروههاي تروريستي داعش و جبهه النصره هفته گذشته با وساطت نماينده سازمان ملل توافق كردند كه از جنوب دمشق و اردوگاه يرموك خارج شده و به استانهاي شمالي منتقل شوند. هرچند به گفته برخي كارشناسان دولت سوريه با اين توافق نوعي مشروعيت به اين گروهها داده و هزينههايي براي دولت در پي دارد ولي خروج تروريستها از حومه دمشق مزايايي براي دولت نيز در پي دارد چراكه تجمع تروريستهاي داعش در استان رقه در شمال سوريه تلفات آنها را بالا ميبرد و ارتش سوريه ميتواند با حملات دقيق و گسترده به مواضع داعش، همزمان تعدادي زيادي از تروريستها را نابود كند.
فرار تروريستها به تركيه
پيشروي نيروهاي مقاومت در مواضع تكفيريها در شمال سوريه سبب شده تا تكفيريها براي در امان ماندن از حملات روسيه و ارتش سوريه به مرزهاي تركيه پناه ببرند. ارتش سوريه اخيراً اعلام كرده است كه به دنبال پيروزيهاي اخير اين كشور در مقابل عناصر داعش، شمار تروريستهاي گريزان به مرزهاي تركيه، دو برابر شده است. فرار تروريستها به تركيه از مناطق تحت كنترلشان سبب ميشود تا روند آزادسازي مناطق شمالي سوريه با سهولت انجام شود. تسلط ارتش سوريه بر مرز تركيه ميتواند پيروزي بزرگي را در مقابل تروريستها رقم بزند. با توجه به اينكه 80 درصد تروريستها از مرز تركيه وارد سوريه شدهاند با بسته شدن اين مرزها نه تنها از گسيل دوباره تروريستها جلوگيري به عمل ميآيد بلكه راه كمكهاي تسليحاتي به آنها نيز قطع خواهد شد و عرصه را براي فعاليت تروريستها در سوريه تنگ ميكند. از طرفي، بخشي از درآمدهاي داعش از طريق فروش نفت به تركيه تأمين ميشود كه با كنترل مرز تركيه يكي از منابع مالي تكفيريها قطع ميشود. با توجه به اينكه تركيه به دنبال سرنگوني جنگنده سوخو-24 روسيه از ترس حملات روسها نميتواند وارد حريم هوايي و خاك سوريه شود، پيشروي در مناطق شمالي سوريه به راحتي مسير خواهد شد. ضربات سخت ارتش سوريه به تروريستها و شكار فرماندهان ارشد اين گروهها در آستانه مذاكرات ژنو، شوك بزرگي را به تروريستها وارد كرده و روحيه ارتش سوريه را براي ادامه نبرد بسيار خواهد كرد و موضع دولت سوريه در گفتوگوهاي ملي را تقويت خواهد كرد. اكنون كه ائتلاف ايران، روسيه و سوريه در حال تشديد فشارها عليه تروريستها در سوريه هستند و در بخش سياسي نيز قطعنامه 2254 شوراي امنيت بر پايان بحران و گفتوگوهاي سوري- سوري تاكيد دارد، بايد منتظر ورود سوريه به مرحله سياسي و عبور از بحران امنيتي بود كه افول گروههاي تروريستي مهمترين خروجي آن است.